COVID-19 ÖNCESİ VE DÖNEMİNDE SEÇİLMİŞ MAKROEKONOMİK DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Makroekonomik unsurlardaki değişim ülke ekonomilerini, firmaları ve yatırımcıları etkilediğinden söz konusu değişimin yönünün tahmin edilmesi ilgili tarafların alacağı kararlar açısından önem arz etmektedir. Çalışmada COVID 19 öncesi ve döneminde seçilmiş makroekonomik değişkenler arasındaki ilişki incelenmek istenmiştir. Bu amaç çerçevesinde 6 Şubat 2018-3 Mart 2022 tarihleri arasında günlük verilerine ulaşılabilen altın (ONS) fiyatları, BIST100 Endeksi, CDS primleri, döviz kurları ve faiz oranları arasındaki ilişki Vektör Otoregresyon Model (VAR)/Granger nedensellik analiziyle incelenmiştir. Elde edilen bulgular ışığında COVID 19 öncesi; BIST100 Endeksinden faiz oranlarına doğru, döviz kurlarından BIST100 Endeksi ve CDS primlerine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. COVID-19 döneminde ise döviz kurları ile BIST100 Endeksi ve CDS primleri arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi, faiz oranlarından BIST100 Endeksi ve CDS primlerine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler:

BIST100 Endeksi, CDS primleri, döviz kurları, faiz oranları

INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN SELECTED MACROECONOMIC VARIABLES BEFORE AND DURING COVID 19

Since the changes in macroeconomic factors affect the country's economies, companies and investors, estimating the direction of the said change is important for the decisions to be taken by the relevant parties. In the study, it was aimed to examine the relationship between selected macroeconomic variables before and during COVID 19. For this purpose, the relationship between gold (ONS) prices, BIST100 Index, CDS premiums, exchange rates and interest rates, whose daily data can be accessed between 6 February 2018 and 3 March 2022, was examined by Vector Autoregression Model (VAR)/Granger causality analysis. In the light of the findings, before COVID 19; A one-way causality relationship has been determined from BIST100 Index to interest rates, from exchange rates to BIST100 Index and CDS premiums. In the COVID-19 period, a bidirectional causality relationship was found between exchange rates and BIST100 Index and CDS premiums, and a unidirectional causality relationship from interest rates to BIST100 index and CDS premiums.

Keywords:

BIST100 Index, CDS premiums, exchange rates, interest rates,

PDF

___

Akıncı, M., Eroğlu Sevinç, D. ve Akıncı, G. (2020). “Finansal Piyasaların Kara Mart’ı: Covid-19 Pandemisinin Borsa İstanbul Üzerindeki Etkilerinin Lineer Olmayan ARDL Analizi Yardımıyla İncelenmesi”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ekim Ek Sayı, 215-243.
Albayrak, A. S., Öztürk, N. ve Tüylüoğlu, Ş. (2012). “Makroekonomik Değişkenler ile Sermaye Hareketlerinin İmkb-100 Endeksi Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 1-22.
Amaliawiati, Lia, Tanjung, G., Utami, E. M., Komariah, S. ve Puspitasari, D. M. (2021). “Effect of Macroeconomic Variables on Jakarta Composite Index before and the Time of Covid19”, Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 12(8), 1420-1430.
Anbar, A. ve Karabıyık, L. (2018). Sermaye Piyasası ve Yatırım Analizi, Bursa: Ekin Kitabevi.
Asravor, R. K. ve Fonu, P. D. D. (2021).” Dynamic Relation Between Macroeconomic Variable, Stock Market Returns and Stock Market Development in Ghana”, International Journal of Finance and Economics, 26, 2637–2646.
Canbaz, M. F. ve Baykut, E. (2021). “Covid-19 Pandemisinin Katılım Endeksi Üzerindeki Etkisinin Analizi”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 273-283.
Coşkun, M., Kiracı, K. ve Muhammed, U. (2016). “Seçilmiş Makroekonomik Değişkenlerle Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Ampirik Bir İnceleme”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 53(616), 61-74.
Çakmur Yıldırtan, D. (2017). E-Views Uygulamalı Temel Ekonometri, 3. Baskı, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
Çil, N. (2018). Finansal Ekonometri, Der Yayınları, İstanbul.
Çelik, S. ve Künç, S. (2020). “Faiz Oranı ve Döviz Kuru İlişkisinin İncelenmesi: 2000 Sonrası Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 11 (2), 127-141.
Dickey, D.A. ve Fuller, W.A. (1979). “Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root”, Journal of the American Statistical Association, 74, 427–431.
Dickey, D.A. ve Fuller, W.A. (1981). “Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root”, Econometrica, 49, 1057-72.
Fattah, A. ve Kocabıyık, T. (2020). “Makroekonomik Değişkenlerin Borsa Endeksleri Üzerine Etkisi: Türkiye ve ABD Karşılaştırması”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12(22), 116-151
Gökdemir, Y. D. D. L. ve Ergün, A. G. S. (2007). “Altın Fiyatlarındaki İstikrarsızlığın Altın Ticareti Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 2 (5), 461-476.
Güriş, S. (2018). Uygulamalı Panel Veri Ekonometrisi (Ed: Güriş, S.), Der Yayınları, İstanbul.
Hsıng, Y. (2011). “Impacts of Macroeconomic Variables on the Stock Market in Bulgaria and Policy Implications”, East-West Journal of Economics and Business, XIV (2), 41-53.
İlhan, A. ve Akdeniz, C. (2020). The Impact of Macroeconomic Variables on the Stock Market in the Time of Covid-19: The Case of Turkey, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 5(3): 893-912
İlhan, B. ve Bayır, M. (2021). “BIST Sınai ve BIST Mali Endeksi ile CDS, Faiz, Döviz Kuru, Toplam Krediler ve COVİD-19 Arasındaki Dinamik İlişki”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(4), 3090-3110.
Khan, M. K., Teng, J. Z., Khan, M. I. ve Khan, M. F. (2021). “Stock Market Reaction to Macroeconomic Variables: An Assessment With Dynamic Autoregressive Distributed Lag Simulations”, International Journal of Finance and Economics, 1–13.
Konak, A. ve Peçe, M. A. (2023). “Türkiye'de Faiz Oranı, Enflasyon Oranı ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik Analizi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27 (1), 171-186.
Kılcı, E. N. (2017). “CDS Primleri ile Ülke Kredi Riski Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi; Türkiye Örneği”, Maliye ve Finans Yazıları, (108), 71-85.
Kılıç, Y. (2020). “Borsa İstanbul’da COVID-19 (Koronavirüs) Etkisi”, Journal of Emerging Economies and Policy, 5(1), 66–77.
Mehrara, M., Farahani, Y. G., Fanınam, F. ve Karsalar, A. R. (2016). “The Effect of Macroeconomic Variables on the Stock Market Index of the Tehran Stock Exchange”, International Letters of Social and Humanistic Sciences, 71, 17-24.
Mishra, P K ve Mishra, S. K. (2022). “Is the Impact of COVID-19 Significant in Determining Equity Market Integration? Insights from BRICS Economies”, Global Journal of Emerging Market Economies, 21, 1-26.
Okşak, Y. ve Sarıtaş, T. (2020). “Seçilmiş Makroekonomik Değişkenlerin BIST-100 Endeksine Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Nedensellik Analizi”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12 (23), 535-549.
Önem, H. B. (2020). “The Effect of Macroeconomic Factors on BIST Index Values. Journal of Current Researches on Business and Economics”, 10 (2), 203-212.
Özçoban, E. (2020). “Koronavirüs’ün (Covid-19) Turizm Sektörü Üzerindeki Etkileri ve Türkiye’nin Kırsal Turizm Potansiyeli Üzerine Bir Analiz”, Turkish Studies, 15(4), 853-866.
Rahman, M. M., Rahman, M. ve Abedin, M. Z. (2020). “Macroeconomic Variables and Stock Market Indices during the COVID-19 Pandemic: Evidence from USA and Canada”, SSRN Electronic Journal, 15, 1-20.
Reis, Ş. G. (2021). “Covid-19 (Koronavirüs) Pandemisi ve Risk İştahı: Borsa İstanbul Yerli ve Yabancı Yatırımcılar Örneği”, Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (3), 87-98.
Sağlam Bezgin, M. ve Karaçayır, E. (2021). “Döviz Kuru ve Makroekonomik Değişkenler Arasındaki İlişkinin NARDL Model Yaklaşımıyla İncelenmesi”, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (19), 107-123.
Salamat, W. A., Batayneh, K.I, Abdelhadi, S. ve Hindawi, H. A. (2021). “Macroeconomic Variables and the Stock Market Index: Empirical Evidence from MENA Countries”, Indian Journal of Economics and Business, 20(2), 475-485. Sarıkovanlık, V., Koy, A., Akkaya, M., Yıldırım, H.H. ve Kantar, L. (2020). Finans Biliminde Ekonometri Uygulamaları, 2. Baskı, Seçkin Kitabevi, Ankara.
Sayılgan, G. ve Süslü, C. (2011). “Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Türkiye ve Gelişmekte Olan Piyasalar Üzerine Bir İnceleme”, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 5 (1), 73-96.
Sevüktekin, M. ve Çınar, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi, 5. Baskı, Dora Yayıncılık, Bursa.
Syzdykova, A. (2018). “Makroekonomik Değişkenler ve Hisse Senedi Piyasası İlişkisi: KASE Örneği”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 331-354.
Şengönül, A., Karadaş, H. A. ve Koşaroğlu, Ş. M. (2018). “Makroekonomik Değişkenler ve Finansal Değişkenlerin Uzun Dönem İlişkisi: SVAR Analizi”, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 12(1), 63-85.
Türkyılmaz, S. (2022). “COVID-19 Sürecinin Bazı Makroekonomik Değişkenlerin Oynaklıkları Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), 214-231.
Uçan, O., Güzel, F. ve Acar, M. (2017). “Makroekonomik Göstergelerin Borsa Endeksi Üzerine Etkisi: Panel Veri Analizi ile Borsa İstanbul’da Bir Uygulama”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(2), 509 – 523.
Uysal, D., Mucuk, M. ve Alptekin, V. (2008). “Türkiye Ekonomisinde Vektör Otoregresif Model ile Enflasyon-Büyüme İlişkisinin Analizi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 4 (8), 55-72.
Yıldız, S. N. ve Aydın, Ü. (2022). “COVID-19 Salgınının Türkiye’de Finansal Yatırım Araçları Üzerindeki Etkisi”, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 294-316.
Online Kaynaklar
https://www.borsaistanbul.com
https://www.investing.com
https://evds2.tcmb.gov.tr