Selanik Salnamelerine Göre Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Gevgeli Kazası’nın İdari Yapısı ve Kurumları

Osmanlı belgelerinde köy ve nahiye olarak kaydedilen Gevgeli, Makedonya’nın doğu tarafında Yunanistan sınırında yer almaktadır. Gevgeli, ilk kayıtlarda Avrat Hisara bağlı iken daha sonraki süreçte Lankaza Kazası’na bağlı bir nahiye konumundadır. Selanik Üsküp demir yolunun 1867 de açılmasından sonra ekonomik ve nüfus yönünden ilerleme sağlamış ve kaza statüsüne yükselmiştir. Kaza olduktan sonra Selanik Vilayeti’ne bağlanmıştır. Makedonya’nın birçok kazasında olduğu gibi burada da Müslüman ve gayri Müslimler birlikte yaşamıştır. Osmanlının son dönemlerinde idari kurumların kontrolü Müslümanların elinde olmakla birlikte Gayri Müslimlerin sayılarının daha fazla olduğu yerlerde idari kurumlarda Gayri Müslimlerden de personel bulundurulmuş hatta başkan yardımcı vekilleri onlara verilmiştir. Gevgeli’de de aynı durum söz konusudur. Bu çalışmamızda salnamelere göre Gevgeli’nin kaza olmasından 1302 (1385) yılından 1325 (1907) yılına kadar olan süreçte idarî yapısı ve kurumları ve bu yapılarda meydana gelen değişiklikler ele alınacaktır. Araştırmanın ana kaynaklarını salnameler ve Osmanlı Arşiv belgeleri teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Gevgeli, İdari Yapı, Selanik, Salname, Osmanlı, Balkanlar, Makedonya

The Structure and Institutions of the Gevgeli Province According to Theessaloniki Registires (Salnames) in late Ottoman Era

Gevgeli is located in the Greek border in the eastern part of Macedonia. Firstly, it was recorded as a sub-district and county in the Ottoman registers. The main sources of the present study are the Yearbooks and Ottoman Archive documents. Gevgeli County will be evaluated according to the data given in the sources. Firstly, Gevgeli was a sub-district of the Avrat Hisar; however, it became a county of Lankaza District later. Gevgeli made economic and populational progresses after the opening of Skopje - Thessaloniki railway in 1867 and was promoted to the status of being a county. After it was announced as a county, it became a sub-county of Thessaloniki. Muslim and non-Muslims lived here together, which was the case in many Macedonian Counties. In the last periods of the Ottoman State, although the control of administrative institutions was in the hands of Muslims, in areas where the number of non-Muslims was more than that of the Muslims, such as in Gevgeli, non-Muslims were also included in administrative institutions, and even the vice-presidents were chosen from among them. In this study, the administrative structure of Gevgeli, and the changes in this administrative structure and institutions between the periods 1385, when Gevgeli became a county, and 1907 will be discussed according to the yearbooks in the archives.

Keywords:

Gevgelija, administrative Structure, Thessaloniki, Salnâme, Ottoman, Balkans, Macedonia,

PDF

___

(BOA), BEO, 2507-188023, 1698-137311, 4058-304285, 1858- 139345, 3391-254294, 3417-256268, 3474-260520.
(BOA), İ..DH..,1374-4, 967 – 76428.
(BOA), DH. MKT. ,2068-92, 2845-30.
(BOA), AE.SMHD.I..,40-2402.
167. Numaralı Muhâsebe-i Vilayet-i Rum-İli Defteri: 939/1530 (nşr. Ali Coşkun v.dğr.), Ankara 2003, I, 115-123.1307 (M.1890) Selanik Vilâyeti Salnamesi, 10’cu defa.
1310 (M.1892) Selanik Vilâyeti Salnamesi,11’ci defa.
1311 (M.1893), Selanik vilâyeti salnamesi, 12’ci defa.
1312 (M.1894), Selanik vilâyeti salnamesi, 13’cü defa.
1313 (M.1895), Selanik vilâyeti salnamesi, 14’cü defa
1315 (M.1897), Selanik vilâyeti salnamesi, 15’ci defa
1318 (M.1900), Selanik vilâyeti salnamesi, 16’cı defa
1320 (M.1902), Selanik vilâyeti salnamesi, 17’ci defa
1322 (M.1905) Selanik Vilayeti Salnamesi, 18’ci defa
1324 (M.1906), Selanik vilâyeti salnamesi, 19’cu defa
1325 (M.1907), Selanik vilâyeti salnamesi, 20’ci defa
Aydın, Bilgin, “Salname’’ , Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009)
Kiel, Machiel, ‘‘Gevgili”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. Ek.1, s. 475-476, İstanbul 2006.
Kurşun, Zekeriya, Küçük Mehmed Said Paşa (Siyasi Hayatı, İcraat ve Fikirleri), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 1991.
Nureski, Dzuneis, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt/Volume 3, Sayı/Number 1, Temmuz/July 2014, s. 63-102.
N. Todorov- B. Nedkov, Turski İzvori za Balgarskata İstorija, Sofia 1996, II/1, s. 388-429; II/2, s. 324-360.
Panov, Mitko, “Gevgelija”, Makedonska Enciklopedija, C:1,Kn-1, Üsküp,1976, s.339-340.
Şahin, Furkan, Eytam Sandıklarının Kuruluşu ve Konuyla İlgili Yapılan Yasal Düzenlemeler, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2017.
http://gevgelija.gov.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=6&Itemid=135&lang=mk-18.05.2016; 23:26
https://tr.wikipedia.org/wiki/Düyûn-i_Umûmiye, 03.06.2017, 12:22
https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCt%C3%BCn_Rejisi, 01.06.2017; 00.36