SAÇAKLIZÂDE MEHMED MARAŞÎ’NİN RİSÂLETÜ’R-RAKS ADLI ESERİNİN TAHLİL VE TAHKİKİ

Bu makalede Saçaklızâde Mehmed Maraşî’nin Risâletü’r-raks adlı eserinin tahlil ve tahkiki yapılmıştır. Saçaklızâde Risâletü’r-raks isimli eserini, Birgivî’nin et-Tarîkatü’lMuhammediyye ve’s-sîretü’l-Ahmediyye adlı eserinde raksa yönelttiği tenkitlere cevap olarak kaleme almıştır. Makalede önce zikir, semâ ve devran gibi raksla alakalı tasavvufî mevzulara değinilmiş, sonra fıkıh açısından tasavvufun yeri ve konumuna dair kısa bir bilgi verilmiş, Osmanlı âlim ve sûfîlerinin konu hakkındaki tartışmaları özetlenerek tarihî geçmiş ortaya konulmuştur. Arkasından Saçaklızâde Mehmed Mâraşî’nin hayatından kısaca bahsedilmiş, onun tasavvufla ilgisi bulunan eserlerine değinilmiş ve bunlardan biri olan Risâletü’r-raks’ı incelenmiştir. İncelemede evvela eserin el yazma nüshaları belirlenerek tahkikte esas alınan nüshalar ve tahkik yöntemi hakkında bilgi verilmiş, daha sonra da içeriğe geçilmiştir. Eserin içeriği ele aldığı konu, sahip olduğu muhteva, başvurduğu kaynaklar, kullandığı yöntem ve özgünlük bakımından tahlil edilmiştir. Neticede Saçaklızâde’nin Risâletü’r-raks adlı eserinin tasavvuf-fıkıh ilişkisi açısından kayda değer bir eser olduğu anlaşılmış ve tahkikli metin neşri gerçekleştirilmiştir.

The Analysis and Tahqiq (Edition Critic) of Sachaqlizade Mehmed Maraşi’s Work Named Risaletü’r-raqs

In this paper aim is the analysis and tahqiq (realization/edition critic) of Sachaqlizade Mehmed Maraşi’s work named Risaletü’r-raqs. Sachaqlizade wrote out his book Risaletü’r-raqs as a response to Birgivi’s criticisms against to raqs (dance) in his book named et-Tarikatü’l-Muhammediyye ve’s-siretü’l-Ahmediyye. In this paper, primarily was mentioned some sufi topics through the cases of sema (spiritual audition), devran (whirling dance) and dhikr; and also was given some information about the situation of sufism in terms of fiqh; and introduced the history with the summarization of the Ottoman scholars and sufis debates in this topic. After that, was spoked of the life of Sachaqlizade and his books about sufism has been touched and analyzed one of these books -Risaletü’r-raqs. In the study, firstly, was identifyed the manuscript copies of risale and information was given about the copies and the tahqiq and the tahqiq method, and then the content was begun to be examined. The within of the book has been analyzed in terms of its subject, its context, the sources applied for, the method used and the originality. As a result, it was understood that Sachaqlizade's Risaletü’rraks has a work that can be shown as an example to the relationship between sufism and fiqh.

PDF

___

Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’-t-türârâsi’l-Arabî, 1352/1933.
Ahmed b. Hanbel. Müsned. Beyrût: el-Mektebü’l-İslâmî, 1405/1985.
Aldemir, Davut. İmam Birgivî’nin Tasavvufî Görüşleri. Yalova: Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2015.
Ali b. el-Hüseyin. Dürrü’s-sâlikîn. İstanbul: İ.B.B. Atatürk Kitaplığı. no: O.E. 1779, 1b4a.
Arpaguş, Sâfi. “Hüccetü’s-Semâ‘: XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Mûsikî, Semâ’ ve Devran Hakkındaki Dinî Tartışmalar ve İsmâil Ankaravî’nin Semâ’ Müdâfaası”. Marife: Bilimsel Birikim 6/3 (2007): 369-399.
Babanzade Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsaru’lmusannifîn. İstinsah ve Tsh. İbnulemin Mahmud Kemal İnal - Avni Aktuc. 2 Cilt. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1951-1955.
Bardakçı, M. Necmeddin. “Birgivî Mehmed Efendi ile IX-X Yüzyıllarda Yaşayan Sûfîlerin Tasavvuf Tenkitlerinin Mukayesesi”. Balıkesirli Bir İslam Âlimi İmam Birgivî. ed. Mehmet Babayiğit vd. 1/272-300. Balıkesir: Balıkesir Büyük Şehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2019.
Bilgen, Yasemin. Tasavvuf’ta Zikir Kavramı ve İmam Birgivî’nin “er-Risâle fi’z-Zikri’lCehrî” İsimli Eserinin Tahlili. Iğdır: Iğdır Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
Birgivî, Mehmed b. Pir Ali. et-Tarîkatü’l-Muhammediyye ve’s-sîretü’l-Ahmediyye. thk. Rahmetullah Hafız Muhammed Nazım ed-Nedvî. Dımaşk: Dâru’l-kalem, 1432/2011.
Bozkurt, Nebi. “Eğlence”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/483-488. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Bozkurt, Nebi. “Oyun”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/15-16. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. 9 Cilt. Beyrut: Dâru tavki’n-necât, 1422/2001.
Bulut, Halil İbrahim. “Osmanlı Müelliflerinden Maraşlı Saçaklızâde ve Ebeveyn-i Resul Konusundaki Görüşleri”. I. Kahramanmaraş Sempozyumu (6-8 Mayıs 2004, Kahramanmaraş). 1/69-79. İstanbul: Kahramanmaraş Belediyesi, 2005.
Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Muellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.
Bursevî, İ. Hakkı. Rûhu’l-Beyân: Kur’ân Meâli ve Tefsiri. trc. Ali Namlı - Ömer Çelik. 23 Cilt. İstanbul: Erkam Yayınları, 2005-2017.
Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları, 1997.
Cevherî, İsmâil b. Hammâd. Tâcü’l-lüga ve sıhâhu’l-Arabiyye. Kahire: Dâru’l-hadîs, 1430/2009.
Ceyhan, Semih. “Semâ’ın Mahiyetine Dair Bir Karşılaştırma: Azîz Mahmûd Hüdâyî ve İsmâil Ankaravî”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 22 (2008/2): 201-217.
Çetintaş, İbrahim. Saçaklızâde ve İlimleri Sınıflandırması. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
Çınar, Fatih. “İsmail es-Sivasî ve Sûfilerin Raksı/Deveranı Hakkında Verdiği Bir Fetvası”. Cumhuriye niversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1 (2009): 323- 340.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as. Sünen. nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût, 3 Cilt. Beyrut: Dâru’lcenân, 1409/1988.
Ebû Hanîfe Nu’mân b. Sâbit. el-Fıkhu’l-ebsat. İmâm-ı A’zam’ın Beş Eseri içinde. Nşr. Mustafa Öz. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1992.
Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kāmûsü’l-muhît. Bulak: elMatbaatü’l-Emîriyye, 1301.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâu ulûmi’-dîn. thk. Ali Muhammed Mustafa - Sa‘îd el-Mehâsinî. 6 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Feyhâ - Dâru’l-Menhel, 2010; 10 Cilt. Cidde: Dâru’l-minhâc, 1432/2011.
Görgün, Tahsin. “Ebû Hanîfe’nin Fıkıh Tanımı” İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereleri. I/147-152. Bursa: Kurav Yayınları, 2005.
Güdekli, Hayrettin Nebi. “Müteahhirin Dönemi Maturidi Kelamında İradenin Ontolojisi Sorunu: Saçaklızâde’nin Risâletü’l-İradeti’l-Cüz’iyyesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 41 (2019): 85-129.
Gündoğdu, Cengiz. Abdulmecid-i Sivasî Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997.
Gürer, Dilaver. “Osmanlılar’da Semâ, Devrân ve Raks Tartışmaları ve İki Şeyhülislâm Risalesi”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 26 (2010): 1-23.
http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleilh/ findrecords.php
http://www.yazmalar.gov.tr//basit-arama?q=Sa%C3%A7akl%C4%B1
http://www.yazmalar.gov.tr/pbl/katalog_tarama_sonuc?page=1&eseradi=duhan& yazar=Sa%C3%A7akl%C4%B1
http://www.yazmalar.gov.tr/pbl/katalog_tarama_sonuc?page=1&eseradi=teganni& yazar=Sa%C3%A7akl%C4%B1
http://www.yazmalar.gov.tr/pbl/katalog_tarama_sonuc?page=1&eseradi=tekbîr& yazar=Sa%C3%A7akl%C4%B1
http://www.yazmalar.gov.tr/pbl/katalog_tarama_sonuc?page=1& eseradi=dibace&y azar=Sa%C3% A7akl%C4%B1
http://www.yazmalar.gov.tr/pbl/katalog_tarama_sonuc?page=1&eseradi=varl%C4 %B1%C4%9F %C4%B1&yazar=Sa%C3%A7akl%C4%B1
http://www.yazmalar.gov.tr/pbl/katalog_tarama_sonuc?page=1&eseradi=Ders&yaz ar=Sa%C3%A7akl % C4%B1
http://www.yazmalar.gov.tr/eser/hasiye-ala-d%C3%AEbacetil-tar%C3%AEkatilmuhammed%C3%AEye /121890
Hucvirî, Abdülkerîm Ali b. Osman. Keşfu’l-mahcûb. trc. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1991.
Isbahânî, Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. İstanbul: Dâru Kahraman, 1986.
İbiş, Fatih. ““Mecrâ”Dan “Mâ-Cerâ”Ya: Birgivî’de İlm-i Hâl ve Anatomik Takva Yorumu”. Balıkesirli Bir İslam Âlimi İmam Birgivî. Ed. Mehmet Bayyiğit vd. 1/360-379. Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2019.
İbn İyâd, Ahmed b. Muhammed. el-Mefâhiru’l-aliyye fi’l-meâsiri’ş-Şâzeliyye. Kahire: elMektebetü’l-Ezheriyye li’t-türas, 2004.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd. Sünen. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Kâhire: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1975.
İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. Trc. Ekrem Demirli. 18 Cilt İstanbul: Litera Yayınları, 2006.
İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Mahmûd b. Muhammed. el-Hısnü’l-hasîn min kelâmi Seyyidi’l-mürselîn. Thk. Abdurraûf b. Muhammed el-Kelâmî. Kuveyt: Garâs, 1429/2008.
İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid. Şerhu Fethı’l-kadîr. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1970.
İnanır, Ahmet. “XVI. Yüzyıl Osmanlı Fakih ve Sûfilerin Semâ, Raks ve Devran Tartışmalarında Lehte ve Aleyhte Kullandıkları Hukukî Deliller ve Değerlendirmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2013): 237-269.
Komisyon. İslâm Düşüncesinin Kurucu Unsurları: Usûl-i Fıkıh, Kelam, Tasavvuf ve İslâm Felsefesi. Der. İsmail Kurt – Seyit Ali Tuz. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
Kâtip Çelebi. Mizanü’l-Hak fi İhtiyari’l-Ahak. Haz. Orhan Şaik GökYayınları İstanbul: MEB yayınları, 1993.
Kayaoğlu, İsmet. “Raks ve Devrân Etrafında Tartışmalar”. III. Uluslararası Mevlana Kongresi. Konya: Selçuk Ünviversitesi Yayınları, 2003.
Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-muellifîn teracimu musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1993/1414.
Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed. et-Ta’arruf li mezhebi ehli’t-tasavvuf. thk. Mahmûd Emîn en-Nevâvî. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-türâs, 1412/1992.
Koca, Ferhat. “Osmanlılar Dönemi Fıkıh-Tasavvuf İlişkisi: Fakılar ile Sofular Mücadelesi Tarihi Serüveni”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2002), 73-131.
Konuk, Ahmed Avni. Fusûsu’l-hikem Tercüme ve Şerhi. Haz. Mustafa Tahralı vd. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2017.
Kuddûsî, Maraşîzâde Ahmed. Hazînetü’l-esrâr ve ganîmetü’l-ebrâr. çev. Alp Eren Han. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi, 2018.
Kuşeyrî, Abdülkerîm. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye fî ilmi’t-tasavvuf. thk. Ali Abdülhamîd Baltacı. Beyrut: Dârü’l-Cîl, ts.
Magometov, Osman. Saçaklızâde’nin Eserleri ve Teshîlü’l-Ferâiz Adlı Eserin Tahkiki. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Maksudoğlu, Mehmet. Osmanlı Tarihi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
Martı, Huriye. “et-Tarîkatü’l-Muhammediyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/106-108. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
Mergînânî, Burhânüddîn. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. İstanbul: Dâru Kahraman, 1986.
Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-muhtâr. thk. Abdüllatîf Muhammed Abdurrahman. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1426/2005.
Molla Husrev, Muhammed b. Ferâmuz. Mir’âtu'l-usûl fi Şerhi Mirkāti’l-vusûl. 2 Cilt. İstanbul: el-Matbaatü’l-âmire, 1309.
Müslim, Ebû Huseyn Müslim b. Haccâc. Sahîhu Müslim. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’lilmiyye, 1415/1994.
Nablusî, Abdülganî. Cem‘u’l-esrâr fî men‘i’l-eşrâr mine’ta‘n fi’s-sûfiyyeti’l-ahyâr ehli’ttevâcüdi bi’l-ezkâr. İstanbul: Beyazıt Devlet Ktp., Yazmalar, no: 3321 ve 7917.
Nesefî, Ebû’l-Berakât Abdullah b. Ahmed. Kenzü’d-dekâik. el-Medînetü’l-münevvere: Dâru’s-sirâc, 2014.
Nesefî, Ebû’l-Berakât Abdullah b. Ahmed. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. 3 Cilt. İstanbul: Dâru Kahraman li’n-neşr ve’t-tevzî’, 1984.
Öngören, Reşat. Osmanlılar’da Tasavvuf: Anadolu’da Sûfîler, Devlet ve Ülemâ (XVI. Yüzyıl). İstanbul: İz Yayınları, 2000.
Öngören, Reşat. “Osmanlılar Döneminde Semâ ve Devran Tartışmaları”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 25 (2010/1): 123-132.
Özcan, Nuri, “Dinî Mûsiki”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/359-360. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Özcan, Tahsin. “Saçaklızâde Mehmed Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/368-370. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Özcan, Tahsin. “Maraşlı Bir Osmanlı Âlimi Saçaklızâde Mehmed Efendi ve Eserleri”. I. Kahramanmaraş Sempozyumu (6-8 Mayıs 2004, Kahramanmaraş). 53-68. İstanbul: Kahramanmaraş Belediyesi, 2005.
Özel, Ahmed. “Nablusî, Abdülganî b. İsmail”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/268-270. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Pezdevî, Fahrulislâm. Kenzü’l-vusûl ilâ ma‘rifeti’l-usûl. nşr. Muhammed elMutesımbillah el-Bağdâdî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
Polat, Murat. “Tahkik-i ‘Risale fi raksi’l-mutasavvife’ li Hüsâm Çelebi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 41 (2019). 131-170.
Saçaklızâde, Mehmed Maraşî. Cühdü’l-mukıl. Konya: Vilâyet Matbaası, 1288/1871.
Saçaklızâde. Şerhu cühdi’l-mukıl. Konya: Vilâyet Matbaası, 1289/1872.
Saçaklızâde. Câmiu’l-kunûz ve nefâisu’t-takrîr. Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Kataloğu, no: 06 Mil Yz A 4812.
Saçaklızâde. Hâşiye’alâ şerhi Âdâbi’l-bahsi li Taşköprülüzâde. Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Katalogu - Afyon Gedik Ahmet Paşa İl Halk Kütüphanesi Kolleksiyonu, no: 18158.
Saçaklızâde. Cühdü’l-mukıl. Tahkik: Sâlim Kaddûrî el-Hamed. Ammân: Dâru Ammâr, 2008.
Saçaklızâde. Neşrü’t-tavâli’. Tahkik: Muhammed Yusuf İdris. Ammân: Dâru’n-nûr, 2011.
Saçaklızâde. Risâle fi hakkı vâlideyi’n-nebi (s.a.v). İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1306.
Saçaklızâde. Risâletü’s-sürûr ve’l-ferah. trc. Şeyhzade Muhammed Es'ad. Haz. Mehmet Gedizli. İstanbul: Akademik Kitaplar, 2015.
Saçaklızâde. Risâletü’r-raks. İstanbul: İ.B.B. Atatürk Kitaplığı, Demirbaş no: OE_Yz_0954, vr 1a-25a.
Saçaklızâde. Risâle-i Erbaa (Velediyye). İstanbul: Matbaa-i Dividciyan, 1288; İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1289.
Saçaklızâde. Takrîru kavânîn fi’l-adâb. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1289.
Saçaklızâde. Takrîru’l-kavânin el-mütedâvıle min ilmi’l-munâzara. Haz. Yusuf Türker. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi, 2017.
Saçaklızâde. Tehzîbü’l-kırâât. thk. Necat b. Abdurrahim el-Emir. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kura, 2014.
Saçaklızâde. Tertîbü’l-ulûm. çev. Zekeriya Pak - M. Akif Özdoğan. Kahramanmaraş: Ukde kitaplığı, 2009.
Saçaklızâde. Tertîbü’l-ulûm. thk. Muhammed b. İsmail. Beyrût: Dâru’l-beşâiri’lİslâmiyye, 1988.
Saçaklızâde. Teshîlü’l-ferâiz. Haz. Alimcan Buğda. Kahramanmaraş: Vefa Kitap, 2018.
Saçaklızâde. Vasiyyetü’t-tâlibîn. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, no: 38160, vr 44b-45a.
Sargın, İzzet. İslam Hukukunun İlâhî ve Beşerî Boyutu. Kahramanmaraş: Noya Medya, 2014.
Sarıkaya, M. Saffet. “Hanefî Zühd Geleneğinin Bir Temsilcisi Olarak İmam Birgivî”. Balıkesirli Bir İslam Âlimi İmam Birgivî. Ed. Mehmet Babayiğit vd. 1/332-359. Balıkesir: Balıkesir Büyük Şehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2019.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed. Mebsût. 30 Cilt. Kâhire: Matbaatü’s-saade, 1324-1331.
Serrâc, Ebû Nasr, el-Lüma’. thk. Abdülhalîm Mahmûd - Tâhâ Abdülbâkî Sürûr. Mısır: Dârü’l-kütübi’l-hadîse - Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1380/1960.
Sırajul Haq. “Dervişlerin Semâ’ ve Raksı”. çev. Hüseyin Akpınar. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 16 (2006), 373-393.
Sirhindî, İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fâruk. Mektûbât. trc. Abdulkadir Akçiçek. 2 Cilt. İstanbul: Merve Yayınları, ts.
Sühreverdî, Ebû Hafs Ömer. Avârifü’l-maârif. trc. H. Kâmil Yılmaz - İrfan Gündüz. İstanbul: Erkam Yayınları, 1989.
Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmânî. 4 cilt. İstanbul: İlk Üç cildin baskı tarihleri: 1308- 1311/1890-1893, 4. Cilt ts.
Şemseddîn Sâmi, Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Şifâ Yayınları, 2012.
Tenik, Ali – Göktaş, Vahit, Allah’la Var Olmanın Yolu: Zikir. İstanbul: Erkam Yayınları, 2015.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1398/1978.
Tosun, Necdet. Bahâeddîn Nakşbend: Hayatı Görüşleri Tarîkatı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2002,
Türcan, Talip. “Fıkıhtan İslâm Hukukuna -Fıkhın İslâm Hukukuna Evrilme Sürecinde Bazı Düşünceler-”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 6 (2005): 11-25.
Türer, Osman, “Harîrî-zade’nin Sülûkün Mertebelerine Dair Bir Risalesi: Feyzu’lMuğnî min Sırri Hadîsi Men Talebenî”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 23 (2009): 37-51.
Türker, Yusuf. “Saçaklı-zâde’nin Hayatı, İlmî Kişiliği ve Eserleri”. Saçaklızâde’nin Takrîru’l-kavânîn el-mütedâvile min ilmi’l-münâzara adlı eserinin içinde. 25- 71. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2017.
Uludağ, Süleyman. İslâm Açısından Mûsıkî ve Semâ’. Bursa: Uludağ Yayınları, 1992.
Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
Ulupınar, Hamide. “Kuzey Afrika Tasavvuf Düşüncesinde Semâ”. Bilimname, 34/2(2017): 227-246.
Yüksel, Emrullah. “Birgivî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/191-194. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer. Esâsü’l-belâğa. Beyrut: Dâru’ttenvîri’l-Arabî, 1984.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakāikı gavâmizi’ttenzîl ve uyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. Kahire: Matbaatü’l-İstikāme, 1946.
Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn. Nasbu’r-râye li ehâdîsi’l-Hidâye. 4 Cilt. Kâhire: elMektebetü’l-İslâmiyye, 1973.
Zeylâî, Fahruddîn Osmân b. Ali. Tebyînü’l-hakāik Şerhu Kenzi’d-dekāik. Bulak: elMatbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1313.
Ziriklî, Hayreddin. el-A‘lâm kāmusu terâcimi li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-Arabi’lmubta’ribin ve’l-musteşrikīn. Beyrut: Daru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.