74-George Orwell'in ‘1984’ romanının iki Türkçe çevirisindeki eğretilemeli ifadelerin norm ve eşdeğerlik temelli betimleyici bir incelemesi

Çalışmanın amacı, George Orwell tarafından yazılan “1984” adlı romandaki eğretilemeli ifadelerin iki farklı Türkçe çevirisini Gideon Toury ile Eugene A. Nida’nın Çeviri Kuramları ışığında karşılaştırmalı ve betimleyici bir şekilde incelemektir. Bu ba ğlamda çal ışma, Orwell’in romanında yer verdiği eğretilemeli kullanımların çevirmenler taraf ından Türkçeye ve Türk kültürüne nas ıl aktarıldığını tespit edebilmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda üç bölümden oluşan kaynak metnin her bölümünden, içerisinde eğretilemeli ifade bulunan üçer tane olmak üzere toplamda dokuz adet metin birimi seçilmiş ve Toury’nin Normlar Kuramı ile Nida’nın Biçimsel ve Devingen Eşdeğerlik Kuramı çerçevesinde çözümlenmiştir. Çalışmada kaynak metin olarak as ıl metnin Penguen Kitapları yayınevince 2008 y ılında basılan nüshasından; erek metinler olarak da as ıl metnin Türkçedeki ilk çevirisi olan 1958 – V. Turhan ve S. Tonguç çevirisi ile Türk okuyucuları arasında en çok rağbet gören 2010 – Celâl Üster çevirisinden yararlanılmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Çal ışmanın sonucunda elde edilen bulgular değerlendirildiğinde erek metin çevirmenlerinin iki farklı çeviri yaklaşımı benimsedikleri anlaşılmaktadır. Birinci erek metin çevirmenleri Turhan ve Tonguç’un eğretilemeli ifadeleri çevirirken kimi zaman kaynak metnin oluşturulduğu kültürel normlara kimi zaman da erek dil ve kültürün normlar dizgesine sadık kaldıkları görülmektedir. Dolayısıyla e ğretileme çevirileri bağlamında hem “yeterli” hem de “kabul edilebilir” nitelikte çeviriler ortaya koydukları söylenebilir. Bu ba ğlamda da kaynak metinle çeviri metinleri arasında bazı durumlarda “biçimsel”, baz ı durumlarda da “devingen eşdeğerliğin” sağlandığı savunulabilir. Ayrıca çevirmenlerin e ğretileme çevirilerinde atlamalara başvurdukları gözlemlendiğinden kısa ve öz bir erek metin oluşturmayı amaçladıkları söylenebilir. İkinci erek metin çevirmeni Üster ise e ğretilemeli ifadeleri erek dil ve kültürün normlarına ba ğlı kalarak çevirme e ğilimi göstermiştir. Bu aç ıdan e ğretilemeli ifadelerin çevirisinde “kabul edilebilir” nitelikte bir çeviri yaklaşımı benimsediği ileri sürülebilir. Bu durumda kaynak metinden baz ı sapmaların ya şanması da beklenen bir sonuçtur. Kaynak metnin okuyucusunda yaratt ığı etkinin aynısını kendi okuyucusunda da yaratmay ı hedeflediği düşünüldüğünden “devingen eşdeğerliği” sağladığı savunulabilir.

PDF

___

Argunşah, M. (2018). Çağatay Türkçesi. Kesit, İstanbul.
Brudnıy, D,. Eşmambet, K., (2017). Kırgız Masalları ve Efsaneleri. (Çev. Buyar, C., Ragibova, İ.). Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
Buyar, C., (2019). İpek Yolu Üzerinde Tarihî Bir Şehir: Oş. K ırgızistan Ara ştırmaları 2019, BYR Publıshıng House, Bişkek.
Cumagulov, Ç., (2001). Oş Şehrinin Epigrafik Anıtları. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Çelik, F., (2020). Kırgızca ve Güney Sibirya Türk Lehçelerinde Ses Uyumunun Tipolojisi. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, Cilt 6, Sayı 14, ss. 470-490.
Çengel, H. (2005). Kırgız Türkçesi Grameri. Akçağ, Ankara.
Eckmann, J. (2009). Çağatayca El Kitabı. (Çev. Günay Karaağaç). Kesit, İstanbul.
Eker, Ü., (2012). Seyyid Kasımî’nin Destanlar ında Görülen Eski Anadolu Türkçesi Etkisi. Bozok Üniversitesi İlahiyat fakültesi, 2,2, ss. 63-84.
Güzeldir, M. (2002). Abuşķa Lü ġati (Girşiş, Metin, İndeks). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Erzurum.
Kara, M., (1998). Mahtumkulu’nun Şiirlerinde Çağatayca ve Oğuzca Unsurlar. Bilig /7 Güz, Ankara, ss. 131-135.
Kaymaz, Z., (2002). Hoca Ahmet Yesevî’nin Hikmetlerindeki Oğuz Türkçesi Unsurları. Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 139, Ağustos, İstanbul, ss. 155-162.
Kaymaz, Z., (2004). Çağatay Türkçesinde Oğuzca Unsurlar Üzerine. Amancolovskie çteniya, Öskemen, Kazakistan, ss. 204-210.
Korkmaz, Z., (1972). Eski Türkçedeki Oğuzca Belirtiler. Bilimsel Bildiriler, TDK, Ankara, ss. 433-446.
Korkmaz, Z., (1995). Kâşgarlı Mahmud ve Oğuz Türkçesi. Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C.1, TDK, Yay. 629, Ankara, ss. 241-253.
Rısbaev, S., Batırkulova, A., Uraimov, K., İbragimov, K., Mukambetova, A., Madumarov, M., (2016). Ala- Too Ulamışları. Biyiktik Plyus. 2. Cilt, Bişkek.
Tekin, T., (2016). Orhon Türkçesi Grameri. TDK Yayınları, Ankara.
Tolkun, S. (2006). Kırgız Türkçesinde -A elek Partisibi (Diğer Türk Lehçelerinde Görülmeyen Tipik Bir Sıfat-Fiil Eki). KTMÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 15, Bişkek, ss. 167-176.
Ünal, İ,H,. (2000). Şehirlerin Faziletiyle İlgili Uydurma Hadisler Ve "Hayru'l-Buldan" Risalesi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 41 (1), ss. 67-90.
Ünlü, S,. (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Eğitim Yayınevi, Konya. Yıldırım, A., & Ş imş ek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araş tırma Yöntemleri (6.Baskı). Ankara: Seç kin Yayıncılık.
Yılmaz, K., (2017). Türk İslam Edebiyatında Faziletnameler ve Mekke, Medine, Kudüs, Şam Üzerine Yazılmış Manzum Bir Faziletname. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 2, Bilecik, ss. 366-381.
Yürümez, R. (2020). Çağatay Şairi Harâbâtî’nin Fakr-Namesi (İnceleme, Çeviriyazı, Dizin, Ek Dizin, Tıpkıbasım). K ırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkoloji Anabilim Dalı, Bişkek.
İnernet adresleri
URL1: https://runivers.ru/doc/historical-journal/article/?JOURNAL=& ID=479416 (15.11.2021)
URL2: stat.kg (08.11.2021)
URL3: Erdoğan Akkan, "Kirgizistan", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kirgizistan#1 (08.11.2021).