55-Kur’ân’da geçen lider kavramları ve özellikleri

Kur’ân, Müslümanların söz ve davranışlarında uymaları gereken kuralların yazılı olduğu kitaptır. Allah, Kur’ân’da insanlara üs tlenmeleri gereken bir tak ım sorumlulukları bildirmiştir. Bu sorumluluklardan biri “emânet”i üstlenme sorumluluğudur. Çünkü Kur’ân’da Allah’ın göklere, dağlara ve yerlere “emânet”i üstlenmelerini teklif ettiği onların bu sorumluluğu almaktan kaçındıkları ancak insanoğlunun bu sorumluluğu üstlendiği bildirilmektedir. Müslüman düşünürlerin çoğu insanın üstlendiği “emânet”i yönetme, idare etme şeklinde anlamışlardır. Eskiden beri emâneti üzerine alacak olan insanların kimler olduğu konusu merak edilen bir konu olmuştur. Dolayısıyla Kur’ân’da emâneti üstlenip yönetme sorumluluğunu alan insanların hangi adlarla isimlendirildiği, birinin yönetimine neden ihtiyaç duyulduğu konuları sürekli sorgulanmıştır. İnsan sosyal bir varlıktır. İnsanın sahip olduğu bu özellik, insanları bir arada yaşamaya mecbur etmiştir. Bir arada ya şamak da belli ortak kurallarla mümkün olmaktadır. Dolayısıyla bu kuralları uygulayacak, kontrol edecek, kimselere her zaman ihtiyaç duyulmaktadır. Var olan kuralları uygulayacak olan kimseler, farklı yer, zaman ve toplumlarda başkan, önder, lider anlamına gelen değişik adlarla isimlendirilmişlerdir. Ancak yönetici olan kimselere verilen isimlerin hepsi liderlik etme, yönlendirme, yönetme anlamlarını ifade etmektedir. Kur’ân’da insanları yöneten, lider veya liderler sahip oldukları özellikler, yetkilerinin kaynağı ve yönettikleri topluluk bak ımından farklı isimlerle ifade edilmişlerdir. Ayrıca liderlere ait özellikler, liderlerin fikir, karar ve davranışlarının sonuçları örneklerle anlatılmış ve muhataplara buna göre davranmaları için ö ğütler verilmiştir. Kuran’da liderler, tek ba şına lider ve sosyal sınıf olarak liderler topluluğu olmak üzere iki k ısma ayrılmaktadır. Bu araştırmada Kur’ân’da geçen lider ve liderlikle ilgili kavramlar incelenecek, lider ve liderlerin özellikleri, kaç tür lider bulunduğu ortaya konmaya çalışılacaktır.

Leader concepts in Qur’an and their characteristics

Qur’an is the book in which the rules that Muslims should obey in their words and behaviours have been specified. God has conveyed a series of responsibilities in Qur’an that should be obeyed by all people. One of these responsibilities is the responsibility of taking on the “trust”. Because it is indicated in the Qur’an that God has offered the skies, mountains and lands to take on the “trust” but that they refrained from doing so but that humankind has taken on this responsibility. Majority of the Muslim thinkers have interpreted the “tru st” taken on by humankind as management and guidance. It has long been a matter of interest as to who the people are to take on the trust. Therefore, it has always been questioned which names the people have in the Qur’an who have taken on the trust and why is there a need for the administration of one person. Humans are social beings. This quality of humans has forced them to remain together. Li ving together is possible only through certain mutual rules. Hence, it is always necessary to have people who will impose these rules and control them. People who put into effect the already existing rules in societies have taken on different names throughout history which all mean leader, apostle, and chief. However, all the names given to these individuals express meanings of leading, guiding and directing. The characteristics in the Qur’an of leader or leaders who guide people have been expressed in different names based on the source of their authority and the community they are guiding. In addition, characteristics of leaders along with the outcomes of the decisions and behaviours of leaders have been explained with examples and advices have been provided for all related individuals. Leaders in Qur’an are classified into two groups as leaders by themselves and leaders as a social class. The aim of the present study was to examine the concepts in Qur’an related with leaders and to put forth the types of leaders.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal eş-Şeybanî (1981). Müsned, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Akyüz V. (1997). Kur’ân’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları, İstanbul. Beyhâkî Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin (ts). Delâilü’n-Nübüvve ve Ma’rifeti Ahvali Sahibi’ş-Şeria, Daru’l- Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut.
Buharî Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. Mugire (1981). es-Sahih, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Celaluddin Abdurrahman b. Ebi Bekr es-Suyûtî (ts.) Lübabu’n-Nukul fî Esbâbi’n-Nuzûl, Ça ğrı Yayınınları, İstanbul.
Ebu Hayyan el-Endülüsî (1328h). Bahru’l-Muhît, Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Kahire.
Ebu Dâvud, Muhammed b. Süleyman b. İshak b. el-Ezdî es-Sicistânî (1981). es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Ebu’s-Suud Muhammed el-Amadî (ts.). İrşadu Akli’s-Selim ila Mezaya, Kur’âni’l-Kerim, Daru İhyai’t- Turasi’l-Arabî, Beyrut.
ed-Dûrî Abdulaziz (1995). “Emîr” maddesi, DİA., XI, İstanbul.
Enis İbrahim., Muntasır A. (1972). el-Mu’cemu’l-Vasit, Mektebetu’l-İslâmiyye, İstanbul.
ez-Zebidî Muhibbuddin Ebi’l-Feyz es-Seyyid Muhammed Murtaza (1306h.). Tâcu’l-Arûs, Matbaatu’l- Hayriyye, Mısır.
Firuzabadî Mecdüddin Muhammed b. Yakub (1993). el-Kamusu’l-Muhit, Müessesetu’r-Risale, Beyrut.
Gülgün U. (2006). “Nakîb” maddesi, DİA., XXXII, İstanbul.
Güner A. (2004), “Melik”maddesi, DİA, XXIX, 51-53.
İbn Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberî (1388h). Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, (Thk., Mahmud Muhammed Şakir) Mektebetu İbnTeymiyye, Kahire.
İbn Hişam, Abdulmelik b. Eyyûb el-Himyerî (ts.). Siretu’n-Nebeviyye, Müessesetu ‘Ulûmu’l-Kur’ân, Mısır.
İbn Manzur Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mukerrem (ts). Lisanu’l-Arabiye’l-Muhit, DaruLisani’l-Arab, Beyrut.
İbn Teymiyye Takiyyu’d-Dîn Ebu’l-Abbas Ahmed b. Abdi’s-Selam b. Abdillah el-Harranî (1999). es- Siyasetu’ş-Şer’iyye fî İslahi’r-Râî ve’r-Râ’iyye ve’l-Hisbe fî’l-İslâm, (Çev., Vecdi Akyüz), Dergah Yayınları, İstanbul.
İsfehanî, R. (1992). Mufradatu Elfazi’l-Kur’ân, (Thk., Davudî Safvan, Davudî) Daru’l-Kalem, Beyrut.
İsfehanî R. (ts). Mufradatu fi Garibu’l-Kuran, (Thk., Nizar Mustafa el-Bazir), MektebetüNizar Mustafa el-Bazir, Beyrut.
İslâmoğlu M. (2009). İmamlar ve Sultânlar, Düşün Yayıncılık, İstanbul. Küçükaşcı M. S. (2004). “İmam”, DİA, XXII, İstanbul. 178-181.
Mâverdî, Ali b. Muhammed b. Ebi’l-Hasan Habib (2004) Kitabu’n-Nasihatu’l-Mulûk, Özgü Yay.,(çev., Mustafa Sarıbıyık), İstanbul.
Mâverdî, Ali b. Muhammed b. Ebi’l-Hasan Habib (2003). Devlet Yönetimi, İlke Yayınları (Çev., Mehmet Ali Kara), İstanbul.
Mâverdî, Ali b. Muhammed b. Ebi’l-Hasan Habib (1994) el-Ahkâmu’s-Sultâniye, Bedir Yayınları (Çev., Ali Şafak), İstanbul .
Mâverdî, Ali b. Muhammed b. Ebi’l-Hasan Habib (1974). Nehcu’s-Sulûk fî Siyâseti’l-Mulûk,(Çev., Mehmet Nahifi Efendi), İlke Yayıncılık, İstanbul.
Müslim Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccac (1973) Sahih, (Çev., Ahmet Davutoğlu), Sönmez Yay ınları, İstanbul.
Mutarrizî Ebu’l-Feth Nasiru’d-Dinu (1982). el-Muğrib, Matbaatu’n-Necme, Halep.
Nesâî Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali (1981). Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Seyyid K. (ts.). Fi Zilali’l-Kur’ân, (Çev., M.Emin Saraç, İ. Hakkı Şengüller, Bekir Karlığa), Hikmet Yay., İstanbul.
Suyûtî Celaluddin Abdurrahman b. Ebi Bekr (ts). Lübabu’n-Nukul fî Esbâbi’n-Nuzûl, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Taberî Muhammed b. Cerîr (1967). Tarihu’l-Umemve’l-Mülûk,(Thk. Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim), I-XI, Beyrut.
Tirmizî Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Seyre Musa b. Dehhak (1981). Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Türcan, Talip (2012) “Ulu’l-Emr” maddesi, DİA, XXXXII, 295-297.
Özgüdenli Osman Gazi (2009). “Sultân” maddesi, DİA , XXXVII, İstanbul, 496-497.
Yücedoğru, Tevfik (2012). Mütref ve İnanç Esaslarına Etkisi, Uludağ Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, XXI, 1, 1-20.
Zemahşerî Muhammed b. Ömer (ts.). Tefsiru’l-Keşşaf ‘an Hakaiki Ğavâmidi’t-Tenzil ve Uyuni’l-Ekâvil, fi Vucûhi’t-Te’vîl, (Thk., Fethi Abdurrahman; Ahmed Hicazî), Mektebetu’l-Abikan, Kahire.