Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının İş Dünyası ve İnsan Hakları Perspektifinden Önemi ve Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun Bu Bağlamda İncelenmesi

Ulusal insan hakları kurumlarının iş dünyası ve insan hakları alanında üstlenebileceği işlevlere dair dikkatin son yıllarda giderek artmakta olduğu gözlenmektedir. Ulusal insan hakları kurumları GANHRI tarafından iş dünyası ve insan hakları konusunda aktif olarak faaliyet göstermeye teşvik edilmektedir ve Edinburgh Deklarasyonu ile kurumların yerine getirebileceği görevler düzenlenmiştir. Devletin insan haklarını koruma görevi, şirketlerin insan haklarına saygı gösterme sorumluluğu ve çözüm yollarına erişim olmak üzere üç unsurdan oluşan, BM İş Dünyası ve İnsan Haklarına dair Rehber İlkeler’in üç unsurunda da ulusal insan hakları kurumlarının gerçekleştirebileceği işlevlere atıf yapılmıştır. Ayrıca iş dünyası ve insan haklarına ilişkin bağlayıcı belge hazırlığına dair yayınlanan taslak metinler ve taslak ihtiyari protokol, ulusal insan hakları kurumlarına çeşitli roller vermektedir. Nitekim dünya üzerindeki ulusal insan hakları kurumları, artık devletlerin sebebiyet verdiği insan hakları ihlalleriyle birlikte iş dünyasının neden olduğu ihlaller hakkında da çalışmalar yapmaya başlamıştır. Bu çerçevede, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, 6701 sayılı Kanun tarafından verilen yetkilerine dayanarak Türkiye’de iş dünyası ile bağlantılı insan hakları ihlallerinin önlenmesi ve iş dünyası ve insan hakları konusundaki farkındalığın yükselmesi için etkili olarak faaliyet göstermelidir. Kurum dünyadaki güncel gelişmelere paralel olarak BM Rehber İlkeleri’nin üç unsuru bağlamında kapsamlı çalışmalar yapmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

İş Dünyası ve İnsan Hakları, BM İş Dünyası ve İnsan Haklarına dair Rehber İlkeler, Ulusal İnsan Hakları Kurumları, Edinburgh Deklarasyonu, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu

The Importance of National Human Rights Institutions from the Perspective of Business and Human Rights and the Examination of Human Rights and Equality Institution of Turkey in this Context

Attention is increasingly being given to the functions that can be undertaken by national human rights institutions with respect to the field of business and human rights. National human rights institutions are encouraged by the Global Alliance of National Human Rights Institutions (GANHRI) to be active in the area of business and human rights. The duties that can be assumed by these institutions are specified by the Edinburgh Declaration. Also, these duties are discussed in all three pillars (protect, respect, and remedy) of the United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights (the UNGPs). Thus, the UNGPs stipulates that national human rights institutions should act not only to ensure access to remedy but also to promote the state’s duty to protect human rights and the responsibility of companies to respect human rights. Additionally, the draft texts and optional protocol of the legally binding instrument on business and human rights give various roles to national human rights institutions. National human rights institutions around the world have already commenced research on human rights violations caused by business enterprises as well as by states. In this context, the Human Rights and Equality Institution of Turkey should act effectively to prevent businessrelated human rights abuses and to expand awareness of the field of business and human rights in Turkey, based on the mandates given by Law No. 6701. The institution should thus engage in comprehensive activities in the context of the UNGPs’ three pillars in parallel with comparable developments overseas.

Keywords:

Business and Human Rights, the UNGPs, National Human Rights Institutions, Edinburgh Declaration, Human Rights and Equality Institution of Turkey,

PDF

___

Makaleler, Kitaplar, Kitap Bölümleri ve Tezler / Articles, Books, Book Chapters and Theses google scholar
Boyar O, ‘Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Dolaylı Yatay Etki’ in Sibel İnceoğlu (ed), insan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir inceleme (Beta 2013). google scholar
Brodie M, ‘Pushing the Boundaries: The Role of National Human Rights Institutions in google scholar Operationalising the ‘Protect, Respect and Remedy’ Framework’ in Radu Mares (ed), The UN Guiding Principles on Business and Human Rights: Foundations and Implementation (The Raoul Wallenberg Institute Human Rights Library 2011). google scholar
De Witte B, ‘National Equality Institutions and the Domestication of EU Non-Discrimination Law’ (2011) 18(1-2) Maastricht Journal of European and Comparative Law 157-178. google scholar
Deva S, ‘Corporate human rights abuses: what role for national human rights violations’ in Hitoshi Nasu and Ben Saul (eds), Human Rights in the Asia-Pacific Region: Towards Institution Building (Routledge 2011). google scholar
Didinmez M, Ulusal İnsan Hakları Kurumları Küresel Ağına Akreditasyon Çerçevesinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu İncelemesi (Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020) Erişim Tarihi 02.01.2022. google scholar
Düğmeci F, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun Yapısı ve İdare Üzerindeki Ayrımcılık Denetimi (1th edn, Adalet 2019). google scholar
Erçin S, Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Yargısal Süreçlere Katılımı ve Türkiye İnsan Hakları Kurumu Örneği (İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014) Erişim Tarihi 03.01.2022. google scholar
Eren A, ‘National Human Rights Institutional Models in Comparative Law and the Case of Turkey’ (2011) 15(3) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 165-198. google scholar
Eren A, Ulusal İnsan Hakları Kurumları Uluslararası Standartlara Uygunluğun Yorum İlkeleri (1th edn, On İki Levha 2012). google scholar
Haasz V, ‘The Role of National Human Rights Institutions in the Implementation of the UN Guiding Principles’ (2013) 14(3) Human Rights Review 165-187. google scholar
İspirli Armağan M, Uluslararası Hukukta Çok Uluslu Şirketler ve İnsan Hakları Yükümlülükleri (İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019) Erişim Tarihi 30.12.2021. google scholar
Jagers N, ‘National Human Rights Institutions: The Missing Link in Business and Human Rights Governance?’ (2020) 14(3) ICL Journal 289-325. google scholar
Karagedik B, ‘Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda, Ulusötesi Şirketlerin ve Diğer Ticari Teşebbüslerin Faaliyetlerini Düzenleyen Hukuken Bağlayıcı Belge’nin İkinci Kez Gözden Geçirilmiş Taslağı’nın Türkçe Çevirisi ve Taslağa İlişkin Genel Bir Yorum’ (2021) 41(2) Public and Private International Law Bulletin 1017-1047. google scholar
Karagedik B, Uluslararası Yatırım Hukukunda Yatırımcının İnsan Hakları Yükümlülüğü (1th edn, On İki Levha 2021). google scholar
Krajewski M, Tonstad K, Wohltmann F, ‘Mandatory Human Rights Due Diligence in Germany and Norway: Stepping, or Striding, in the Same Direction?’ (2021) 6(3) Business and Human Rights Journal 550-558. google scholar
Kudret H, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları İşığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim’ (2020) 26(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 1079-1110. google scholar
Pohjolainen A, The Evolution of National Human Rights Institutions The Role of the United Nations (1th edn, The Danish İnstitute for Human Rights 2006) (humanrights.dk) Erişim Tarihi 18.06.2021. google scholar
Rivera H, ‘National human rights institutions and their (extended) role in the business and human rights field’ in Surya Deva and David Birchall (eds), Research Handbook on Human Rights and Business (Edward Elgar 2020). google scholar
Tonkiss K, ‘Contesting human rights through institutional reform: the case of the UK Equality and Human Rights Commission’ (2016) 20(4) The International Journal of Human Rights 491-508. google scholar
Uygun O, Devlet Teorisi (3. Baskıdan Tıpkı 4th edn, On İki Levha 2017). google scholar
Yücel Dericiler Ö, ‘Şirketlerin İnsan Haklarına İlişkin Yükümlülüklerinin Niteliği ve Temellendirilmesi Sorunu: Saygı Gösterme Sorumluluğu Ne Yükler?’ (2018) 6(11) Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 59-82. google scholar
Mevzuat / Legislation google scholar
Bakanlıklara Bağlı, İlgili ve İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile İlgili 2018/1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, RG 15.8.2018/30479. google scholar
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan: 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Gereğince; İşkollarındaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına İlişkin 2021 Temmuz Ayı İstatistikleri Hakkında Tebliğ, RG 30.07.2021/31553. google scholar
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu, Kanun Numarası: 6701, Kabul Tarihi: 6.4.2016, RG 20.4.2016/ 29690. google scholar
Uluslararası Belgeler / International Documents google scholar
BM Belgeleri / UN Documents google scholar
Open-ended Intergovernmental Working Group on transnational corporations and other business enterprises with respect to human rights, Elements for a Draft Legally Binding Instrument on transnational corporations and other business enterprises with respect to human rights (2017) Chairmanship of the OEIGWG established by HRC Res. A/HRC/ RES/26/9 (ohchr. org) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
Open-ended intergovernmental working group on transnational corporations and other business enterprises with respect human rights, Zero Draft legally binding instrument to regulate, in international human rights law, the activities of transnational corporations and other business enterprises (2018) (ohchr.org) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
Open-ended intergovernmental working group on transnational corporations and other business enterprises with respect human rights, Draft Optional Protocol to the legally binding instrument to regulate, in international human rights law, the activities of transnational corporations and other business enterprises (2018) (ohchr.org) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
Open-ended intergovernmental working group on transnational corporations and other business enterprises with respect human rights, Revised Draft legally binding instrument to regulate, in international human rights law, the activities of transnational corporations and other business enterprises (2019) (ohchr.org) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
Open-ended intergovernmental working group on transnational corporations and other business enterprises with respect human rights, Second Revised Draft legally binding instrument to regulate, in international human rights law, the activities of transnational corporations and other business enterprises (2020) (ohchr.org) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
Open-ended intergovernmental working group on transnational corporations and other business enterprises with respect human rights, Third Revised Draft legally binding instrument to regulate, in international human rights law, the activities of transnational corporations and other business enterprises (2021) (ohchr.org) Erişim Tarihi 31.12.2021. google scholar
‘Principles relating to the Status of National Institutions (The Paris Principles)’ (Adopted by General Assembly resolution 48/134 of 20 December 1993). google scholar UNGA, ‘National institutions for the promotion and protection of human rights’ (1993) A/ RES/48/134. google scholar
‘Vienna Declaration and Programme of Action’ (adopted by The World Conference on Human Rights) (1993) UN Doc A/Conf. 157/23. google scholar
UNHRC ‘Protect, Respect and Remedy: a Framework for Business and Human Rights, Report of the Special Representative of the Secretary-General on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, John Ruggie’ (2008) UN Doc A/HRC/8/5. google scholar
UNHRC ‘Business and Human Rights: Towards Operationalizing the “Protect, Respect and Remedy” Framework”, Report of the Special Representative of the Secretary General on the Issue of Human Rights and Transnational Corporations and Other Business Enterprises’ (22 April 2009) UN Doc A/HRC/11/13. google scholar
United Nations (2011) UN Guiding Principles on Business and Human Rights Implementing the United Nations: “Protect, Respect and Remedy” Framework, HR/PUB/11/04. google scholar
UNHRC ‘Human rights and transnational corporations and other business enterprises’ (2011) UN Doc A/HRC/RES/17/4. google scholar
UNHRC ‘Human rights and transnational corporations and other business enterprises’ (2014) UN Doc A/HRC/RES/26/22. google scholar
UNHRC ‘Elaboration of an International Legally Binding Instrument on Transnational Corporations and Other Business Enterprises with Respect to Human Rights’ (2014) UN Doc A/HRC/RES/26/9. google scholar
UNHRC ‘Business and human rights: improving accountability and access to remedy’ (2018) UN Doc A/HRC/RES/38/13. google scholar
UNHRC ‘Business and human rights: the Working Group on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, and improving accountability and access to remedy’ (2020) UN Doc A/HRC/RES/44/15. google scholar
UNHRC ‘Role of national human rights institutions in facilitating access to remedy for business-related human rights abuses, Report of the Working Group on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises’ (2021) UN Doc A/HRC/47/39/ Add.3. google scholar
Diğer / Others google scholar
‘The Edinburgh Declaration’ (International Co-Ordinating Committee Of National Institutions for the Promotion and Protection of Human Rights (ICC)) (ohchr.org) Erişim Tarihi 18.06.2021. google scholar
AİHM Kararları ve TİHEK Kararları / HUDOC and TIHEK Decisions google scholar
Alekseyev v. Russia App nos 4916/07, 25924/08 ve 14599/09 (ECHR, 21 October 2010). google scholar
Kozak v. Poland App no 13102/02 (ECHR, 2 March 2012). google scholar
TİHEK Kurul Kararı, Karar No: 2018/97, Erişim Tarihi 21.07.2021. google scholar
TİHEK Kurul Kararı, Karar No: 2019/29, Erişim Tarihi 21.07.2021. google scholar
TİHEK Kurul Kararı, Karar No:2020/176, Erişim Tarihi 21.07.2021. google scholar Çevrimiçi Kaynaklar / Online Resources google scholar
‘Access to Remedy- Responses’ (ohchr.org) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
Alamos Gold Holdings Coöperatief U.A. and Alamos Gold Holdings B.V. v. Republic of Turkey, ICSID Case No. ARB/21/33 Erişim Tarihi 30.07.2021. google scholar
Altaylı F, ‘Tarım Bakanlığı Knorr’un yaptığını biliyor mu!’ (haberturk.com, 22.11.2021) www.haberturk.com/yazarlar/fatih-altayli-1001/3260412-tarim-bakanligi-knorrun-yaptigini-biliyor-mu> Erişim Tarihi 18.03.2022. google scholar
Australian Human Rights Commission, ‘Good Practice good business factsheets’ (humanrights.gov. au) Erişim Tarihi 19.07.2021. google scholar
‘Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Kurumları’ (tihek.gov.tr) Erişim Tarihi 18.06.2021. google scholar
Deutsches Institute für Menschenrechte and the Danish Insitute for Human Rights, ‘Case studies and workshop report, Remedy in Business and Human Rights Cases, The Role of National Human Rights Institutions, Report from the October 2018 Berlin NHRI Workshop’ (humanrights.dk, April 2019) Erişim Tarihi 21.07.2021. google scholar
Deva S, ‘BHR Symposium: The Business and Human Rights Treaty in 2020-The Draft is “Negotiation- Ready”, but are States Ready?’ (opiniojuris.org, 08.09.2020) Erişim Tarihi 21.07.2021. google scholar
Didinmez M, İş Dünyası ve İnsan Hakları Alanında Ulusal Eylem Planları (Yayın No:009, Rapor No: 002, İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanları Derneği 2020) (ihud.org) Erişim Tarihi 31.12.2021. google scholar
‘Dutch Senate votes to adopt child labour due diligence law’ (business-humanrights.org, 14.05.2019) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
Equality and Human Rights Commission, ‘Advice and Guidance’ (equalityhumanrights.com) www.equalityhumanrights.com/en/advice-and-guidance> Erişim Tarihi 19.07.2021. google scholar
Gotzmann N and O Brien C, Business and Human Rights A Guidebook for National Human Rights Institutions (1th edn, International Coordinating Committee of National Human Rights Institutions (ICC), Danish Institute for Human Rights (DIHR) 2013) (nanhri.org) Erişim Tarihi 18.06.2021. google scholar
Gotzmann N and Lorion S, National Human Rights Institutions and Access to Remedy in Business and Human Rights Part 1: Reviewing The Role and Practice of NHRIS (1th edn, The Danish Institute for Human Rights 2020) (humanrights.dk) Erişim Tarihi 18.06.2021. google scholar
Gotzmann N and Lorion S, National Human Rights Institutions and Access to Remedy in Business and Human Rights Annexes (1th edn, The Danish Institute for Human Rights 2020) (humanrights. dk) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
‘Insan Haklarının Geliştirilmesi ve Korunması için Kurulan Ulusal Kuruluşların Statüsüne ilişkin ilkeler (Paris Prensipleri)’ (ombudsman.gov.tr) Erişim Tarihi 18.06.2021. google scholar
‘İş Dünyasi ve İnsan Haklarina Dair Rehber İlkeler Birleşmiş Milletler “Koruma, Saygi Gösterme ve Telafi Edici Çözüm Üretme” Çerçevesinin Uygulanmasi’, Çeviren Eda Tüzemen, Katki Verenler Çağlar Özbek, Saniye Dedeoğlu, Fatma Özdemir Uluç, (etkiniz.eu) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
‘Japan’s first National Action Plan on Business and Human Rights’ (bizhumanrights.asia-pacific.undp.org, 16 November 2020) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
Karagedik B, ‘Elephant in the room: Code-29 and the need for mandatory human rights due diligence in Turkey’ (business-humanrights.org, 31.08.2021) Erişim Tarihi 30.12.2021. google scholar
Kenya National Commission on Human Rights, ‘Public Inquiry Report on Mining and Impact on Human Rights’ (knchr.org, 2016) Erişim Tarihi 21.07.2021. google scholar
‘Mandatory Due Diligence’ (business-humanrights.org) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
‘Members’ (ganhri.org) Erişim Tarihi 18.06.2021. google scholar
‘National Action Plan for the Implementation of the United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights’ (ohchr.org, April 2017) Erişim Tarihi 19.07.2021. google scholar
Northern Ireland Human Rights Commission and Institute for Human Rights and Business, A Guide to Business and Human Rights for Commonwealth Forum National Human Rights Institutions (Commonwealth Forum of National Human Rights Institutions 2018) (cfnhri.org) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
Quick P and Wrzoncki E, National Action Plans on Business and Human Rights Toolkit (1th edn, The Danish Institute for Human Rights (DIHR), The International Corporate Accountability Roundtable (ICAR) 2017) (humanrights.dk) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
‘State National Action Plans on Business and Human Rights’ (ohchr.org) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
The Danish Institute for Human Rights, ‘Human rights compliance assessment quick check’ (humanrights.dk, 7 June 2016) Erişim Tarihi 19.07.2021. google scholar
Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı, ‘İnsan Hakları Eylem Planı ve Uygulama Takvimi’ (rayp.adalet.gov.tr, Nisan 2021) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
‘Working Group on Business and Human Rights’ (ganhri.org) Erişim Tarihi 18.06.2021. google scholar
‘Working Group on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises’ (ohchr.org) google scholar
Erişim Tarihi 18.06.2021. google scholar
Haberler / News google scholar
‘Flormar’da anlaşma sağlandı’ (tr.sputniknews.com, 8 Mart 2019) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
‘TİHEK: Cinsel kimlik ayrımcılık temeli sayılamaz’ (kaosgl.org, 11.02.2019) Erişim Tarihi 21.07.2021. google scholar
‘TİHEK’in hukuksuz kararına iptal’ (kaosgl.org, 13.12.2019) Erişim Tarihi 21.07.2021. google scholar
‘Yerine başkasının işe alınmasına kalbi dayanmadı’ (sozcu.com.tr, 6 Haziran 2020) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar
‘Zonguldak: Koronavirüs Döneminin ‘+1’ Kenti’ (bbc.com, 29 Mayıs 2020) Erişim Tarihi 19.06.2021. google scholar