Fulya Soylu BAĞÇECİ, Oya Levendoğlu ÖNER, Cenk GÜRAY

Kültürel bir mirasın dönüşümü: Osmanlı’nın derviş musikişinaslarından günümüzün profesyonel ayin icracılarına

Tasavvuf, sanat ve felsefe gibi pek çok alanda zengin bir bilgi birikimi ve kültürel mirası barındıran Mevlevîlik, aynı zamanda mistisizm ve müzik ilişkisinin en çarpıcı olduğu geleneklerden biridir. Tanrı’ya aşk, vecd ve müzikle ulaşma düşüncesi üzerine inşa edilmiş çeşitli eğitim ve uygulamaların hayata geçirildiği bu gelenek, müziğin eğitimi, icrası, ayin geleneği gibi uygulama alanlarıyla müzik algısına felsefi düşünce doğrultusunda yön veren bir noktada yer almıştır. Dolayısıyla Türk makam müziğinin en sanatlı örneklerinden biri olarak kabul gören ayin müziği, ayini icra eden kişilerin manevi bakımdan arınmasına, yükselmesine aracılık eden bir ritüel olmuş ve ayin icracıları da bu manevi misyonu taşıyan derviş karakterini yansıtmıştır. Mevlevî ayinlerinin icra edildiği ortamlardan, ayin icracılarının geleneğin temsili noktasındaki tercihlerine kadar, bugünün atmosferinde bu büyük gelenek nasıl bir dönüşüme uğramıştır? Çalışmada, bu soruya cevap aranmış ve Mevlevî ayin geleneğinin dayandığı felsefi altyapının, günümüz icraları ve icracıları arasındaki varlığı ve temsiliyeti ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Bu nedenle çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden kültür analizi deseniyle yürütülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

mevlevîlik, mevlevî ayini, gelenek ve temsiliyet, ayin icracılığı

PDF

___

Ağaoğlu, Yavuz Selim (2013). Hazret-i Mevlâna’yı Anma Törenleri. Konya: Ömür Matbaacılık A.Ş. Arslan, Fazlı (2010). “Mevlevi Musikisi Üstüne” Sufi Araştırmaları, Cilt:1, Sayı:2, s.25-42. Behar, Cem (2014). Aşk Olmayınca Mesk Olmaz (5. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Benedict, Ruth (2011). Kültür Örüntüleri (Çev: Mustafa Topal), İstanbul: İletişim Yayınları. Çetinkaya, Yalçın (1995). İhvân-ı Safâ’da Müzik Düşüncesi. İstanbul: İhsan Yayınları. Demirci, Mehmet (2007). “Bir Eğitim Aracı Olarak Mevlevî Çilesi”. Marife, yıl. 7, sayı. 3, s. 105-122. Giddens, Anthony (1994). Modernliğin Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları Gölpınarlı, Abdülbaki (2006). Mevlana’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkilâp Kitapevi. Kaplan, Ayten (2005). Kültürel Müzikoloji. 2. Basım. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Nettl, Bruno (2015). The Study of Ethnomusicology – Thirty-Three Discussions. Urbana, Chicago, and Springfield: University of Illionis Press. Ösen, Serdar (2015). “Türk Eğitim Tarihi İçerisinde Mevlevîhanelerin Yeri”. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 4 (2), 259-271. Özdüzen, Halit (2006). Aşk Yolcusu. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Rice, Timothy (2014). Ethnomusicology – A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press. Rumi, Mevlâna Celâleddin (2000). Divân-ı Kebîr, Abdülbaki Gölpınarlı (Haz. ve Trc.), Ankara: Kültür Bakanlığı. Şefik, Güzin (2015). Türkiye’de İlk Konservatuvar: Dârü’l-Elhân ve Darü’l-Elhân Mecmuası içinde, Ankara: Barış Kitabevi. Uludağ, Süleyman (1992). İslâm Açısından Mûsikî ve Semâ. Bursa: Uludağ Yayınları. Yöndemli, Fuat (2007). Mevlevîlikte Semâ ve Mûsıkî. İstanbul: Nüve Kültür Merkezi Yayınları. Kişisel Görüşmeler Artıran, Hayat Nur. Kişisel Görüşme, 14.11.2015, İstanbul. Çelebi Bayru, Esin. Kişisel Görüşme, 14.12.2015, Konya. Erguner, Süleyman. 27.08.2015, İstanbul. İnançer, Tuğrul. Kişisel Görüşme, 15.12.2015, Konya. Karakaya, Oğuz. Kişisel Görüşme, 05.11.2015, Konya. Karnıbüyükler, Nadir. Kişisel Görüşme, 04.11.2015, Konya. Kurtuldu, Elif Bilge. Kişisel Görüşme, 05.11.2015, Konya. Özdemir, Tolga. Kişisel Görüşme, 26.04.2016, Kayseri. Özçakıl, Fahri. Kişisel Görüşme, 06.11.2015, Konya. Tevruz, Abdurrahman. Kişisel Görüşme, 15.11.2015, İstanbul. Tokaç, Murat Salim. Kişisel Görüşme, 08.07.2015, Ankara.