Belâgat Kitaplarinda Usûl Âlimlerine Ait Görüşlerin Ele Aliniş Biçimleri

Bilindiği üzere, imam Şafii’nin tesis ettiği Fıkıh usulü konularının ekseriyeti, Arap dili ile ilgilidir. Genelde Arap dili, özelde de meânî ve beyân ilimleri bizzat dilin kendi incelemeleri üzerine oluşturulmuştur. Ancak usul âlimlerinin onun hakkındaki incelemeleri dil âlimlerinin incelemelerinden farklı ve bağımsızdır. Bunun nedeni amaç ve gayenin farklı olmasıdır. Usul âlimlerinin amacı, nasların içerdiği hükümleri ortaya koymaya yardımcı olacak kural ve kaideler koymaya yöneliktir. Onların ortaya koydukları bu çalışmalar dil ilim insanları nazarında muteber olması nedeniyle belagat kitapları hicri yedinci yüzyıldan günümüze kadar onların farklı Biçimlerdeki görüşleri ile dolmuştur. Bu çalışmada, muteber bazı örnekleri ele almaya çalıştım. Çalışma, onların görüşlerinin aktarılması ve bazen onların görüşlerine karşıbeyân ehlinin görüşlerinin aktarılması,aksine bazen de bu görüşlerin tercih edilmesi şeklinde ortaya konulmuştur. Aynı zamanda kullandıkları terimler zikredilmiş, kitaplarından alıntılar yapılmış ve bunlara işaret edilmiştir. Bu çalışmanın ana fikri, Arap dili uzmanlarının dikkatlerini, fıkıh usulü ilminin önem ve ehemmiyetine çekebilmek amacına yöneliktir.

Anahtar Kelimeler:

: Arap Dili, Fıkıh Usûlü, Usûl Âlimleri, belagat kitapları, Belâgat-Usûl İlişkisi

Image Of Considering Opinions Of The Fundamentalists In The Books Of Rhetoric

What is known is that most of the topics of the science of jurisprudence founded by Imam al-Shafi’i are related to the Arabic language, and that the sciences of the Arabic language in general and the science of semantics and rhetoric in particular are based on the induction of the language itself, but the induction of the fundamentalists is independent and different from the induction of other Arabic linguistic scholars. This is due to the different purpose, the goal of the fundamentalists is to extract rules that help in knowing the rulings contained in the texts. And since their induction was considered by linguistic scholars of the language - as the books of rhetoric were filled from the seventh century AH until our present time with their opinions in various ways - I tried to highlight some of the images of that consideration in this research, and it was represented by the transfer of their words and sometimes making them in exchange for the statements of the rhetoricians; And even preferring it at other times, as well as mentioning their terms, quoting from their books and referring to them, and the idea of research is an attempt to draw attention to the importance of the science of jurisprudence for specialists in Arabic language sciences.

Keywords:

Arabic, Jurisprudence, Fundamentalists, Rhetoric books, The relationship between jurisprudence and rhetoric,

PDF

___

Alâuddin el-Buhârî, Abdulaziz b. Ahmed b. Muhammed el-Hanefi, Keşfu’l-Esrar Şerhi Usuli’l-Bezdevî, Kahire, Daru’l-Kitabi’l-İslami.
Atîk, Abdulaziz, İlmu’l-Bedî, Beyrut, Daru’n-Nahdati’l-Arabiyye.
Atîk, Abdulaziz,İlmu’l-Beyan, Beyrut, Daru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1405/1982.
Bâkıllânî, Ebû Bekir Muhammed b. et-Tayyib, İcazu’l-Kur’ân, thk. Es-Seyyid Ahmed Sakır, Mısır, Daru’l-Mearif, 1997.
Cürcânî, Ebû Bekir Abdulkahir b. Abdurrahman b. Muhammed, Delailu’l-İcaz fi İlmi’l-Meâni, thk. Abdulhamid el-Hindâvî, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2002.
Dayf, Şevki, el-Belaga Tatavvur ve Tarih, Kahire, Daru’l-Mearif, 1965.
Dayf, Şevki, Tarihu’l-Edebi’l-Arabi, Mısır, Daru’l-Mearif, 1980.
Desûkî, Muhammed b. Arefe, Haşiyetu’d-Desûkî ala Muhtasari’l-Meâni - Teftâzânî, thk. Abdulhamid el-Hindâvî, Beyrut, el-Mektebetu’l-Asriyye.
El-Muayyedu bi’llah, Yahya b. Hamza b. Ali b. İbrahim el-Ulevi, et-Tirazu’l-Mutadimmin li’Esrari’l-Belaga ve Ulumi Hekaiki’l-İcaz, Beyrut, el-Mektebetu’l-Asriyye, 1423/2002.
Fahruddin er-Râzî, Muhammed b. Ömer b. el-Hüseyin, el-Mahsûl, thk. Taha Cabir Feyyâd el-Ulvânî, Beyrut, Muessesetu’r-Risale, 1418/1997.
Fahruddin er-Râzî, Muhammed b. Ömer b. el-Hüseyin, Nihayetu’l-İcâz fi Dirayeti’l-İcaz, thk. Nasrullah Haci Müftüoğlu, Beyrut, Dar Sadır, 1424/2004.
Habenneke, Abdurrahman b. Hasen el-Meydani, el-Belagatü’l-Arabiyye, Dımaşk, Daru’l-Kalem, Beyrut ed-Darü’ş-Şamiyye 1416/1996.
Hatib el-Bağdadi, Ebu Bekir Ahmed b. Ali b. Sabit, Tarihu Bağdat, Beşşar Iwad Maruf, Beyrut, Daru’l-Garbi’l-İslami, 1422/2002.
Hatib Kazvînî, Celauddin Muhammed b. Abdurrahman eş-Şâfii ed-Dimaşki, et-Talhis fi Ulumi’l-Belaga, thk. Abdulhamid el-Hindâvî, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
Hatib Kazvînî, el-İdah fi Ulumi’l-Belâga, thk. Muhammed Abdulmunim Hafâcî, Beyrut, Daru’l-Cîl, 1414/1993.
İbn Arap Şâh, İbrahim b. Muhammed İsamuddin el-Hanefi, el-Usûl Şerh Telhısu Miftahu’l-Ulûm, thk. Abdulhamid el-Hindâvî, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İbn ebi’l-Hadîd, el-Feleku’d-Dâir ala’l-Meseli’s-Sâir, thk. Ahmed el-Hûfî ve Bedevî Tabane, Kahire, Dar Nahdatu Mısır.
İbn Emir Hâc, Ebû Abdullah Şemsuddin Muhammed b. Muhammed, et-Takrîr ve’t-Tahbîr, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed, ed-Dürerü’l-Kâmine fi Ayani’l-Mieti’s-Samine, Hayderâbâd, Meclis Dairetu’l-Mearifi’l-Osmaniyye, 1392/1972.
İbn Kâdî Şehbe, Ebû Bekir b. Ahmed b. Muhammed b. Ömer Takiyyuddin ed-Dimaşki, Tabakatu’ş-Şafiiyye, thk. El-Hafiz Abdulalim Hân, Beyrut, Alemu’l-Kütüp, 1407.
İbn kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Ömer ed-Dimaşki, Tabakatu’l-Fukahau’ş-Şafiiyyin, thk. Ahmed Ömer Haşim ve Muhammed Zinhum Muhammed Azep, Kahire, Mektebetu’s-Sakafeti’d-Diniyye, 1413/1993.
İbn Mâlik, Cemaluddin Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah et-Tâî, Şerhu’l-Kafiyeti’ş-Şâfiye, thk. Abdulmunim Ahmed Herîdî, Mekke-i Mükerreme, Ummu’l-Kurâ Üniversitesi, 1402/1982.
İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Feth Ziyauddin Nasrullah b. Muhammed b. Muhammed b. Abdulkerim el-Mûsılı, el-Meselu’s-Sâir fi Edebi’l-Katib ve’ş-Şâir, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut, el-Mektebetu’l-Asriyye, 1420.
İsfihânî, Şemsuddin Ebû’s-Senâ Mahmud b. Abdurrahman b. Ahmed, Beyanu’l-Muhtasar Şerhu Muhtasar İbn’l-Hâcib, thk. Muhammed Mazhar Beka, Suudi Arabistan, Daru’l-Medeni, 1406/1986.
İsnevî, Cemaluddin Abdurrahim b. el-Hasan eş-Şâfii, Nihayetu’s-Sûl Şerhu Minhacu’l-Vusûl, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.
Kirmânî, Şemsuddin Muhammed b. Yusuf, Tahkiku’l-Fevaidi’l-Giyasiyye, thk. Ali b. Dehilillal b. İcyan el-Ûfi, Medine-i Münevvere, Mektebetu’l-Ulum ve’l-Hikem, 1424.
Kurâfî, Ebû’l-Abbas Şihabuddin Ahmed b. İdris, Nefaisu’l-Usûl fi Şerhi’l-Mahsûl, thk. Adil Ahmed Abdulmevcud ve Ali Muhammed Muavvad, Mekke-i Mükerreme, Mektebetu Nizar Mustafa el-Baz, 1416/1995.
Kurâfî, Ebû’l-Abbas Şihabuddin Ahmed b. İdris, Şerhu Tanhihu’l-Fusûl, thk. Taha Abdurrauuf Sa’d, Mısır, Şirketu’t-Tibaati’l-Feniyyeti’l-Muttehide, 1393/1973.
Kûrânî, Şihabuddin Ahmed b. İsmail, el-Düreru’l-Levami fi Şerhi Cem’i’l-Cevami, thk. Said b. Galip Kamil el-Mecidi, Medine-i Münevvere, el-Camietu’l-İslamiyye, 1429/2008.
Kütbî, Muhammed b. Şakir, Fevatu’l-Vefiyyat, thk. İhsan Abbas, Beyrut, Dar Sadır, 1974.
Makrîzî, Takiyyuddin, el-Mukaffa’l-Kebir, thk. Muhammed el-Ye’lavi, Beyrut, Daru’l-Garbi’l-İslami, 1427/2006.
Merâgî, Ahmed Mustafa, Tarihu Ulumi’l-Belaga ve’t-Tarif bi’Ricaliha, Mısır, Şirketu Mektebetu ve matbatu Mustafa el-babi el-Halebi ve oğulları, 1369/1950.
Moghalles, Marwan Mohammed Abdullah, el-Katu ve’z-Zan fi’l-Kavaidi’l-Usuliyyeti’l-Lügaviyye ve Eseruhuma inde’t-Taâruz, Bursa, Emin, 2020.
Muhyiddin, Ebû Muhammed Abdulkadir b. Muhammed b. Nasrullah el-Kuraşi el-Hanefi, el-Cevahiru’l-Mudiyye fi Tabakati’l-Hanefiyye, Keraçi, Mîr Muhammed Kütüphanesi.
Murâdî, el-Hasan b. Kasim, el-Cena’d-Dânî fi Hurufi’l-Meânî, thk. Fahruddin Kabâve ve Muhammed Nedim Fadıl, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1992.
Rehûni, Ebû Zekeriya Yahya b. Musa, Tuhfetu’l-Mes’ûl fi Şerhi Muhtasari Munteha’s-Sevl, thk. Yusuf el-Ahdar el-Kayyim, Dubai, Daru’l-Buhusi’l-İslamiyye ve İhyau’t-Turas, 1422/2002.
Safedî, Salahuddin Halil b. Eybek, el-Vafi bi’l-Vefiyyat, thk. Ahmed Arnavut ve Türki Mustafa, Beyrut, Dar İhyau’t-Turas, 1420/2000.
Safedî, Salahuddin Halil b. Eybek, Nusratu’s-Sair ala’l-Meseli’s-Sair, thk. Muhammed Ali Sultan, Dimaşk, Mucemmeu’l-Lügati’l-Arabiyye, 1971.
Sekâkî, Ebû Yakup Yusuf b. ebi Bekir b. Muhammed b. Ali, Miftahu’l-Ulûm, thk. Naim Zerzûr, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1407/1987.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, el-Bedru’t-Talii bi’Mehasin min Badi’l-Karni’s-Sabi’, Beyrut, Daru’l-Marife, 2004.
Şîrâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf, el-Luma fi Usuli’l-Fıkıh, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
Sübkî, Behâeddin, Arûsu’l-Efrah fi Şerhi Talhisi’l-Miftah, thk. Abdulhamid el-Hindâvî, Beyrut, el-Mektebetu’l-Asriyye, 1423/2003.
Sübkî, Tâcuddin Abdulvehhab b. Takiyyuddin, Tabakatu’ş-Şafiiyyeti’l-Kübra, thk. Mahmud Muhammed et-Tanahi ve Abdulfettah Muhammed el-Hulu, Hacer, 1413.
Şûşâvî, Ebû Ali Hüseyin b. Ali b. Talha er-Recraci, Ref’u’n-Nikab an Tankihi’ş-Şihab, thk. Ahmed b. Muhammed es-Serah ve Abdurrahman b. Abdullah el-Cebrin, Riyad, Mektebetu’r-Rüşd, 1425/2004.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekir Celaluddin, Hemu’l-Hevami fi Şerhi Cemi’l-Cevami, thk. Abdulhamid el-Hindâvî, Mısır, el-Mektebetu’t-Tevfikiyye.
Teftâzânî, Sa’duddin Mesud b. Ömer, el-Mutavvel Şerhu Telhisu Mihtahu’l-Ulûm, Abdulhamid el-Hindâvî, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1434/2013.
Teftâzânî, Sa’duddin Mesud b. Ömer, Şerhu’t-Telvîh ala’t-Tavdîh, Mısır, Mektebetu Sabih.
Teftâzânî, Sa’duddin, Muhtasaru’l-Meâni, Daru’l-Fikir, 1411.
Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Tarihu’l-İslam ve Vefiyyatu’l-Meşahir ve’l-Alam, thk. Ömer Abdüsselam et-Tedmuri, Beyrut, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 1413/1993.