Tükürük Örneği Alınması ve Kişinin Kendini Suçlamaya Zorlanması Yasağı - Anayasa Mahkemesi'nin 21.04.2016 Tarih ve 2013/5617 Sayılı Sıtkı Güngör Başvurusu Kararının Değerlendirmesi

Ceza muhakemesinde şüpheliden tükürük örneğinin alınması CMK m. 75 f. 1’de düzenlenmiştir ve şüphelinin örneğin alınmasına “katlanma yükümlülüğü” olduğu kabul edilmektedir. Adı geçen düzenleme ve yükümlülük şüphelinin vücut bütünlüğünün korunmasına (Ay. m. 17 f. 1) ve kişinin kendini suçlamaya zorlanması yasağına (Ay. 38 f. 5) dair temel insan haklarıyla uyumludur. Aynı husus, direnen şüpheliden tükürük örneğinin zorla alınması (PVSK m. 16 f. 1) için de geçerlidir. Bu ana ilkeler ışığında Anayasa Mahkemesinin Sıtkı Güngör başvurusu kararı incelenmiş ve Mahkemenin değerlendirilmesindeki bazı eksikliklere dikkat çekilmiştir. Bunlar özellikle adı geçen “katlanma yükümlülüğünün” gerekçesi, somut olayda başvurucuya şüpheli sıfatının verilmesi ve CMK’da üçüncü kişilerin vücudundan örnek alınmasına dair kanun boşluğunu ilgilendirmektedir. Çalışmada, ayrıca kişinin kendini suçlamaya zorlanması yasağının kapsamının belirlenmesi bakımından önemli bir husus teşkil eden Ay. m. 38 f. 5 anlamında “delil gösterme” kavramının anlamı belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

kişinin kendini suçlamaya zorlanması yasağı, şüpheli sıfatının verilmesi, üçüncü kişinin vücudundan örnek alınması, katlanma yükümlülüğü, delilin gösterilmesi

TAKING SPIT SAMPLE AND PROHIBITION OF COMPULSORY SELF-INCRIMINATION – UNDER CONSIDERATION OF CONSTITUTIONAL COURT'S DECISION IN THE CASE OF SITKI GÜNGÖR FROM 21.04.2016 (CASE NO. 2013/5617)

Taking spit sample from suspect in criminal proceedings is regulated by in section 75(1) of Turkish Criminal Procedure Code and it is generally acknowledged that the suspect has an ‘obligation to bear’ of the sample being taken. The aforementioned regulation and obligation are in line with the fundamental human rights regarding the protection of the suspect’s body integrity (Article 17(1) of Turkish Constitution) and the prohibition of being forced to incriminate oneself (Article 35(8) of Turkish Constitution). The same is also valid for using of compulsion if the suspect resists to taking of sample (section 16(1) of Turkish Code of Police Duties and Powers). In the light of these main principles, the decision of the Constitutional Court in case of Sıtkı Güngör was examined by this article and some deficiencies in the evaluation of the Court were pointed out. These are particularly concerned with the justification of the ‘obligation to bear’, giving the applicant the status of suspect under circumstance of present case and taking samples from the body of a third person in accordance with Turkish Criminal Procedure Code. The article also deals with an important issue in determination of the scope of the prohibition of self-incrimination, namely the meaning of term of ‘showing evidence’ to which nobody may be compelled according to Article 38(5) of Turkish Constitution.

Keywords:

prohibition of self-incrimination, attributing the status of suspect, taking spit sample of a third person’s body, showing evidence, obligation to bear,

PDF

___

Akbulut B, ‘Dış Beden Muayenesi’ (2016) 27 Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 83–123
Akgül A, ‘İşkence Nedeniyle Açılan Tam Yargı Davalarında Danıştay Ölçütleri’ (2014) 145 Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 189–236
Aksoy İpekçioğlu P, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma’ (2012) LXX/2012(1) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 19–38
Apiş Ö, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Şüpheli/Sanığın Beden Muayenesi ve Vücudundan Örnek Alınması’ (2012) 18(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 267–297
Arslan M, ‘Şüphelinin İfade Verme ve İrade Özgürlüğü’ in Yenisey Feridun ve diğerleri (Editör) Silvia Tellenbach'a Armağan (Seçkin Yayınları 2018) 787–816
Aydın ÇK, ‘Adil Bir Yargılanmanın Bir Unsuru Olarak Susma Hakkı’ (2019) 91 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146–180
Aygörmez Uğurlubay GA, ‘Güncel Tartışmalar ve Gelişmeler Işığında Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda İtiraz’ (2014) 16(Özel) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3999–4044
Aygün A, ‘Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma’ (2016) 8 Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 49–73
Aytekin İnceoğlu A, Suçsuzluk Karinesi ve Susma Hakkı (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi 2000)
Bağlar YE, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması’ (2021) 45 Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 121–154
Demir E, Ceza Muhakemesi Hukukunda Moleküler Genetik İncelemeler (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2020)
Doğan R, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma’ (2019) 142 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 93–132
Ertemel Y, ‘Vergi Hukukunda Belge İbraz Yükümlülüğü ve Nemo Tenetur İlkesi’ (Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi 2018)
Evik VS, ‘Suç İşlemek Amacıyla Örgütlenme Suçu’ (2013) 19(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 667–697
Gökçen A, Balcı M, Alşahin ME ve Çakır K, Ceza Muhakemesi Hukuku (4. Baskı, Adalet Yayınevi 2020)
Gözler K, İnsan Hakları Hukuku (3. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım 2020)
Hafızoğulları Z ve Kurşun G, ‘Türk Ceza Hukukunda Örgütlü Suçluluk’ (2007) 71 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 25–80
Harris D, O’Boyle M, Bates E ve Buckley C, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Türkçe çeviri (çevirmenler; Mehveş Kılcı Bingöllü ve Ulaş Karan) (1. Baskı, Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi 2013)
İnceoğlu S, Adil Yargılanma Hakkı (Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru 2018) 06.05.2021 tarihinde erişildi
İnci ZÖ, ‘Şüpheli ve Sanığa Rağmen Bir Ceza Muhakemesi Hukuku Mu? Şüpheli ve Sanığın Ceza Muhakemesi İşlemlerine Katlanma Yükümlülüğü ve Bu Yükümlülüğün Sınırları Hakkında Düşünceler’ (2017) 7(2) Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 119–168
İtişgen R, Kişinin Kendini Suçlamaya Zorlanamaması İlkesi (Nemo Tenetur İlkesi) ve Susma Hakkı (1. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2013)
Kılıç Ü, ‘Nemo Tenetur İlkesi Işığında Ceza Muhakemesi Hukukunda Beden Muayenesi’ (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi 2010)
Kızılarslan H ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Vücudun Muayenesi ve Örnek Alma’ (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi 2007) 251 vd. 08 Mayıs 2021 tarihinde erişildi
Matulewicz P, ‘Die Problematik der Freiwilligkeit der DNA-Reihenuntersuchungen und der Verwertbarkeit der Daten’ in Yener Ünver (Editör), Ceza Hukuku ve Modern Teknolojiler (Seçkin Yayıncılık 2018) 141–156
Öncü Arslan G, Özel Yaşama ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı (Anayasa Mahkemesi 2019) 06 Mayıs 2021 tarihinde erişildi.
Özalp N, ‘Uygulamada Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat (CMK m. 141-144)’ (2019) 145 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 81–158
Özbek VÖ, Doğan K ve Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku (12. Baskı, Seçkin Yayınları 2019)
Özdemir ÇA, ‘Nemo Tenetur İlkesi Bağlamında Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması’ (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi 2019)
Özgenç İ, ‘Beden Muayenesi, Vücuttan Biyolojik Örnek Alma, Moleküler Genetik İnceleme ve DNA Verilerinin Muhafazasi İşlemleriyle İlgili Rıza ve Yetki Sorunları Üzerine Hukuki Değerlendirmeler’ (2020) 24(3) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 233–264
Öztürk B, Eker Kazancı B ve Soyer Güleç S, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri (3. Baskı, Seçkin Yayınları 2019)
Şahin C ve Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku I (11. Bası, Seçkin Yayınları 2020)
Şahin C ve Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku II (11. Bası, Seçkin Yayınları 2021)
Taner GF, Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği (1. Bası, Seçkin Yayıncılık 2019)
Trechsel S, Human Rights in Criminal Proceedings (1. Bası, Oxford University Press 2006)
Tulay ME, ‘Suç Örgütü Liderinin Cezai Sorumluluğuna İlişkin hukuki Analiz ve Öneriler’ (2019) 38 Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 89–106
Tunçer İnce A, ‘Susma Hakkı Bağlamında Birtakım Ceza Muhakemesi İşlemlerinin Değerlendirilmesi’ (2018) 4(2) Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 355–379
Uçaryılmaz TŞ, ‘Roma Hukukundan Günümüz Hukukuna Dek Bona Fides İlkesi’ (Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi 2018) 06 Mayıs 2021 tarihinde erişildi
Ünver Y ve Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku (15. Baskı, Adalet Yayınevi 2019)
Yenisey F ve Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku (7. Baskı, Seçkin Yayınları 2019)
Yıldırım A, ‘Sanığın Susma Hakkı’ (1998) 5-6 Ankara Barosu Dergisi 682–701
Yurtcan E, Ceza Mahkemesi Kanunu Şerhi (9. Bası, Seçkin Yayıncılık 2019)