Kamu Sağlığı Bağlamında Gıda İşletmelerinin Hukuka Uygun Davranma (Compliance) Yükümlülüğü: Gıda Kodeksleri Üzerine Bir Değerlendirme

Toplumun yeme içme gibi temel ihtiyaçlarının sağlıklı bir şekilde karşılanmasını sağlamak devletin en önemli görevlerinden biridir. Devletler bu görevlerini çıkardıkları hukuki düzenlemeler ve yetkili kurumlar aracılığıyla yapılan denetimler üzerinden yerine getirir. Bu alandaki en özel hukuki düzenlemeler gıda kodeksleridir. Yetkili kuruluş ya da komisyonlarca belirlenmiş ve satışı yapılacak besin ürünlerine ilişkin standartlar bütünü olarak tanımlanan gıda kodeksleri günümüzde uluslararası standartlara ulaşmıştır. Bunun yanında ulusal düzeyde yer alan düzenlemelerde de farklı yaptırımlar öngörülmektedir. Faaliyetleri tarım ve gıda ürünleri üzerine olan ticari işletme ve şirketler bu düzenlemelere uyum sağlamak zorundadır. Gıda işletmeleri olarak adlandırabileceğimiz bu firmaların uyumu (compliance) kamu sağlığı bakımından doğrudan pozitif etki sağlayacaktır. Çalışmanın konusu gıda işletmelerinin hukuka uygun davranma (compliance) yükümlülüğüdür. Bu işletmelerin hukuka uygun davranması aynı zamanda kamu sağlığının korunmasına hizmet etmektedir. Çünkü gıda ve tarım ürünlerinde ticari faaliyetlerde bulunan işletme ve şirketlerin yapacakları ufak bir ihmalde dahi kamu sağlığı doğrudan olumsuz etkilenebilmektedir. Sorunu kaynağında çözebilmek için “önleyici adalet” mekanizmasının işletilmesinin önerildiği bu çalışmada gıda işletmelerinin çalışanları, yöneticileri ve tüzel kişilik olarak hukuka uygun davranma yükümlülükleri ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kamu Sağlığı, Gıda Kodeksi, Gıda İşletmesi, Compliance, Hukuka Uygunluk

Compliance Obligation of Food Companies in the Context of Public Health: An Assessment on Food Codexes

Ensuring that the basic needs of the society such as eating and drinking are met in a healthy way is one of the most important duties of the state. States fulfill these duties through the legal regulations they issue and the inspections carried out by authorized institutions. The most specific legal regulations in this area are food codexes. Food codexes, which are defined as a set of standards for food products to be sold and determined by authorized institutions or commissions, have reached international standards today. In addition, different sanctions are foreseen in the regulations at national level. Commercial businesses and companies whose activities are on agriculture and food products must comply with these regulations. The compliance of these companies, which we can call food companies, will have a direct positive effect in terms of public health.The subject of the study is the obligation of food companies to comply with the law. The fact that these enterprises act in accordance with the law also serves to protect public health. Because even the slightest negligence of businesses and companies engaged in commercial activities in food and agricultural products can directly affect public health negatively. In this study, in which it is recommended to operate the ‘preventive justice’ mechanism in order to solve the problem at its source, the obligations of acting in accordance with the law as employees, managers and legal entities of food enterprises are discussed.

Keywords:

Public Health, Food Codex, Food Companies, Compliance, Lawfulness,

PDF

___

- Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdare Hukuku (7. Baskı, Seçkin 2016).
- Altuğ Y, ‘Amme İntizamı ve Tesirleri (Bir Özet)’ (1972) 27(3) Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 371-385.
- Atakan A, ‘Kamu Düzeni Kavramı’ (2007) 13(1-2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 59-136.
- Baer M H, ‘Governing Corporate Compliance’ (2009) 50(4) Boston College Law Review, 949-1019.
- Barclift Z J, ‘Preventive Law: A Strategy for Internal Corporate Lawyers to Advise Managers of Their Ethical Obligations’ (2008) 31 Journal of Legal Profession, 30-51.
- Çağlayan R, İdare Hukuku Dersleri (8. Baskı, Adalet 2020).
- Devlet Planlama Teşkilatı İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ulusal Gıda ve Beslenme Stratejisi Çalışma Grubu Raporu (1. Baskı, 2001).
- Doğan A, ‘Yoksullar Lehine Büyümede Tarımın Rolü: Sahra-Altı Afrika Örneği’ (2009) 11(16) Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İİBF Dergisi, 21-38.
- Doğan Z, Arslan S ve Berkman A, ‘Türkiye’de Tarım Sektörünün İktisadi Gelişimi ve Sorunları: Tarihsel Bir Bakış’ (2015) 8(1) Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 29-41.
- Duru S, Gül A ve Hayran S, ‘Gıda Kodekslerinin Tarım ve Gıda Ürünleri Dış Ticareti Bakımından İncelenmesi’ (2019) 9(2) Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1177-1185.
- Er Ü, Sağlık Hukuku (1. Baskı, Savaş 2008).
- Gözler K, İdare Hukuku Cilt II (2. Baskı, Ekin 2009).
- Gözübüyük Ş ve Tan T, İdare Hukuku Cilt I Genel Esaslar (9. Bası, Turhan 2013).
- Günday M, İdare Hukuku (10. Baskı, İmaj 2011).
- Haslberger A, ‘Codex Guidlines for GM Foods Include the Analysis of Unintended Effects’ (2003) 21(7) Nature Biotechnology, 739-741.
- Jhering R v, Der Zweck im Recht (1th Press, Druck und Verlag von Breitkopf & Härtel 1877).
- Kangal Z T, ‘Türk Ceza Hukuku Açısından Compliance’ (2013) Türk Alman Hukuku Sempozyumu – Teori ve Uygulama Açısından İşletmelerde Hukuk Kurallarına Uygun Hareket Etme (Compliance) Tartışmaları 1 Temmuz 2011, 71-87.
- Kaya P ve Erdoğan Aktan H, ‘Türk Tarım Sektörü Verimliliğinin Parametrik Olmayan Bir Yöntemle Analizi’ (2011) 3(1) Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 261-282.
- Klingbeil D F and Ewen T, ‘A Review on the Rising Prevalence of International Standards: Threats or Oppurtunities for the Agri-Food Produce Sector in Developing Countries, with a Focus on Examples from the MENA Region’ (2018) 7(3) Multidisciplinary Digital Publishing Institute, 1-23.
- Livermore M, ‘Authority and Legitimacy in Global Governance: Deliberation, Institutional Differentiation, and The Codex Alimentarius’ (2006) 81(2) New York University Law Review, 766-801.
- Mert İ, ‘Küreselleşme ve Su Ürünlerinde Kalite Kontrol’ (2002) 2(1) Sumae Yunus Araştırma Bülteni, 6-8.
- Millstone E and Zwanenberg P v, ‘The Evolution of Food Safety Policy–making Institutions in the UK, EU and Codex Alimentarius’ (2002) 6(36) Social Policy and Administration, 593-609.
- Paslı A, ‘-Compliance- Kavramının Anonim Ortaklıklar Hukukundaki Anlamı ve Sorumluluk Sistemine Etkisi’ (2013) 71(2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 317-334.
- Peker A, ‘Türkiye Hububat ve Baklagil Alt Sektörünün Avrupa Birliği Pazarı Karşısındaki Rekabet Gücü’ (2015) 5(2) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Fakültesi Dergisi, s. 1-20.
- Pereira R A, ‘Why Would International Administrative Activity Be Any Less Legitimate? – A Study of the Codex Alimentarius Commission’ (2008) 9(11) German Law Journal, 1693-1718.
- Qizhong Y, Keiichiro H, Tsunehiro O, ‘Structure Demand Estimation of the Response to Food Safety Regulations in the Japanese Poultry Market’ (2019) 9 Euroasin Business Review, 367-385.
- Somogyi A and others, ‘Scientific Issues Related to Codex Alimentarius Goals: A Review of Principles, with Examples’ (2011) 60(1) Regulatory Toxicology and Pharmacology, 161-164.
- T.C. Kalkınma Bakanlığı, 10. Kalkınma Planı Gıda Ürünleri ve Güvenirliği Özel İhtisas Komisyon Raporu (1. Baskı, 2014).
- Yaşar T N, Anonim Şirketler Hukukunda “Uyum” (Compliance) (1. Baskı, Oniki Levha 2020).