Sosyo-Kültürel Bir Müzik İcra Ortamı Olarak Âşık Kahveleri ve Bursa Âşıklar Kahvesi

Kahvehaneler Anadolu’da görülmeye başlandığı 16. yüzyıldan buyana Türk toplumhayatının önemli toplanma ve istişare mekânlarından biri olmuştur.Her fikir ve kesimdeninsanların katılım sağladığı bu mekânlar zaman içinde çeşitli meslek gruplarının adı ile deanılmıştır. Âşık kahvehaneleri de bu meslek ve sanat gruplarından biri olan âşıkların, diğer icraortamları ile birlikte, sanat icra ettikleri mekânlardan biridir. Âşık kahvehaneleri ilk olarakİstanbul’ da ortaya çıkmış daha sonra diğer illere yayılmıştır. Bursa âşıklar kahvesi deErzurum’dan Bursa’ya göç eden Âşık Mehmet Güneş tarafından 1955 yılında Bursa merkezdekurulmuş ve günümüze kadar benzer amaç ve katılımcı yapısı ile varlığını sürdürmüştür.Günümüzde âşıklık geleneğine mensup olanlardan daha çok âşık olmayan müzik icracılarınınkatıldığı fasıllarda büyük çoğunlukla TRT Türk halk müziği repertuarında bulunan türküler yineTRT koro ve solo icra mantalitesi örnek alınarak seslendirilmeye çalışılmaktadır. Aşıklarkahvesinde en çok icra edilen enstrüman bağlamadır ve bağlama icrasında da yine kalıplaşmışyöresel icra tavır ve üslubu tercih edilmektedir. Bu fasıllara icracı ve dinleyici bakımından ciddimanada katılım olması Bursa’nın Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti olması ve bu nedenle tarihselve kültürel derinliğe sahip olması ile ilişkilendirmek mümkündür. Ayrıca önemli oranda göç alanşehir hem tarihsel hem de coğrafi anlamda çeşitlilik arz eden bir sosyokültürel yapıya sahiptir.Bursa âşıklar kahvesi yakın zamanda Bursa’da açılan pek çok yeni müzikli/çalgılı kahvehaneyede model olmuştur. Her kesimden insanın icracı ya da dinleyici olarak bir araya gelip vakitgeçirdiği ve böylece farklı arka planlara sahip yapılardan oluşan kent kültürünü bünyesindebarındırabilen Bursa âşıklar kahvesi pek çok özelliğiyle, yüzlerce yıllık müzikal beğeni vebirikimin, günümüzde halk nezdinde temsil edildiği ender mekânlardan biri olma özelliğitaşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Bursa âşıklar kahvesi örneği ile Türkiye’deki sosyokültürelmüzik icra ortamlarını, icracıları ve bu iki unsurun zaman içerisinde meydana gelen değişikliklerekarşı pozisyonunu tespit ve tahlil etmektir.

___

  • AKSEL, Malik. "Kahve ve Kahvehaneler." Türk Folkor Araştırmaları (1964): 236. ARTUN, Erman. Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı. Vol. 276. Kitabevi, 2005. Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma. Yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A Yayıncılık. BALKAYA, Adem. "MEKÂN POETİKASI BAĞLAMINDA ÂŞIK KAHVEHANELERİ VE ÂŞIK ÜZERİNDE KİMİ FONKSİYONLARI." Electronic TurkishStudies 8.1 (2013). ÇOBANOĞLU, Özkul. "Osmanlı Devleti’nde Türk Halk Kültürü’nün Değişim ve Dönüşüm Dinamikleri." Osmanlı,(Yeni Türkiye Dergisi Osmanlı Özel Sayısı)(1999): 51-71. EDİZ, İsmail. "Osmanlı’dan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Kahvehaneler ve Sosyal Değişim." SAÜ Fen Edebiyat Dergisi 8.1 (2008): 179-189. EKİCİ, Savaş. "Popüler Kültür’ün İcra Ortamı Bağlamında Medya-Türk Halk Müziği İlişkisine Dair Bazı Tespit ve Öneriler." Türklük Bilimi Araştırmaları 16.16 (2004). EROL, Ayhan. Müzik üzerine düşünmek. Bağlam, 2009. DUVARCI, Ayşe. "Kültürümüzde İstanbul Kahvehaneleri ve Halk Edebi yatına Katkıları." (2012). HARRİS, Rachel A. TheMaking of a Musical Canon in Chinese Central Asia: TheUyghurTwelveMuqam. Ashgate Publishing, Ltd., 2008. KARA, Mustafa. Bursa'da tarikatlar ve tekkeler. Vol. 2. Uludağ Yayınları, 1993. Karasar, N. (2005). Bilimsel Arastirma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayin Dagitim, 151-152. KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat. Edebiyat araştırmaları. Vol. 1. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1966. ŞEMSEDDİN, Mehmed -ATLANSOY, Kadir - KARA, Mustafa. Bursa dergâhları: Yâdigâr-ı Şemsî I-II. Uludağ yayınları, 1997. ÜNVER, Mustafa. "Müslüman-Türk Anadolu İnsanının Eğitim ve Öğretimde Köy Odalarının Rolüne Folklorik Bir Bakış." Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18.18-19 (2005): 71-92. Weber, William, ‘The History of Musical Canon’, in Nicolas Cook and Mark Everist (eds), Rethinking Music (New York: Oxford University Press, 2001): 336–55. YILMAZ, Niyazi. Türk halk müziğinin kurucu hocası Muzaffer Sarısözen. Ocak Yayınları, 1996.