Necm Sûresine Özgü Kelime ve Kalıpların Arap Dili Açısından Tahlili

İslam dünyasında öteden beri Kur’ân eksenli birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar bazen fıkıh bazen inanç bazen de dil odaklı olmuştur. Dil odaklı yapılan çalışmalardan bazıları Kur’ân’ın tümünü bazıları ise belli sûreleri konu edinmiştir. Dil eksenli yaptığımız bu çalışmamızda hem anlam hem de sözel olarak mekkî sûrelerin özelliklerini barındıran Necm sûresi incelenmiştir. Necm sûresi özellikle nübüvvet, ahiret ve Allah’ın vahdaniyeti gibi konuları kapsamaktadır. Sûre yeminle başlamakta ardından da vahyin indiriliş şeklinden ve Hz. Muhammed’in Cebrâil ile olan diyaloğundan bahsetmekle devam etmektedir. Çalışmamızda Necm sûresine özgü kelimelerin Arap dili ve belâgatı açısından incelenmesi ve örnekler ışığında tüm yönleriyle ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda yapılan çalışmamızda öncelikle Necm sûresi hakkında genel bilgiler verilmiş, ardından da sûreye özgü kelimeler derlenmiştir. Bu kelimeler hem semantik hem de etimolojik açıdan tahlil edilmiş ve kullanım şekillerine dair örnekler verilmiştir. Son olarak söz konusu kelimelerin belâğî yönlerine de gerekli yerlerde atıfta bulunulmuştur. Çalışma neticesinde Necm sûresine özgü birçok kelime ve kavramın olduğu ortaya çıkarılmış ve elde edilen bulgular sonuç kısmında açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili Belâgatı, Necm Sûresi, Kur’ân İ‘câzı, Semantik Tahlil, Filoloji.

Analyzing the Words And Patterns Specific to Surah of Najm From The Arabic Linguistic

For a long time, many studies have been conducted on the basis of the Qur'an in the Islamic world, focusing on topics such as fiqh, faith, and language. Some studies on language have examined the entire Quran, while others have focused on specific surahs. In one such language study, the Surah An-Najm has been analyzed for its characteristics of Makki surahs, both in meaning and language. Surah An-Najm covers topics such as prophecy, the afterlife, and the oneness of Allah. The surah starts with an oath and then talks about the revelation and Muhammad's dialogue with Gabriel. Our study aims to examine the specific words used in Surah An-Najm in terms of Arabic language and rhetoric, presenting them with examples and analyzing them both semantically and etymologically. We also refer to the rhetorical aspects of these words where necessary. To achieve this goal, our study first provides general information about Surah An-Najm and then compiles the words specific to the surah. The findings reveal that there are many words and concepts unique to Surah An-Najm, which are explained in the conclusion.

Keywords:

Arabic Language and Rhetoric, Necm Surah, Qur, Semantic Analysis, Philology,

PDF

___

Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya. Mekâyîsu’l-luga. 6 Cilt. thk. Abdüsselam Muhammed Hârun. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1979.
Âlusî. Ebû Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Ruhu’l-Meʿânî. 16 Cilt. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye. 1415.
Arap Dil Kurumu. el-Mu‘cemu’l-vasît. Kâhire: ts.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil b. İbrahim b. el-Muğîre el-Ca‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. 9 Cilt. Mısır/Bulak: el-Matbaatu’l-Kubrâ el-Emîriyye. 1311.
Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî. el-Beyân ve’t-tebyîn. Beyrût: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, 1423.
Dervîş, Muhyiddîn b. Ahmed Mustafa. İ‘râbu’l-Kur’ân ve beyânuhu. 10 Cilt. Suriye: Dâru’l-İrşâd li’ş-Şuûni’l-Câmiiyye, 1415.
Ebû İshâk İbrahim b. es-Serî b. Sehl ez-Zeccâc. Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbuh. thk. Abdülcelil Abduh Şilbî. Beyrût: ‘Âlemu’l-Kutub, 1988.
Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. Müsennâ. Mecâzü’l-Kur’ân, thk. Muhammed Fuad Sezgin. Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî, 1381.
Ebu’l-Fadl, Ahmed b. Tâhir b. Tayfûr. Belâgâtu’n-nisâ’. thk. Ahmed el-Elfî, Kâhire: Matbaatu Medreseti Vâlideti’l-Abbâs el-Evvel. ts.
Ebü’l-Bekâ Ukberî, Abdullah b. Hüseyin b. Abdullah. et-Tibyân fî i‘râbi’l-Kur’ân, 2 Cilt. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Haleb: İsa el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuh, 1431.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr, 30 Cilt, Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye li’n-Neşri, 1984.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâluddîn ʻAbdullâh b. Yûsuf b. Ahmed b. ʻAbdillâh el-Ensârî el-Mısrî. Şerhu Katri’n-nedâ ve belli’s-sedâ. ys. ts.
İbn İshâk, Muhammed b. Yesâr. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Ahmed Ferîd el-Yezîdî. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004.
İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmâil b. Ömer el-Kureşî el-Basrî. Tefsîru’l-Ḳur’ân’il-Azîm. 8 Cilt. thk. Sami b. Muhammed es-Selâme. Beyrût: Daru taybe li’n-neşri ve’t-tevzî’. 1999.
İbn Nebâtete el-Mısrî, Cemâlüddîn el-Fârûkî. Dîvânu İbn Nebâtete. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyi. ts.
İbn Yaîş, Ebü’l-Bekâ Ya‘îş b. Ali. Şerhu’l-Mufassal. 6 Cilt. thk, İmîl Bedî Yakub. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li ahkâmi’l-Kurʾân. thk. Ahmed el-Berdûn, İbrahim Atfîş. Kâhire: Dâru’l-kutubi’l-Mısriyye, 1964.
Ma‘mer b. Müsennâ, Ebû Ubeyde. Mecâzü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Fuad Sezgin. Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî, 1381.
Muhammed Ahmed Kâsım. ‘Ulûmü’l-belâğa. Trablus, Lübnân: el-Müessesetü’l-Hadîse li’l-Kitâb, 2003.
Mukatil b. Süleyman el-Ezdî. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şehhâne. Beyrût: Müessesetü’t-Târihi’l-Arabiyyi, 1423/2002.
Mücâhid, Ebü’l-Haccâc b. Cebr el-Mekkî el-Mahzûmî. Tefsîru Mucâhid. thk. Muhammed Abdüsselâm Ebu’n-Neyl. Mısır: Dâru’l-fikri’l-İslâmî, 1989.
Nehhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmâil b. Yûnus el-Murâdî. İ‘râbu’l-Kur’ân. thk. Abdülmunim Halil İbrahim. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1421.
Nüveyrî, Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb el-Bekrî et-Teymî el-Kureşî. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb, thk. Müfid Kumayha v.dğr. 31 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. el-Keşfu ve’l-beyân ‘an tefsiri’l-Kur’ân, 10 Cilt. thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyi. 2002.
Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. Kâhire: Dârü’s-Sâbûnî li’t-Tibâ‘a ve’n-Neşr, 1997.
Semîn el-Halebî, Ebu’l-‘Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Yûsuf b. ‘Abdüddâim. ed-Dürrü’l-mesûn fî ‘ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. 11 Cilt. thk. Ahmed Muhammed el-Hurât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdillâh el-Yemenî, Fethü’l-kadîr el-câmiʿ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye minʿilmi’t-tefsîr. Beyrût: Dârü’l-Kelimü’t-Tayyib, 1414/1994.
Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Kesîr b. Gâlib Ebû Cafer. Câmi‘u’l-beyân ‘an tefsiri âyi’l-Kur’ân Tefsîru’t-Taberî. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Beyrût: Dâru Hecer li’t-Tibâe ve’n-Neşr. 2001.
Tehânevî, Muhammed ‘Ali. Keşşâfu istilâhâti’l-funûni ve’l-‘ulûm, thk. Ali Dahrüc. Beyrût: Mektebetü Lübnan Nâşirûn. 1996.
Turabi, Mehmet Hadin. “Necm Suresinde İ‘câzü’l-Kur’an”. Batman Akademi Dergisi Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi. Yıl: 5, Cilt: 5, Sayı:2 Aralık-2021, 443.
Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. Esâsu’l-belâğa. thk. Muhammed Basıl. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.