Batı Grubu Ağızlarında görünüş işaretleyicileri

Rusçadaki vid sözcüğünden Batı dillerine aspect olarak çevrilen bir dilbilgisel anlam ulamı olan görünüş (bakış, dilbilgisel görünüş), eyleme gelen biçimbirimlerle tümcede ortaya çıkan zamansal bakış açısıdır. Türkçede görünüş, çoğunlukla zaman ekleri olarak adlandırılan biçimbirimlerin eylemlere eklenerek bitmişlik veya bitmemişlik durumunu göstermesiyle işaretlenebilirken görünüş ulamının belirginleşmesinde tümcedeki başka ögelerin (belirteç) de önemli bir rol üstlendiği bilinmektedir. Bu çalışmada, görünüş teriminin ne olduğundan bahsedilerek Comrie, Smith ve Johanson gibi birçok araştırmacı tarafından farklı bakış açılarıyla ele alınan görünüş kuramlarına yer verilmiştir. Çalışmamızda Smith’in sınıflandırması esas alınmıştır. Bu sınıflandırmaya göre görünüş; bitmişlik, bitmemişlik ve yansız olarak üçe ayrılmış; ayrıca bitmemişlik alışkanlık ve süreklilik olarak iki alt başlık altında incelenmiştir. Batı Grubu Ağızlarında (Afyonkarahisar Merkez Ağzı, Antakya Ağzı, Aydın Yöresi Ağızları, Balıkesir İli Ağızları, Bergama Kozak Ağzı, Dinar ve Evciler Yöresi Ağzı, Ermenek Yörük Ağzı, Eskişehir İli Manav Ağızları, Eskişehir İli Yörük Ağızları, Isparta Merkez İlçe Ağızları ve Manavgat ve Yöresi Ağızları) eylemlerde yer alan görünüş işaretleyicileri tespit edilerek basit, birleşik ve karmaşık yapılardaki biçimbirimler dikkate alınarak sınıflandırılmıştır. Görünüş ulamını belirleyen diğer tümce ögeleri tespit edilerek vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye Türkçesi, Batı Grubu Ağızları, görünüş, dilbilgisel görünüş, işaretleyiciler

Aspect markers in Western Group Dialects

The aspect (view, grammatical aspect), which is a grammatical meaning translated from the Russian word vid into Western languages as aspect, is the temporal point of view that exists in the sentence with morphemes that come into action. While aspect in Turkish can be marked by adding morphemes, which are often called tense suffixes, to verbs, indicating the perfective or imperfective state, it is known that other elements (indicators) in the sentence also play an important role in the clarification of the aspect category. In this study, the appearance theory, which is discussed from different perspectives by many researchers such as Comrie, Smith and Johanson, is included by mentioning what the term appearance is. Our study is based on Smith's classification. According to this classification, appearance; it is divided into three as perfect, imperfect and neutral; In addition, imperfectiveness is examined under two sub-headings as habit and continuity. In Western Group Dialects (Afyonkarahisar Central Dialect, Antakya Dialect, Aydın Region Dialects, Balıkesir Provincial Dialects, Bergama Kozak Dialect, Dinar and tamer Region Dialects, Ermenek Yoruk Dialects, Eskisehir Manav Dialects, Eskisehir Yoruk Dialects, Isparta Central District Dialects and Manavgat and Manavgat Dialects) aspect markers in the verbs were identified and classified by taking into account the morphemes in simple, compound and complex structures. Other sentence elements determining the aspect category were identified and emphasized.

Keywords:

Turkey Turkish, Western Group Dialects, aspect, grammatical aspect, markers,

PDF

___

Alan N. (2020). Bakış (Dilbilgisel Görünüş). Erdoğan Boz (Ed.). Türkçe Dilbilgisel Ulamlar içinde. 35-56. Gazi Kitabevi: Ankara.
Alan N. (2022). Ermenek Yörük Ağzı. Gazi Kitabevi: Ankara.
Aslan E. (2019). Erdoğan Boz (Ed.). Eylemler. Türkiye Türkçesi III Sözcük Türleri içinde. 41-70. Ankara: Gazi.
Bacanlı E. (2009). Kılınış Kategorisi ve Kılınışsal Belirleyici Olarak Yardımcı Fiiller. Asal Yayınları: Ankara.
Bahadır Şaziye Dinçer (2022). Bergama Kozak Yöresi Ağzı. Fenomen Yayınları: Erzurum.
Boz E. (2006). Afyonkarahisar Merkez Ağzı (Dil Özellikleri- Metinler- Sözlük). Gazi Kitabevi: Ankara.
Dilaçar A. (1974). Türk Fiilinde “Kılınış”la “Görünüş” ve Dilbilgisi Kitaplarımız. Türk Dili Belleten. 1973-1974: Ankara.
Doğru F. (2022). Eskişehir İli Manav Ağızları. Türk Dil Kurumu: Ankara.
Gençer Z. (2020). Japonca ve Türkçede Görünüş (Aspekt). Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
Görgeç C. (2020). Manavgat ve Yöresi Ağızları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi): Konya.
Karahan L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
Korkmaz Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri: (Şekil Bilgisi). 3. Baskı. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
Mutlu H. K. (2022). Balıkesir İli Ağızları (İnceleme, Metin, Sözlük). Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
Nakib B. (2004). Antakya Ağzı (Dilbilgisi ve Sözlük). Hatay Folklor Araştırmaları Derneği: Hatay.
Sert G. (2019). Eskişehir İli Yörük Ağızları (İnceleme- Metin- Sözlük). Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
Uysal B. (2012). Dinar ve Evciler Yöresi Ağzı. Birleşik Matbaacılık: İzmir.
Yapıcı A. İ. (2013). Aydın ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metin-Sözlük). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi): Muğla.
Yıldız O. (2021). Isparta Merkez İlçe Ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.