Mustafa ALKAN

CEM SULTAN’IN TÜRKÇE DÎVÂNI’NDA ÖZGÜN BENZETME VE HAYALLER

Cem Sultan, gerek tarihî şahsiyet olarak gerekse 15. yüzyıl Türk Edebiyatı’nın başarılı bir şairi olması hasebiyle, hem Türktarihi hem de Türk edebiyatı araştırmacılarının ilgi odağı olmuştur. Onun Türkçe Dîvân’ı her iki alan için de önemli çıkarım vesonuçlara ulaşılabilecek bir kaynak eserdir.Klâsik Türk Şiiri’nde şairler sınırlı teşbih, istiâre ve hayalleri kullanarak şiirler yazmak durumunda kalmışlar; ancak büyük ve ustaşairler bu sınırları zorlayarak yepyeni fikir, benzetme ve hayalleri şiir dünyasına katmayı başarmışlardır.Makale konusunu oluşturan Cem Sultan’ın Türkçe Dîvânı’nda bu türden özgün söyleyişlere, orijinal teşbihlere, hayallereziyadesiyle rastlamak mümkündür. Bu çalışmada, Cem Sultan’ın Türkçe Dîvânı’ndaki şaire özgü benzetme ve hayaller tespitedilip şairin bu husustaki özgünlüğünü ortaya koymak amaçlanmaktadır.Bu çalışmada, Cem Sultan’ın Türkçe Dîvânı’ndaki, Klâsik Türk Şiiri’nde çokça rastlanmayan, orijinal benzetme ve hayallerin yeraldığı düşünülen beyitler tespit edilmiş, bu beyitlerdeki özgün benzetme ve hayallerin önceki yüzyıllarda yaşamış ya da şairinçağdaşı olan başka şairler tarafından kullanılıp kullanılmadığı araştırılmıştır.

ORIGINAL SIMULATION AND DREAMS IN THE TURKISH DIVAN OF CEM SULTAN

Cem Sultan has been the center of attention for both Turkish history and Turkish literature researchers, both as a historical figure and as a successful poet of 15th century Turkish Literature. His Turkish Divan is a source of inference and conclusions for both areas. In Classical Turkish Poetry, poets had to write poems using limited simile, metaphor and dreams; however, great and master poets have succeeded in pushing these boundaries and adding new ideas, analogies and dreams to the world of poetry. It is possible to come across such original sayings, original similes and dreams in the Turkish Language of Cem Sultan, which constitutes the subject of the article. In this study, it is aimed to reveal the poet's unique analogy and dreams in the Turkish Divan of Cem Sultan and to reveal the poet's originality in this regard. In this study, the couplets in the Turkish Divan of Cem Sultan, which are not common in the Classical Turkish Poetry, and which are thought to contain the original analogy and dreams, were determined, the original analogy and dreams in these couplets have been explored whether they were used by other poets who lived in previous centuries or were contemporary of the poet.

PDF

___

AYDINLI, A. (2014). Merfû, TDV İslam Ansiklopedisi, (C.29, s.180-181), TDV Yayınları, Ankara.
AKYOL, Y. E. (2019). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Kudüs Kamame Kilisesi Üzerine Osmanlı Politikaları, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
AKDOĞAN, Y. Ahmedî Dîvân, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e kitap, (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78357/ ahmedi-divani.html) (05.12.2019).
AYAN, H. (2014). Nesîmî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
AVCI, İ. (2016). 16. Asır Şairlerinden Lutfî’nin Manzum Kırk Hadisi, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 16, s. 1-32.
BATİSLAM, H. D. (2011). Divan Şairinin Benzetme Dünyasında Mısır ve Nil, Turkish Studies–nternational Periodical ForTheLanguages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p. 203-210.
BAYRAM, Y. (2018). Adlî Dîvânı (Dîvân-ı SultânBâyezîd-i Sânî), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e kitap. (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215522/adli-divani.html) (05.12.2019).
BEŞİROV, K. (2001). Gurbetnâme-i Sultan Cem (Giriş-İnceleme-Metin-Sözlük), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
CEBECİOĞLU, E. (2004). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ağaç Kitabevi Yayınları, İstanbul.
CEM SULTAN. Dîvân, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz FB 250, 97a varak, Milli Kütüphane.
CEM SULTAN. Dîvân, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 6890, 84b varak, Milli Kütüphane.
CEM SULTAN. Dîvân, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 1874, 68b varak, Milli Kütüphane.
ÇAKMAK, A. S. (2000). Sultan Cem Divanı’nın Psikolojik Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
ÇINAR, B. (2007). Geleneğe Direnen Bir Şair ve Şiiri: Cem Sultan’ın Frengistan Kasidesi, Turkish Studies Internatıonal Periodical Forthe Languages Lıterature and Hıstory of Turkish or Turkic Volume 2/4 Fall 2007, p. 274-282..
DEVELLİOĞLU, F. (2001). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Yayınevi, Ankara.
DOĞAN, M. N. Avnî (Fâtih) Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e kitap, (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR78360/avni-fatih-divani.html) (05.12.2019).
ELİAÇIK, M. (2013). Bazı Belagat Kitaplarında “Teşbîh” Sanatı Hakkında Tanım Ve Tasnifler, Turkish StudiesInternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/8 Summer, Ankara-Turkey, p. 565-581.
ENGİN, S. (2006). Cem Sultan’ın Türkçe Divanı’nın Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
ERSOYLU, İ. H. (1981). Fal, Falnâme ve Fâl-i Reyhân-ı Cem Sultan, İslam Medeniyeti Dergisi, C. 10, S. 2. s.69-81.
ERSOYLU, İ. H. (2013). Cem Sultan’ın Türkçe Divanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ERTAYLAN, İ. H. (1951). Sultan Cem, MEB Yayınları, İstanbul.
ERÜNSAL, İ. E. (1998). Muidî’nin Miftâhu’t-Teşbîh’i, The Journal Of Ottoman Studies 7-8. İstanbul, s. 215-272.
GÖLPINARLI, A. (1972). Nedîm Divanı, İnkilap ve Aka Kitabevleri, Şenoğlu Matbaası, İstanbul.
İNCE, A. (2000). Cem Sultan, Cemşîd ü Hurşîd, TDK Yayınları, Ankara.
KALKIŞIM, M. (1994). Şeyh Gâlib Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
KARAMAN, H., ÇAĞRICI, M., DÖNMEZ, İ.K, GÜMÜŞ, S. (2016). Kur’an Yolu Tefsiri (C.4, s. 712-713), DİB Yayınları, Ankara.
KILIÇ, F. (2018). Âşık Çelebi Meşâiru’ş-Şuarâ, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, e kitap: https://ekitap. ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0 (29.04.2020).
KUT, G. (1993). Cem Sultan’ın Edebî Yönü, İslâm Ansiklopedisi, C. 7. TDV Yayınları, İstanbul, s. 284-286.
LEVEND, A. S. (2015). Divan Edebiyatı (Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar), Dergâh Yayınları, 2.Baskı, İstanbul.
MACİT, M. (1997). Nedim Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
MENGİ, M. (1995). Mesîhî Dîvânı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
MÜSLİM, E.H. İbnu’l-Huccâc el-Kuşeyrî en-Nişâbûrî (1970), Sahih-i Müslim ve Tercemesi, (C.8) Tercüme: Mehmed Sofuoğlu, İrfan Yayınları, İstanbul.
OKUR, M. (1991). Cem Sultan’ın Yeni Bulunan Fâl-ı Reyhân-ı Sultan Cem Adlı Mesnevisi, Tarih ve Toplum S.16, s.24-27.
OKUR, M. (1992). Cem Sultan: Hayatı ve Şiir Dünyası, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
ONAY, A. T. (1996). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB Yayınları, İstanbul.
ÖZYILDIRIM, A. E. (1999). Hamdullah Hamdî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e kitap, (https://ekitap. ktb.gov.tr/TR-78375/hamdullah-hamdi-divani.html) (05.12.2019).
PALA, İ. (2002). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, L&M Yayınları, Ankara.
REDHOUSE, S.J.W. (1921). Turkish And English Lexicon, American Board Mission, İstanbul.
ŞENTÜRK, A. A. (2017). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 1-2, OSEDAM (Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi), İstanbul.
TARLAN, A. N. (1997). Necati Beg Divanı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
TATCI, M. (1990). Yunus Emre Divânı II Tenkitli Metin, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. www.tebdiz.com (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü)
TOLASA, H. (1982). Divan Şairlerinin Kendi Şiirleri Üzerine Düşünce ve Değerlendirmeleri, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1: 15-46.
TURGUT, İ. (1993). Sanat Felsefesi, Üniversite Kitabevi, İzmir.
YEŞİLÇİÇEK, V. (2001). Edebiyat Teorisi Temel Kitaplarında Teşbih Sanatı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.2, S.2, s.221-235.
YİĞİTEROL, Ö, F. (2018). Falnâme-i Cem Sultân, B. Kemikli & O. Kocatürk (Editör), Cem Sultan ve Dönemi, s.197. Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa.
Beyan ve Açıklamalar (Disclosure Statements)
1. Bu çalışmanın yazarları, araştırma ve yayın etiği ilkelerine uyduklarını kabul etmektedirler (The authors of this article confirm that their work complies with the principles of research and publication ethics).
2. Yazarlar tarafından herhangi bir çıkar çatışması beyan edilmemiştir (No potential conflict of interest was reported by the authors).
3. Bu çalışma, intihal tarama programı kullanılarak intihal taramasından geçirilmiştir (This article was screened for potential plagiarism using a plagiarism screening program).