Ahlaki Değerlerin Oyun Teorik Modellenmesi: Gedik Sistemi ve Usta – Kalfa İlişkisi

Bu çalışma, günümüz işçi-işveren benzeri ekonomik ilişkilerin özgecilik üzerinden modellenmesinde ustalarla kalfaların ahlak temelli olarak düşünülebilecek etkileşimlerini bir oyun teorisi uygulamasıyla birlikte incelemektedir. Çalışmada ilk olarak ahlaka evrimsel bir açıklama getirilmiş ve iş birliği olarak ahlak teorisi kabul edilmiştir. Bu teoriye göre bugün sahip olunan ahlaki değerler, geçmiş zamanda ataların iş birliğini devam ettirmek için buldukları çözümlerin evrilmesiyle ortaya çıkmıştır. Bu iş birliği zamanla insanın en yüce değeri olan ahlakı ortaya çıkarmıştır. İktisat biliminde son yıllarda ahlaki değerleri dahil ederek modeller kurulmaktadır. Bu durum oyun teorik modellerde de görülmektedir. Bu çalışmada ahlaki değerlerin oyun teorik modellenmesi yapılmıştır. İktisadi ajanların arasındaki hiyerarşik ilişkinin ve çıkar çatışmasının esnetildiği modelde, usta – kalfa ilişkisinden hareketle, Çok Taraflı Cezalandırma Stratejisi'nin (ÇTCS) önemi tartışılmıştır. Ajanlar arasında kesin ancak aynı zamanda belirsiz bir hiyerarşi olması, hayatın olağan akışında -gedik kısıtı olsa dahi- kalfanın ustalık geleceği, kalfanın ustaya sağladığı faydadan etkilenmesini gerekli kılmaktadır. Oyun çıktılarının ilgili sektörün yeni firmaların girişi ya da firma sahipliği açısından tam ya da eksik rekabet altında olmasına göre değişmediği tartışılmıştır. Ücret fonksiyonuna ahlaki kısıt eklenmesi de modelin literatüre önemli katkılarındandır.

Anahtar Kelimeler:

İş Birliği, Ahilik, Çok Taraflı Cezalandırma Stratejisi, Gedik Sistemi, özgecilik

Game Theoretical Modeling of Moral Values: Gedik System and Master – Journeyman Relations

This study examines the interactions between masters and journeymen, which can be considered morally based, in modeling present-day economic relationships between labor and employers through altruism within the framework of game theory. The study first tries to explain morality in an evolutionary basis and considers moral theory as cooperation. According to this theory, moral values, that are relevant today, are emerged from evolution of solutions found by ancestors to maintain cooperation during the old times. This cooperation gave birth to morality in time, the highest value of humankind. Moral values are increasingly added to economic modeling in recent years. This is also the case for game theoretical models. In this study, moral values have been modeled in a game theoretical framework. In a model where the hierarchical relationship and conflicts of interest among economic agents are relaxed, the importance of the Multilateral Punishment Strategy (MPS) has been discussed based on the master-journeyman relationship. The existence of a definite yet uncertain hierarchy among agents necessitates the journeymen's consideration of their future mastery, influenced by the benefits provided to the master, despite the presence of Gedik constraint. The study also discusses how the outcome of the game being robust against whether the relevant sector operates under perfect or imperfect competition in terms of new firm entry or firm ownership. The addition of a morality constraint to the wage function is another significant contribution of the model to the literature.

Keywords:

Cooperation, Ahilik, Multilateral Punishment Strategy, Gedik System, Altruism,

PDF

___

Ağır, S. ve Yıldırım, O. (2015). Gedik: What’s in a name. S. Faroqhi (Ed.), Bread from the lion's mouth: Artisans struggling for a livelihood in Ottoman cities (ss. 217-236) içinde. Berghahn Books.
Binmore, K. (2019). Game theory. The Oxford handbook of ethics and economics. Oxford University Press.
Bowles, S. (2016). The moral economy: Why good incentives are no substitute for good citizens. Yale University Press.
Bowles, S. ve Gintis, H. (2011). A cooperative species human. Princeton University Press.
Calvert, R. (1995). Rational actors, equilibrium, and social institution. Explaining social institutions. J. Knight, I. Sened (Ed.), Explaining Social Institutions içinde. The University of Michigan Press.
Critcher, C. R., Inbar, Y., ve Pizarro, D. A. (2013). How quick decisions illuminate moral character. Social Psychological and Personality Science, 4(3), 308–315. https://doi.org/10.1177/1948550612457688
Curry, O. S. (2016). Morality as cooperation: A problem-centred approach. Shackelford, T., Hansen, R. (Ed.) The evolution of morality. Evolutionary psychology içinde. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-19671-8_2
David, P. (1994). Why are institutions the ‘carriers of history’?: Path dependence and the evolution of conventions, organizations and institution. Structural Change and Economic Dynamics, 5(2), 205-220.
Greif, A. (1993). Contract enforceability and economic institutions in early trade: The Maghribi traders coalition. The American Economic Review, 83(3), 525-548.
Greif, A. (1994). Cultural beliefs and the organization of society: A historical and theoretical reflection on collectivist and individualist societies. Journal of Political Economy, 102(5), 912-950.
Greif, A. (1995). Political organizations, social structure, and institutional success: Reflections from Genoa and Venice during the commercial revolution. Journal of Institutional and Theoretical Economics, 151(4), 734-740.
Greif, A. (1996). Micro theory and recent developments in the study of economic institutions through economic history. Advances in Economic Theory, (1).
Greif, A. (1998). Self-enforcing political systems and economic growth: Late medieval Genoa. R. H. Bates, A. Greif, M. Levi, J.-L. Rosenthal ve B. R. Weingast (Ed.), Analytic narratives içinde. Princeton University Press.
Greif, A. (2006). Institutions and the path to the modern economy: Lessons from medieval trade. Cambridge University Press.
Hoffman, M., Erez Y., ve Navarrete, C. D. (2016). Game theory and morality. T. K. Shackelford ve R. D. Hansen (Ed.), The evolution of morality içinde. Springer.
Kant, I. (2002). Pratik aklın eleştiri. Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Kant, I. (2020). Saf aklın eleştirisi. Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Platon. (2018). Devlet. İş Bankası Yayınları.
Şahinkesen, A. (1991). Çıraklık eğitiminin" Osmanlı Dönemi" durumu. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 24(2), 387-403.
Tomasello, M. (2019). Neden ortaklıklar kurarız? Alfa Bilim.
Tomasello, M. (2020) İnsan ahlakının doğal tarihi. Koç Üniversitesi Yayınları.
Ünsür, A. (2010). Kütahya fincancılar esnafı anlaşması. Journal of Social Policy Conferences, 0(50), 575-589. https://dergipark.org.tr/en/pub/iusskd/issue/891/9931
White, M. (2019). With All Due Respect: A Kantian Approach to Economics. M. White (Ed.), The Oxford Handbook of Ethics and Economics içinde. Oxford Universıty Press.
Yıldırım, O. (2008). On sekizinci yüzyılda kurumsal bir yenilik olarak gedik: İstanbul’da İbrişim Bükücü esnafı örneği. O. Yıldırım (Ed.), Osmanlı’nın peşinde bir yaşam: S. Faroqhi’ye armağan içinde. İmge Yayınevi.