Halkların Demokratik Partisi’nin Legal Kürt Siyasal Hareketine Etkisi

Türkiye’de legal Kürt siyasal hareketinin temsilcisi olan partilerin kendisi tarafından feshedilenler hariç çoğunluğu Anayasa Mahkemesi’nce kapatılmıştır. 2021 yılında hakkında açılan kapatma davasına dek legal Kürt siyasal hareketinin son temsilcisi kabul edilen Halkların Demokratik Partisi toplumun neredeyse her kesimini kucaklayan bir parti olma iddiasıyla öne çıkmıştır. Parti özünde sol bir parti olmakla birlikte, girdiği tüm seçimlerde popülist seçim stratejileri izlemiştir. Ancak Parti’nin radikal demokrasi ile ilgili söylem ve hedefleri terör örgütü PKK ile olan ilişkileri nedeniyle toplumun geniş kesimlerince samimi bulunmamış, Parti etnik bir parti görünümünden sıyrılamamıştır. Bu çalışmada HDP’nin legal Kürt siyasal hareketini ne yönde etkilediğinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, kuruluşundan kapatılma davası açılıncaya dek olan süreçte partinin tüzük ve programı incelenmekte ve Parti’nin seçimlerdeki performansı yaşanan olaylarla birlikte değerlendirilmektedir. Çalışmada HDP’nin Kürt siyasal hareketinin temel meselesi olan “Kürt sorunu”nun çözümüne ilişkin farklı bir politika geliştiremediği, ancak klasik sol politika yerine sol popülist politika üretmek bakımından siyasi harekette kayda değer bir dönüşüm gerçekleştirdiği sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Halkların Demokratik Partisi, Kürt Siyasal Hareketi, kayyım, Çözüm Süreci

The Effect of Peoples’ Democratic Party on Legal Kurdish Political Movement

Most of the parties representing the legal Kurdish political movement in Türkiye have been dissolved by the Constitutional Court, except for those dissolved by the party itself. The Peoples' Democratic Party, which was considered the last representative of the legal Kurdish political movement until the closure case filed against it in 2021, has come to the fore with the claim of being a party that embraces almost all segments of society. Although the Party is essentially a leftist party, it has pursued populist electoral strategies in all the elections it has competed in. However, the Party's discourse and goals regarding radical democracy were not found sincere by large segments of the society due to its relations with the terrorist organization PKK, and the Party could not get rid of its appearance as an ethnic party. This study aims to examine how HDP affected the legal Kurdish political movement. For this purpose, the Party's bylaws and program are examined from its foundation until the closing case is filed, and the party's performance in the elections is evaluated together with the events that took place. The study concludes that the HDP has not been able to develop a different policy regarding the solution of the “Kurdish question”, which is the main issue of the Kurdish political movement but achieved a significant transformation in the political movement in terms of producing a left populist policy instead of a classical leftist policy.

Keywords:

Peoples’ Democratic Party, Kurdish political movement, trustee, Resolution Process,

PDF

___

Akkaya, A. (2020). Türkiye’de sol popülizm örneği olarak Halkların Demokratik Partisi. Ulusaldan Küresele Popülizm, Demokrasi, Güvenlik Konferansı. Ss.7-14, Işık Üniversitesi Yayınları.
Akkır, R. (2018). Türkiye’de din- siyaset ilişkisi: Halkların Demokratik Partisi (HDP) örneği, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 83-112.
Anayasa Mahkemesi Kararı. (HEP Kapatma Davası). E.1992/1, K.1993/1, 14/07/1993, RG. Tarih- Sayı: 18.08.1993-21672, https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/1993/1/1
Anayasa Mahkemesi Kararı. (ÖZDEP Kapatma Davası). E.1993/1, K.1993/2, 23/11/1993, RG. Tarih- Sayı: 14.02.1994-21849, https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/1993/2/1
Anayasa Mahkemesi Kararı. (DEP Kapatma Davası). AYM, E.1993/3, K.1994/2, 16/06/1994, RG. Tarih- Sayı: 30.06.1994- 21976, https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/1994/2/1
Anayasa Mahkemesi Kararı. (HADEP Kapatma Davası). E.1999/1, K.2003/1, 13/03/2003, RG. Tarih- Sayı: 19.07.2003- 25174, https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/2003/1/1
Anayasa Mahkemesi Kararı. (DTP Kapatma Davası). E.2007/1, K.2009/4, 11/12/2009, https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/2009/4/1
Anayasa Mahkemesi Kararı. (HDP Kapatma Davası). E.2021/1, K.2021/1, 31/03/2021, https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/2021/1/1
Aydın, S. Çiçek, A. C., Baran, H. (2017). A “Turkization” political movement sacrificed to the conjuncture: Halkların Demokratik Partisi (HDP-Peoples’ Democratic Party), Yücel Acer, Igor Koval, Mehmet Ali İcbay, Hasan Arslan (Ed.), Recent developments in social sciences: Political sciences and international relations, (ss.365-374) içinde. IASSR.
Bardakçı, M. (2016). 2015 Parliamentary elections in Turkey: Demise and revival of AKP’s single-party rule, Turkish Studies, 17 (1), 4-18.
CNN Türk, (2016). “Danıştay'dan belediyede eş başkanlık kararı”, 23.03.2016, https://www.cnnturk.com/turkiye/danistaydan-belediyede-es-baskanlik-karari (Erişim Tarihi: 7.12.2021).
Coşkun, V. (2015). “7 Haziran seçimine doğru Halkların Demokratik Partisi (HDP)”, SETA Analiz, Sayı: 124.
Cumhuriyet. (2018). Çözüm sürecini bitiren Ceylanpınar’daki iki polisin cinayeti davası da beraatle sonuçlandı, 01.03.2018, https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/cozum-surecini-bitiren-ceylanpinardaki-iki-polisin-cinayeti-davasi-da-beraatle-sonuclandi-935930, (Erişim Tarihi: 10.06.2023).
Democratic Progress Institute. (2013). Turkey’s Kurdish conflict: An assessment of the current process, November 2013, https://www.democraticprogress.org/wp-content/uploads/2013/12/Turkey-Assessment-December-2013.pdf, (Erişim Tarihi: 7.12.2021).
Erdem, F. H. (2019). “31 Mart seçimleri ve Kürtler”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 11, 3 (25), 1548-1565. Evrensel. (2019). “Yerel seçimlerde 81 ilde 10 kadın aday zafere ulaştı”, 01 Nisan 2019, https://www.evrensel.net/haber/376778/yerel-secimlerde-81-ilde-10-kadin-aday-zafere-ulasti (Erişim Tarihi: 8.12.2021)
Evrensel. (2021). HDP Eş genel Başkanı Sancar: Kapatma davasının savcısı iktidarsa avukatı da halktır”, 21 Haziran 2021, https://www.evrensel.net/haber/436000/hdp-es-genel-baskani-sancar-kapatma-davasinin-savcisi-iktidarsa-avukati-da-halktir (Erişim Tarihi: 12.6.2023). Grigoriadis, I. N. ve Dilek, E. (2018). Struggling for the Kurdish vote: religion, ethnicity and victimhood in AKP and BDP/HDP rally speeches, Middle Eastern Studies, 54 (2), 289-303.
HDK. (2021). Bileşenler, https://www.halklarindemokratikkongresi.net/hdk/bilesenler/497, (Erişim Tarihi: 8.12.2021).
HDP. (2021). Parti Programı, https://www.hdp.org.tr/tr/parti-programi/8/, (Erişim Tarihi: 02.05.2021).
HDP. (2021a). Parti Tüzüğü, https://www.hdp.org.tr/tr/parti-tuzugu/10/, (Erişim Tarihi: 02.05.2021).
HDP. (2017). “Referandumda ‘HAYIR’ hepimize kazandıracak”, 13 Mart 2017, https://hdp.org.tr/tr/referandumda-hayir-hepimize-kazandiracak/10111/, (Erişim Tarihi: 04.12.2021).
İçişleri Bakanlığı. (2017). Terör Nedeniyle Belediyelere Yapılan Görevlendirmeler, https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/diab/duyurular/Belediyeler.pdf (Erişim Tarihi: 20.11.2021).
İçişleri Bakanlığı. (2019). Belediyelerdeki Kayyum Sistemi ve Mevcut Durum Raporu, https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/illeridaresi/Yayinlar/KayyumRaporu/kayyum_nihai_rapor.pdf (Erişim Tarihi: 12.12.2021)
Kaya, Z.N. ve Whiting, M. (2018). The HDP, the AKP and the battle for Turkish democracy, Ethnopolitics, 18 (1), 92-106.
Keleş, R. ve Özgül, C., G. (2017). “Belediye organlarına “kayyım” atamaları üzerine bir değerlendirme”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72, (2), 299-313.
Köse, T. (2017). “Çözüm sürecinin yükseliş ve düşüşü”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 4 (1), 13-40. Okudan, Dernek, K. (2014). 1990-2014 dönemi Kürt siyasal hareketinin söyleminin dönüşümü, [Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
Özbudun, E. (2007). Türk Anayasa Mahkemesi’nin yargısal aktivizmi ve siyasal elitlerin tepkisi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62 (3), 257-268.
Sözcü (2021). “Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, HDP’nin kapatılması için AYM’ye iddianame sundu”, 17/03/2021,https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/yargitay-cumhuriyet-bassavcisi-sahin-anayasa-mahkemesinde-hdpye-kapatma-davasi-acti-6319533/ (Erişim Tarihi: 04.05.2021).
TBMM. (2021). Türkiye Büyük Millet Meclisi milletvekilleri dağılımı, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.dagilim (Erişim Tarihi: 20.11.2021).
Tekdemir, Ö. (2016). Radikal plüralist demokratik parti olarak HDP’nin “başka Türkiye” önerisi: hasım politikası, agonizm ve popülizm, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71 (4), 1211-1240.
Venice Commission. (2017). “Turkey opinion on provision of the emergency decree law NO 674 of September 2016”, Opinion No. 888/2017, Strasbourg, 9.10.2017, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2017)021-e (Erişim Tarihi: 11.12.2021).
Venice Commission. (2016). “Turkey opinion on emergency decree laws No: 667-676 adopted following the failed coup of 15 Luly 2016”, Opinion No. 865/2016, Strasbourg, 12.12.2016, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)037-e (Erişim Tarihi: 11.12.2021).
Venice Commission. (2010). Guidelines on political party regulation by OSCE/ODIHR and Venice Commission, 15-16 October 2010, /https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2010)024-e (Erişim Tarihi: 18.12.2022)
YSK. (1999). 18 Nisan 1999 mahalli idareler genel seçimleri, https://www.ysk.gov.tr/tr/18-nisan-1999-mahalli-idareler-genel-secimi/2805 (Erişim Tarihi: 15.11.2021).
YSK. (2014). 30 Mart 2014 mahalli idareler genel seçim, büyükşehir belediye başkanlığı sonucu, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/2014MahalliIdareler/Buyuksehir2014.pdf (Erişim Tarihi: 10.12.2021).
YSK. (2014b). 30 Mart 2014 mahalli idareler genel seçim, belediye başkanlığı seçimleri sonucu, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/2014MahalliIdareler/BelediyeBaskanligi2014.pdf (Erişim Tarihi: 10.12.2021).
YSK. (2014c). 10 Ağustos 2014 Pazar günü yapılan on ikinci cumhurbaşkanı seçimi kesin sonuçları, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/2014CB/2014CB-Kesin-416_a_Yurtici.pdf (Erişim Tarihi: 3.12.2021).
YSK. (2015). 7 Haziran 2015 günü yapılan 25. dönem milletvekili genel seçimi- yurtiçi, yurtdışı ve gümrük dahil milletvekili genel seçimi sonucu, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Milletvekili/7Haziran2015/KesinSecimSonuclari/ResmiGazete/D.pdf (Erişim Tarihi: 3.12.2021).
YSK. (2015c). 26. dönem milletvekili genel seçimi sonucu; siyasi partilerin çıkardıkları milletvekili ile bağımsızların sayısı, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Milletvekili/1Kasim2015/KesinSecimSonuclari/96-E.pdf (Erişim Tarihi: 18.12.2021).
YSK. (2017). Yurt içi, gümrük kapısı ve yurt dışı sandıkları anayasa değişikliği halkoylaması sonuç tutanağı, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/2017Referandum/2017HO-Ornek135.pdf (Erişim Tarihi: 7.12.2021).
YSK. (2018). 24 Haziran 2018 Pazar günü yapılan cumhurbaşkanı ve 27. dönem milletvekili genel seçimi sonuçlarından cumhurbaşkanlığı seçimi sonuçları hakkında YSK duyurusu, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/24Haziran2018/KesinSecimSonuclari/2018CB-416D.pdf (Erişim Tarihi: 10.12.2021).
YSK. (2018b). 24 Haziran 2018 Pazar günü yapılan cumhurbaşkanı ve 27. dönem milletvekili genel seçimi sonuçlarından genel seçim sonuçları hakkında YSK duyurusu, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/24Haziran2018/KesinSecimSonuclari/2018MV-96C.pdf (Erişim Tarihi: 10.12.2021).
YSK. (2019). Karar No: 4577, Karar Tarihi: 20.05.2019, 31 Mart 2019 Pazar günü yapılan belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği ve il genel meclisi üyeliği seçimleri sonuçları, https://www.ysk.gov.tr/doc/karar/dosya/78050/2019-4577.pdf (Erişim Tarihi: 10.12.2021).