OSMANLI DEVRİ DENİZLİ’DE SALGIN HASTALIKLAR

Tarih boyunca salgın hastalıklar dünyanın her bölgesinde devletleri ve toplumları derinden etkileyen olaylardan biri olmuştur. Belirli bir bölgede ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklar ticaret, savaş ve göç gibi nedenlerden ötürü diğer bölgelere de sıçramış ve büyük ölümlere sebebiyet vermiştir. Toplumlar arasında ekonomik, siyasi ve kültürel etkileşim arttıkça salgın hastalıkların yayılma hızı da fazlalaşmıştır. İç Batı Anadolu’nun kavşak noktalarından birisi olan Denizli, verimli toprakların üzerinde yer almasından dolayı tarihin her döneminde insanlar tarafından yerleşilen bir konuma sahip olmuş, coğrafi özelliklerinden dolayı Anadolu’da ortaya çıkan medeniyetlerle daima münasebet kurmuş ve Anadolu ile çevre toplumlarının egemenlik mücadelelerine tanıklık etmiştir. Yolların kesişim noktasında yer alması ve ekonomik verimliliğinin yüksek olmasından dolayı tarihin erken devirlerinden itibaren insanların dikkatini çeken bir yerleşim yeri olmuştur. Bu çalışmada, jeopolitik konumu nedeniyle Anadolu’nun önemli kentlerinden birisi olan Denizli’de meydana gelen veba, kolera, sıtma, tifo, humma gibi salgın hastalıklar ile bu hastalıkların yayılmasını engellemek amacıyla yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Denizli, Kolera

PDF

___

Osmanlı Arşivi Kaynakları
Cevdet Sıhhıye (C. SH.) 17/823.
Dahiliye Nezâreti İdare. (DH. İD.) 50-2/10; 142/4.
Dahiliye Nezâreti İdare-i Umumiye (DH. İ. UM.) 80/34.
Dahiliye Nezareti Mebani-i Emiriye-Hapishaneler Müdüriyeti (DH. MB. HPS.) 77/35; 78/79.
Dahiliye Nezareti Mebani-i Emiriye-Hapishaneler Müdüriyeti Müteferrik (DH. MB. HPS. M.) 7/64.
Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi. (DH. MKT.) 66/30; 136/2; 506/20; 1482/115; 1495/30; 1502/83; 1510/16; 1514/57; 1522/106; 1550/49; 1561/96; 2002/11; 2013/124; 2024/99; 2410/90.
Dahiliye Nezâreti Tesrî-i Muamelât (DH. TMİK. S.) 61/69; 66/20.
Dahiliye Nezâreti Umur-ı Mahalliye-i Vilayât Müdüriyeti. (DH. UMVM.) 79/32; 80/20.
Hariciye Nezâreti Mektubî Kalemi. (HR. MKT.) 1/42.
İrade Dahiliye (İ. DH.) 180/9832.
İrade Hususi. (İ. HUS.) 16/53.
Meclis-i Vükela (MV.) 34/65.
Sadaret Mektubî Kalemi (A. MKT.) 134/4.
Sadaret Mektubî Kalemi Mühimme Kalemi. (A. MKT. MHM.) 345/66.
Şura-yı Devlet (ŞD.) 1396/9; 2926/26.
Yıldız Perakende Askerî Maruzât. (Y. PRK. ASK.) 94/55.
Yıldız Perakende Umum Vilayetler Tahriratı. (Y. PRK. UM.) 28/66; 28/75.
Gazete, Araştırma Eserler ve Makaleler
Ak, M. (2011). “19. Yüzyılda Antalya’da Kolera Salgını”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/17, 254-268.
Ayar, M. (2005). Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği (1892-1895). (Yayınlanmış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi.
Ayar, M. ve Tarık Özçelik. (2015). “XIX. Asır Ortalarına Kadar Osmanlı’da Veba Salgınlarının Tarihçesi”, Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele, (Ed. İbrahim Başağaoğlu, Ahmet Uçar ve Osman Doğan), Çamlıca, İstanbul.
Dağlar, O. (2007). “Denizli ve Çevresinde Kolera Salgını ve Salgınla Mücadele”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu, 6-8 Eylül 2016, Bildiriler I, (Ed. Ayfer Özçelik, M. Yaşar Ertaş, Yusuf Kılıç, Yasemin Avcı, Süleyman İnan, Selim Parlaz), Fakülte, 368-374.
Gül, A. (2009). “XIX. Yüzyılda Erzincan Kazasında Salgın Hastalıklar (Kolera, Frengi, Çiçek ve Kızamık)”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41, 239-270.
Hot, İ. (2015). “Tanzimat Sonrası Osmanlı’da Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele”, Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele, (Ed. İbrahim Başağaoğlu, Ahmet Uçar ve Osman Doğan), Çamlıca, İstanbul.
Karlıkaya, E. (2015). “Osmanlı Devleti’nin Sağlığa ve Tıbba Verdiği Ehemmiyet”, Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele, (Ed. İbrahim Başağaoğlu, Ahmet Uçar ve Osman Doğan), Çamlıca, İstanbul.
Özdemir, H. (2010). Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Panzac, D. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850), Tarih Vakfı Yurt, İstanbul.
Sabah, No. 1475-1545. (H. 13 Ra 1311/M. 24 Eylül 1893- H. 23 Ca 1311/M. 2 Aralık 1893).
Sarıyıldız, G. (2001). “Karantina”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24, 463-465.
Uludağ, O. Ş. (1938). “Son Kapitülasyonlardan Biri Karantina”, Belleten, 2/7-8, 1938, 445-467.
Uludağ, O. Ş. (2010). Osmanlılar Devrinde Türk Hekimliği, (Haz. Esin Kahya), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Yaşayanlar, İ. (2017). “Osmanlı Devleti’nde Kamu Sağlığının Kurumsallaşmasında Koleranın Etkisi”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Salgın Hastalıklar ve Kamu Sağlığı, (Ed. Burcu Kurt ve İsmail Yaşayanlar), Tarih Vakfı Yurt, İstanbul 2017.
Yıldırım, N. (2014). 14. Yüzyıldan Cumhuriyet’e Hastalıklar-Hastaneler-Kurumlar Sağlık Tarihi Yazıları I, Tarih Vakfı Yurt, İstanbul.
Yıldız, F. (2014). 19. Yüzyıl’da Anadolu’da Salgın Hastalıklar (Veba, Kolera, Çiçek, Sıtma) ve Salgın Hastalıklarla Mücadele Yöntemleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi.
Yılmaz, Ö. (2017). 1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Coğrafyasındaki Etkileri”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, 6/1, 23-55.