Isinda Dikme Mezarları Üzerine Bazı Gözlemler

Lykia yerleşimi Isinda’da 6 adet dikme mezara (bundan sonra P olarak kısaltılacaktır) ait kalıntı bulunmaktadır. P 1 (Wurster 1993’teki numaralandırmaya göre) bunlar arasında en küçük olanıdır ve batı yamacında yer almaktadır. Dikme bir mezar odasıyla bunun ortasında odayı enine bölme girişimi sırasında oluşmuş bir boğuma sahiptir. P 2 basamaklı bir podyum üzerinde, ama mezar odası tarafından uzunlamasına bölündüğünden ancak yarısına kadar dik bir vaziyette durmaktadır. Dikmenin altında olasılıkla taban plakasına ait bir fragman görülmektedir. P 2’nin yukarısında P 3’ün basamaklı bir podyum, çok profilli bir taban plakası ile yine uzunlamasına bölünmüş bir dikmeye ait 3 adet plakadan oluşan kalıntıları yer almaktadır. Yerleşimin güneydoğusunda P 4’ün sadece podyumu ile taban plakası görülebilmektedir. Bunu kabartmaları 1896 yılında Rudolf Heberdey tarafından kesilerek İstanbul’a götürülen P 5 takip etmektedir. 1896 yılında dikme hala ayakta durmaktaydı, ama her iki yüzünde dikme yüksekliğine kadar 40 cm kalınlığında plaklar kesilmişti. Dikmenin kalıntıları bugün basamaklı bir podyumun önünde (ana kayadan oyulmuş yine profilli bir taban üzerinde) ve yukarıda bir kısmı kırılmış bir şekilde durmaktadır. Dikme gövdesinin her iki yüzünde boydan boya uzanan ve dikmenin bir süre sonra tekrar kesilmesinin gerekmiş olduğuna işaret eden keski olukları görülmektedir. Bu dikme daha sonraki bir dönemde kaleme alınmış Lykçe bir yazıtta (TL 65) adı sıkça anılan Kheziχa ile özdeş olabilecek dinast Kheziga I tarafından dikilmiş olmalıdır. Güney yüzdeki kabartmada dinast, Ksanthos’ta bundan yaklaşık bir asır sonra yapılmış olan Agora dikmesiyle paralellik gösterecek şekilde yukarıda 5 adet kalkan tutmaktadır. Buna karşın Ksanthos’taki dikmede 7 kalkan söz konusudur ve bunlar dikme üzerindeki Yunanca epigrama göre dinastın bir gün içinde öldürdüğü 7 Arkadia’lı hopliti temsil etmektedir. Burada bir yıl içinde (İ.Ö. 522/21) 9 kralı ele geçirmekle övünen Dareios I’in Behistun’daki tasvirine öykünüldüğü açıktır. Dareios’un Behistun’daki tasvirine bundan kısa bir süre sonra Isinda’da, dikme yazıtsız olsa da, öykünülmüş olması dikkate değerdir. Wurster tarafından P 6 olarak numaralandırılan dikmenin varlığı şüphelidir. Bununla birlikte yazar tarafından yerleşimin güney yamacında hala ayakta duran, ama kısmen toprak altında gömülü olan, mezar odalı yeni bir dikme (P X) bulunmuştur. Orta Lykia’da Isinda’dakine benzer şekilde çok sayıda dikme mezara sahip iki yerleşim daha bulunmaktadır: 4 dikmenin bulunduğu komşu yerleşim Apollonia ile 6 dikmeye, üzerinde bir başka dikmenin daha durması gereken ana kayadan profilli bir kaidenin eklendiği, Hacıoğlan yakınındaki Kerϑϑi.

Anahtar Kelimeler:

Isinda, Lykia, Mezar Anıtları, Dikme Mezarlar, Lykia Dinastları

Beobachtungen an den Grabpfeilern von Isinda

In Lycian Isinda there are the remains of six pillar graves. P 1 (using the numbering in Wurster 1993) is the smallest and lies on the slope to the west. It has the remnants of a grave-chamber and a constriction across the middle, arising from an attempt to divide it crosswise. P 2 stands higher up the slope, still erect on a stepped base slab, but only one half of it, because it had been divided lengthwise. Beneath the pillar lies what is probably a fragment of the capstone. Still higher up lie the remains of P 3: a stepped base slab, a multiply stepped capstone and three slabs evidently stemming from a pillar also divided lengthwise. To the south-east only the base slab and the capstone of P 4 survive. Next to it is P 5, the re-mains of the pillar whose reliefs Rudolf Heberdey had cut away and transported to Istanbul in 1896. It was still standing erect at that time, but 40 cm. thick slabs were removed from both sides to the full height of the pillar. Today the rest of the pillar lies in front of the stepped base (on a similarly stepped socket of rock), and a piece has been broken away from the top. The trunk bears cutting lines to its full length on both sides, showing that it was to have been divid-ed sometime later.This pillar could have been set up by the dynast Cheziga I, possibly identical with the Cheziχa who is mentioned several times in the later inscription TL 65 from Isinda itself. In the relief on the southern side the dynast brandishes five shields, and this has a parallel in the relief on the pillar in the agora of Xanthos about a century later. In the latter there are seven shields, and the Greek text explains this as seven Arcadian hoplites killed by the dynast on a single day. This resembles the self-presentation by Dareios I in Behistun, boasting of victory over nine kings in one year (522/21 BC). It is noteworthy that this was imitated shortly afterwards in Isinda, albeit without an inscription. Wurster’s pillar P 6 probably does not exist, but on the southern slope I have found another chambered pillar still erect and partly buried (P X). Two other places in central Lycia have a si-milar number of pillar graves: Four in neighbouring Apollonia, six in Kerϑϑi, above Hacıoğlan, along with a stepped socket of rock upon which a further pillar could have stood.

Keywords:

Isinda, Lycia grave monuments, pillar graves, Lycian dynasts, Dareios I, Behistun,

PDF

___

Akurgal, Griechische Reliefs E. Akurgal, Griechische Reliefs des VI. Jahrhunderts aus Lykien, Berlin 1941 (Schriften zur Kunst des Altertums 3).
Borchhardt – Eichner – Schulz, Kerththi J. Borchhardt – H. Eichner – K. Schulz, KERTHTHI oder der Versuch eine antike Siedlung der Klassik in Zentrallykien zu identifizieren, Antalya 2005 (Adalya Ekyayın Dizisi 3).
Borchhardt – Bleibtreu, Struktu¬ren lykischer Residenzstädte J. Borchhardt – E. Bleibtreu, Strukturen lykischer Residenzstädte im Ver-gleich zu älteren Städten des Vorderen Orients, Antalya 2013 (Adalya Ek-yayın Dizisi 12).
Colas-Rannou 2009 F. Colas-Rannou, Images et société en Lycie auch VIe siècle avant J.-C.: le pilier d’Isinda et son programme iconographique, REA 111, 2009, 453–474.
Deltour-Levie, Piliers funéraires C. Deltour-Levie, Les piliers funéraires de Lycie, Louvain-la-Neuve 1982 (Pub¬¬lications de l’art et d’archéologie de l’Université Catholique de Louvain 31).
Heberdey – Kalinka, Reisen R. Heberdey – E. Kalinka, Bericht über zwei Reisen im südwestlichen Klein-asien, Wien 1896 (Denkschr. Wien 45, I). Jacobs, Grabkunst Lykiens B. Jacobs, Griechische und persische Elemente in der Grabkunst Lykiens zur Zeit der Achämenidenherrschaft, Jønsered 1987.
Kalinka, TAM I E. Kalinka, Tituli Lyciae lingua Lycia conscripti. TAM I, Vindobonae 1901.
Kjeldsen – Zahle 1976 K.Kjeldsen – J. Zahle, A dynastic tomb in Central Lycia. New Evidence for the study of Lycian architecture and history in the classical period, ActaArch 47, 1976, 29–46.
Kolb, Burg – Polis – Bischofssitz F. Kolb, Burg – Polis – Bischofssitz. Geschichte der Siedlungskammer von Kyaneai in der Südwesttürkei, Main am Rhein 2008.
Kolb – Tietz 2001 F. Kolb – W. Tietz, Zagaba: Münzprägung und politische Geographie in Zentrallykien, Chiron 31, 2001, 347–416.
Marksteiner, Trysa Th. Marksteiner, Trysa – eine zentrallykische Niederlassung im Wandel der Zeit. Siedlungs-, Architektur- und kunstgeschichtliche Studien zur Kultur¬land-schaft Lykien, Wien 2002 (Wiener Forschungen zur Archäologie 5).
Mendel, Catalogue G. Mendel, Catalogue des sculptures grecques, romaines et byzantines du Mu¬sée de Constantinople, Tome I, Constantinople 1912 (Reprint Roma 1966).
Özhanlı 2001/02 M. Özhanlı, İsinda Dikme Anıtı, Adalya 5, 2001/02, 73–106.
Petersen – von Luschan,
Reisen E. Petersen – F. von Luschan, Reisen in Lykien, Milyas und Kibyratis, Wien 1889 (Reisen im südwestlichen Kleinasien II).
Schürr 2009 D. Schürr, Zum Agora-Pfeiler in Xanthos II: Selbstlob auf Perserart und Ordnung des Raumes, Kadmos 48, 2009, 157–176.
Schürr 2012 D. Schürr, Zum Agora-Pfeiler in Xanthos III: Vom Wettergott und dem Dynas¬ten Teϑϑiweibi, Kadmos 51, 2012, 114–142.
Wurster 1976 W. W. Wurster, Antike Siedlungen in Lykien. Vorbericht über ein Survey- Un-ter¬nehmen im Sommer 1974, AA 1976, 23–49.
Wurster 1993 W. W. Wurster, Dynast ohne Palast – Überlegungen zum Wohnbereich lykischer Feudalherren, in: J. Borchhardt – G. Dobesch (eds.), Akten des II. Inter¬nationalen Lykien-Symposions Wien 6.–12. Mai 1990, Wien 1993, Bd. 2, 27–30 (TAM-Erg.bde 18, Denkschr. Wien 235).
Wurster – Wörrle 1978 W. W. Wurster – M. Wörrle, Die Stadt Pinara, AA 1978, 74–99.
Zahle, Harpyiemonumentet J. Zahle, Harpyiemonumentet i Xanthos. En lykisk pillegrav, København 1975 (Studier fra Sprog-og Oldtidsforskning 85).