RUSYA’YA KARŞI OSMANLI DEVLETİ’NİN KARADENİZ’DE TAHKİMAT FAALİYETLERİ: YENİKALE İNŞAATI (1702-1707)

Rusya’nın 1696 yılında Azak kalesini işgali ile birlikte Osmanlı Devleti, öteden beri kendi iç denizi olarak gördüğü Karadeniz hakimiyeti için ciddi bir tehdit ile karşı karşıya kalmıştı. Osmanlı yönetimi, Azak Denizi’nin stratejik öneminin farkında olup, Rusya’yı burada haps etmenin yollarını aramıştır. Bu doğrultuda Osmanlılar, Rusya’nın daha güneye inmesini önlemek için Özi’den başlayarak Kırım ve Kafkasya’ya kadar önemli savunma hattı konumunda bulunan kaleler zincirinin tamirlerini yaptığı gibi Rusya’nın Karadeniz’e çıkmak için kullanabileceği en kritik geçit olan Kerç boğazında ve Kırım ve Taman tarafına da yeni kaleler inşa edilmiştir. Bunlardan biri Kerç kalesinin 10 km kadar kuzeyinde Akıntıburnu mevkinde yapılan Yenikale’dir. Söz konusu kale inşaatı 1702 yılında başlayarak 1707 yılına kadar aralıklarla devam etmiştir. Böylelikle Rusya’nın Azak Denizi’nden Kaardeniz’e çıkışına mani olunmaya çalışılmıştır. Çalışmada Rus yayılmasını önlemek için Kerç boğazına yapılan Yenikale’nin önemi, yapım süreci ve bu süreç içinde harcanan paralar, insan gücü ve kullanılan malzemeler hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Rusya, Azak, Karadeniz, Kerç

PDF

___

KAYNAKÇAA.Başkanlık Osmanlı ArşiviMühimme Defterleri (MD.), nr. 112, 114, 115Nâme-i Hümâyûn Defterleri (A.DVNS.NMH.d), nr. 6.Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.), nr. 2510, 2945, 3141, 3878, 3992, 4355, 9895.Büyük Kale Kalemi Defterleri (D.BKL.d). nr. 32267..Ali Emiri, Mustafa-II(AE.SMST-II), nr. 7606, 15454.Ali Emiri, Ahmed- III (AE.SAMD-III), nr. 19012 Cevdet Askeriye (C.AS.), nr. 7612.Cevdet, Eyalet-i Mümtaze (C.MTZ.), nr. 242.İbnül Emin Askeriye (İE.AS.) nr. 3679.İbnül Emin Dahiliye (İE.DH.), nr. 1902.İbnül Emin Maliye (İE.ML), nr. 6432.
B. Araştırma-İnceleme Eserleri:Anonim Osmanlı Tarihi (1099-1116/1688-1704), (2000). (Haz. Abdülkadir Özcan), Türk Tarih Kurumu, Ankara.Defterdar Sarı Mehmed Paşa, (1995). Zübde-i Vekayiat, Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704), (Haz. Abdülkadir Özcan), Türk Tarih Kurumu, Ankara.Erkal, M. (1991). “Arşın”, DİA, C.3, İstanbul, s. 411-413.Gezer, Ö.(2016). Kale ve Nefer:Habsburg Sınırında Osmanlı Askeri Gücünün Yeniden Örgütlenmesi (1699-1715), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi.Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, (2011).7.Kitap-2.Cilt, (Haz. Seyit Ali Kahraman), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.İnalcık, H. (2017). Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar, 1441-1700, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.Jorga, N.(2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1640-1774), C. IV, (Çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yayınevi, İstanbul.Kallek, C. (2002), “Kulaç”, DİA, C. 26, Ankara, s. 353-354.Kamûs-ı Bahrî (Deniz Sözlüğü), (2011).Der. Süleyman Nutkî, (Haz. Mustafa Pultar), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.Kırımlı, H. (2002). “Kerç”, DİA, C.25, Ankara, s. 275-276.Kul, E.(2016). “Bosna Sancağında Yapılan Kale Tamirleri”, Osmanlı Dönemi Balkan Şehirleri, III, Gece Kitaplığı, Ankara, s. 1043-1066.Kurat, A.N.(1987). Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917 Yılına Kadar, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara.Özkan, S.H.(2007). “XVII. Yüzyılın Sonları ile XVIII. Yüzyıl Başlarında Osmanlı-Rus İlişkileri ve Karadeniz’in Güvenliği Meselesi”, Karadeniz Araştırmaları, III/14, , 1-18.Öztürk, Y.(2015) “Doğu Avrupa’da Türk Mirasının Son Kalesi:Kırım Hanlığı”, Ed. Yücel Öztürk, Doğu Avrupa’da Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, Çamlıca Yayınevi, İstanbul, s. 13-52.-----------------;(2007). “Osmanlı Karadeniz’i Hakkında Bir Risale”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 13, 66-92.(2013). Râşid Mehmed Efendi, Târih-i Râşid, (1071-1114/1660-1703), C.I, (Haz. Abdülkadir Özcan vd.), Klasik Yayınları, İstanbul.Silâhdâr Fındıklılı Mehmed Ağa,(2018). Nusretnâme, İnceleme-Metin (1106-1133/1695-1721), (Haz. Mehmet Topal), Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara.Taşkın, Ü.(2005). Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi. Elazığ.Tolstoy’un Gizli Raporlarında Osmanlı İmparatorluğu, (2009). (Notlandıran ve Önsöz:M.R.Arunova-F.S.Oreşkova), (Çev. İbrahim Allahverdi), Yeditepe Yayınevi, İstanbul.Uzunçarşılı, İ.H.(1988). Osmanlı Tarihi, III/I, Türk Tarih Kurumu, Ankara.Uzunçarşılı, İ.H.(1988). Osmanlı Tarihi, IV/I, Türk Tarih Kurumu, Ankara.Ünal, F.(2012). “Karadeniz’e Çıkan İlk Rus Gemisi Krepost ve Ukraintsev’in İstanbul Elçiliği (1699-1700”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5/20, 226-231.Zinkeisen, J.W.(2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1669-1774), C. 5, (Çev. Nilifer Epçeli), Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011.