بازتاب واقعه عاشورا و قيام امام حسين(ع) در اشعار فارسی: از قدرت يابی صفويه تا دوران معاصر

قدرت يابی صفويه در سال 907 ه. ق سرآغاز تحول نوينی بود در شعر عاشورايی و بازتاب گسترده محرم و عاشورا در اشعار فارسی.چنان که تأثيرات اين تحولات تا کنون در ايران امتداد يافته است. جايگاه قيام سيدالشهدا و تأثير حماسه عاشورا بر ادب و شعر فارسی به حدی است که به هيچ عنوان نمی توان اين تأثير را ناديده انگاشت، لذا با توجه به موضوع پژوهش حاضر که به بررسی بازتاب حماسه عاشورا و قيام امام حسين(ع) در اشعار فارسی از قدرت يابی صفويه تا دوران معاصر می پردازد، مهمترين نتايج اين تحقيق عبارتند از: 1- خروج شعر و ادب از خصوصی بودن در دربار سلاطين و گسترش آن در بين عامه مردم. 2- حماسه کربلا در زبان شعری شاعران تأثير نهاده و ادبيات آن را پربار ساخته است. 3- رابطه ای متقابل ميان شعر فارسی و عاشورا وجود دارد و هر دو به ماندگاری و جلوه ی يکديگر کمک کرده اند. بنا بر نتايج حاصل از اين پژوهش، شناخت هر چه بيشتر و عميق تر اين واقعه و نزديک شدن به حقيقت نورانی آن مورد انتظار و هدف اصلی پژوهش می باشد. به طور کلی اهداف انجام اين پژوهش را می توان در موارد زير خلاصه کرد: 1. ارائه پژوهش شايسته و عميق درباره ی بازتاب عاشورا در اشعار سخن سرايان پارسی از دوران صفويه تا دوران معاصر؛ 2. مطالعه جلوه های مختلف عاشورا در شعر شعرای عصر صفويه از قبيل: مضمون پردازی، تصوير آفرينی و ...؛ 3. کنکاش در جنبه های مختلف نوع نگاه شاعران به اين رويداد تاريخی و مذهبی. لذا تلاش می شود با بهره گيری از روش تحليلی تاريخی و رجوع به منابع دست اول پژوهش پيش رو تأليف شود.

Reflection of the event of Ashura and the uprising of Imam Hossein (AS) in Persian poems from the power of Safavid until contemporary periods

The power of the Safavid in 907 AH was the beginning of a new transformation in Ashura's poem and the extensive reflection of Muharram and Ashura in Persian poems, as the effects of these developments have so far lasted in Iran. The position of the uprising of Seyyed Al-Shohada and the effect of the Ashura's epic on Persian poem is such that it cannot be ignored in any way. According to the present research that investigates the reflection of the epic of Ashura and the uprising of Imam Hossein (AS) in poems from the Safavid power to the contemporary periods, the most important results of this research are: 1- Exit of poem and literature from being private at the court of the Sultans and spreading it among the general public. 2. Karbala's epic influences poetry language of poets and its literature has been influenced. 3. There is a reciprocal relationship between Persian poem and Ashura, and both have contributed to the survival of each other. According to the results of this study, the more recognition of this event and its approach to its light truth is expected and the main goal of the research. In general, the goals of this research can be summarized as follows: 1. To provide a competent and profound study about the reflection of Ashura in the poems of Persian poets from the Safavid period to contemporary; 2. Study of the various aspects of Ashura in poem of the Safavid age such as: theme, imagination and ... 3. Investigating the different aspects of the kind of poets view at this historical and religious event. Therefore, it is attempted to use the historical analytical method and refer to the first sources of the research to be written this research.

PDF

___

Ahli Şirazi, Muhammed (1344). Kulliyat-ı eşar. Haz. Hami-i Rabbani. Tahran.

Ali-Davudi, Seyydi Ali (1357). Mecmua-i Asar-ı Yaghma-ye Jandaqi. Tahran: İntişarat-ı Tus.

Aşık-ı İsfahani (1346). Divan. Haz: Hüseyin Mekki. Tahran: İntişarat-ı Kutub-i İran.

Bîdil-i Dehlevî, Mîrzâ Abdülkādir (1376). Kulliyat-ı Bîdil-i Dehlevî. Haz. Hüseyin Ahi. Tahran: İlham.

Elahi Ghomshei, Mehdi (1379). Nâme-i Hüseynî. Tahran: İntişarat-i Rowzaneh.

Fedai-i Mazenderani (1377). Divan. Haz. Feridun Ekber Shel Darrehi, Tahran

Feyyaz Lahici (1373). Divan. Haz: Celil Asker Nejad, Tahran: İntişarat-ı Danişgah-i Allameh Tabatabai.

Forsat-i Shirazi (t.y.). Divan. Haz. Ali Zerrin Kalem. Tahran: İntişar-ı Sirus.

Homaei, Jalaluddin (1364). Divan-ı Sena. Haz: Mahduht Banu Humaei, Tahran: Neşr-i Huma.

Homaei, Jalaluddin (1369). Makalat-i Edebi. Tahran.

Homay Shirazi (1363). Divan. Haz: Ahmed Keremi. İntişarat-ı Mah.

İbn Manzûr, Muhammed ibn Mukarram (1988). Lisânü'l-ʿ Arab. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.

Malek o-Sho'arā Bahār (1358). Divan. Tahran: Neşr-i İlm.

Meftûn-ı Hemedânî (1334). Divan. Haz: Rıza Meftun. Hemedan: Neşr-i Hemedan.

Mesrur, Hüseyin (1338). Raz-ı İlham; Divan-ı Üstad-ı Suhen Hüseyin Mesrur. Tahran: Keyhan.

Minorskiy, V. (1387). İran der Zaman-ı Nadir Şah. Tahran: Dünya-yi Kitab.

Muhaddis-i Horasani, Zehra (1388). Şiir-i Ayini ve Tesir-i İnkılab-i İslami ber An, Tahran, Mücteme-i Ferheng-i Aşura.

Muhammed-Zade, Merziye (1383). Daniş-name-i Şiir-i Aşurai: İnkılab-ı Hüseyni der Şiir-i Şairan Arap ve Acem. Tahran.

Mücahidi, Muhammed Ali (1386). Karivan-i Şiir-i Aşura. Kum: ZemZem-i Hidayet.

Neşat-ı İsfehani, Abdulvahhab (1379). Gencine - Mecmua-i Asar-i Neşat. Tahran: İntişarat-ı Şark.

Nezir-i Nişaburi, Muhammed Hüseyin (1379). Divan-ı Neziri. Haz: Muhammed Rıza Tahiri. Tahran: İntişarat-ı Nigah.

Nir Mumgani, Muhammed Taki bin Muhammed (1359). Divan-ı Ateşkede-i Huccetü'l-İslam Nir. Tebriz: Hatif.

Rafet-i Semnânî (1363). Divan. Haz. Nasrullah Nuh. Tahran: Saziman-i Neşr.

Ruhani, Visal (1319). Gülşen-i Viṣâl. Tahran.

Sabâhî Bidguli, Hacı Süleyman (1338). Divan-ı Sabâhî Bidguli. Tahran.

Saghir Isfahani, Muhammed Hüseyin (1366). Musibetname. Tahran.

Sahibkari, Zebihullah (1379). Seyri der Mersiye-i Aşurai: Tahran: İntişarat-i Aşura.

Sâib -i Tebriz, Miraza Muhammed Ali (1345). Divan-ı Sâib -i Tebriz. Tahran: İntişarat-i Encümen-i Asar-ı Milli. Samani, Oman. Gencine-i esrar. Haz: Muhammed Ali Mücahidi. Kum: İntişarat-i Usve.

Sengeri, Muhammed Rıza (1380). Negd ve Berresi-i Edebiyat-i Manzum-i Defa-i Mukaddes. Tahran: Neşr-i Palizan.

Şahrohi, Mahmud; Kaşani, Abbas Müşfik (1365). Tecellî-i Aşk der Hamasah-i Aşura. Tahran: Üsve.

Şemisa, Sîrüs (1375). Sebk Şinasi der Şiir. Tahran: Firdus.

Tefsiri, Muhammed (1376). Gencîne-i Niyakan ez Firdusi ta Şehriyar. Tahran: İntişarat-ı Majd.

Tusi, Muhammed Kazim (1368). Pertuvi ez Hayat; Mecmua i Eşar Horasan. Neşr Muhammed Kazimi Tusi.

Vahshi Bafqi, Şems el-Din Muhammed (1388). Divan-ı Vahshi Bafqi. Haz: Hüseyin Azeran. Tahran: İntişarat-ı Emir Kebir.

Visâl-i Şîrâzî (t.y.).Divan. Haz: Muhammed Abbasi. Tahran.

Yaghma-ye Jandaqi (1357). Divan. Haz: Seyydi Ali Ali-Davudi. Tahran.

Zerrînkûb, Abdulhüseyin (1363). Seyri der Şiir Farsi. Tahran.