HZ. OSMAN İLE EVLİLİĞİ BAĞLAMINDA NÂİLE BİNT el-FERÂFİSA’NIN HAYATI

İslam tarihinin önemli simalarınden biri olan III. Halife Hz. Osman, hayatı ve kişiliği açısından olduğu kadar yaptığı evlilikler açısından da farklı bir özelliğe sahiptir. İlk evliliğini cahiliye döneminde yaptığı anlaşılan Hz. Osman, Müslüman olmasının akabinde Hz. Peygamber’in kızı Rukiyye ile, onun vefatından sonra da diğer kızı Ümmü Külsûm ile evlenerek Hz. Peygamber’e damat olmuştur. Hz. Osman, Hz. Peygamber’in kızı Ümmü Külsûm’ün ölümünden sonra farklı tarihlerde altı evlilik daha yapmıştır. Bu evliliklerin en sonuncusu ve çalışmamızın konusunu teşkil eden Naile adlı hanımı ile olan evliliği ise bütün evlilikleri içerisinde üzerinde durulması gereken en önemli evliliğidir. Hz. Osman öldürüldüğü zaman yanında bulunması, onun ölümünden sonra genç yaşına rağmen evlenmeyerek eşine olan sadâkatını sürdürmesi gibi bazı özellikleri Hz. Osman’ın diğer eşleri arasından Naile’yi İslam tarihi bağlamında önemli bir konuma taşımıştır. Ancak ilgili literatür tarandığında Hz. Osman’ın bu evliliği üzerinde yeterince durulmadığı ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla çalışmamızda Hz. Osman ile olan evliliği bağlamında Naile’nin hayatı üzerinde durulacaktır.

The Life Of Naile Bint Al-Ferâfisa In The Context Of The Marriage With Hazrat Uthman

The third Caliph Hazrat Uthman, one of the important figures of Islamic History, has a different feature in the way of his life and personality as much as his marriages. The firs marriage appears in the jahiliya, after converted to Islam, Hazrat Uthman became the son-in-law of The Prophet by marrying with Ruqayyah bint Muhammad, the daughter of the prophet, and right after the death of Ruqayyah, with Umm Kulthum bint Muhammad, the other daughter of the prophet. Then after the death of Umm Kulthum bint Muhammad, he married six times in different periods. The last of these marriages was with a woman who named Naile, which is the subject of our research, is the most important marriage of him that we should emphasize in context of all his marriages. Such features of Nâile as being with him when Hazrat Uthman was killed and Hazrat Uthman’s continuing loyalty to his wife by not marrying despite her young age after her death raised Naile among other wives of Hazrat Uthman to an important position in the context of Islamic history. However, when we research related literature, it appears that this marriage of Hazrat Uthman is not emphasized sufficiently. Therefore, in our research, Naile’s life will be emphasized in the context of her marriage with Hazrat Uthman.

PDF

___

Apak, Adem. Ana Hatlarıyla İslam Tarihi-II-. İstanbul, 2017.
Abdullah b. Ahmed b. Hanbel. Fedâilü Osmân b. Affân. Thk. Ebu Musa'b Tala't b. Fuâd. Cidd: Dâru Mâcid Useyrî, 2000.
Âbî, Ebu Sa’d Mansûr b. Hüseyn er-Râzî. Nesru’d-Dur fi’l-Muhâdarât. Thk. Hâlid Abdülğanî Mahfûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004.
Ahmed b. Hanbel. Fedâilü’s-Sahâbe. Thk. Vasiyyullah Muhammed Abbas. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1983.
Aycan, İrfan. “Mus’ab b. Zübeyr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 227. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
İrfan Aycan, “Muâviye b. Ebû Süfyân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi., 30: 332- 234. (İstanbul: TDV Yayınları, 2005).
Bâcûrî, Abdullah b. Afîfî. el-Mer’et’ül-Arabiyyetü fî Câhiliyyetihâ ve İslâmihâ. 2. Baskı. Medine: Mektebetü's-Sekâfe, 1932.
Bâkillânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed el-Basrî. Temhîd’ül-Evâil ve Telhîsü’d-Delâil. Thk. İmâdüddîn Ahmed Haydar. Beyrut: Müessetü'l-Kütübi'sSekâfiyye, 1987.
Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Cabir. Ensâbu’l-Eşrâf. Thk. Süheyl Zekkâr- Riyâd Ziriklî. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1996.
Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Cabir. Futûhu’l-Buldân. Beyrut: Mektebetü'l-Hilâl, 1988.
Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. er-Resâil. Thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. Kahire: Mektebetü'n-Nâcî, 1964.
Cemmâîlî, Ebû Muhammed Takıyyüddîn Abdülğanî b. Abdilvâhid b. Alî el-Makdisî. Cüz’ü Ehâdîsi’ş-Şi’r. Thk. İhsan Abdülmennân el-Cebbâlî. Umman, 1410.
Cevad Ali. el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslam. 4. Baskı. Beyrut: Dâru's-Sâkî, 2001.
Demîrî, Ebü’l-Bekâ Kemâlüddîn Muhammed b. Mûsâ b. Îsâ el-Kâhirî eş-Şâfiî. Hayâtü’lHayavâni’l-Kübrâ. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424.
Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Târîhu’l-Hamîs fî Ahvâli Enfesi Nefîs. Beyrut: Dâru Sâdır, t.y.
Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed b. Hammâd el-Verrâk. ez-Zürriyyetü’t-Tâhire ve’l-Mutahhara. Thk. Sa'd el-Mübârek el-Hasen. Kuveyt: Dâru's-Selefiyye, 1407.
Ebû U’beyd el-Bekrî, Abdullah b. Abdilaziz b. Muhammed el-Endelüsî. Faslu’l-Mekâl fî Şerhi Kitâbi’l-Emsâl. Thk. İhsân Abbas. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1971.
Ebû U’beyd, el-Kâsım b. Sellâm b. Abdullah el-Herevî. Fezâilü’l-Kur’ân. Thk. Mervânu'lAtiyye- Muhsin Harâbe. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1995.
Ebü’l-Arab, Muhammed b. Ahmed b. Temîm. Kitâbü’l-Mihan. Thk. Yahya Vehîb elCebbûrî. Riyad, 1984.
El-Harâitî, Ebu Bekr Muahmmed b. Ca’fer b. Muhammed. İ’tilâlü’l-Kulûb fî Ahbâri’l- ‘Uşşâk. 2. Baskı. Thk. Hamdî Demirdâşî. Riyad: Nizâr Mustafa el-Bâz, 2000.
Ezrakî, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdullah. Ahbâru Mekke. Thk. Rüşdî Sâlih Melhas. Beyrut: Dâru'l-Endelüs, 1979.
Fâkihi, Ebu Abdullah Muhammed b. İshak. Ahbâru Mekke fî Kadîmi’d-Dehr ve Hadîsihî. 2. Baskı. Thk. Abdülmelik Abdullah. Beyrut: Dâru Hazar, 1414.
Fayda, Mustafa. Hulefâ-yı Râşidîn Devri. 7. Baskı. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2017.
Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Kâmûsu’lMuhît. 8. Baskı. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 2005.
Görgün, Hilal. “Sükeyne bint Hüseyin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 45-46. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
İbn Abdi’l-Ber. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l- Eshâb. Thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru'l-Ceyl, 1992.
İbn Abdirabbih, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-‘Ikdü’l-Ferîd. Beyrut: Dâru’lKutubi’l-İlmiyye, 1404.
İbn Âdil, Ebu Hafs Ömer b. Ali. el-Lübâb fî Ulûmi’l-Kitab. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd- Ali Muhammed Muavviz. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye , 1998.
İbn Asakir, Ebü’l-Kâsım Ali b. el-Hasen. Târîhu Dımeşk. Thk. Amr b. Ğarâme el-Ömerî. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1995.
İbn Ebû Bekr el-Endelüsî, Ebû Abdullah Muhammed b. Yahyâ b. Muhammed. etTemhîd ve’l-beyân fî makteli’ş-şehîd Osmân. Thk. Mahmud Yusuf Zâyed. Katar: Dâru's-Sekâfe, 1405.
İbn Fazlullah el-Ömerî. Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâliki’l-Emsâr. Abu Dabi: el-Mecmeu'sSekâfî, 1423.
İbn Habîb, Ebû Ca’fer Muhammed. el-Muhabber. Thk. İlse Lichtenstadter. Beyrut: Dâru'l-Âfâki'l-Cedîde, t.y.
İbn Hacer, Şihâbüddin Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd- Ali Muhammed Muavviz. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, 1415.
İbn Haldun, Ebu Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahman b. Muhammed. Tarîhu İbn Haldûn. 2. Baskı. Thk. Halîl Şehâde. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1988.
İbn Hamdûn, Ebü’l-Meâlî Bahâüddîn Kâfi’l-küfât Muhammed b. el-Hasen b. Muhammed b. Alî. et-Tezkiretü’l-Hamdûniyye. Beyrut: Dâru Sâdır, 1417.
İbn Hayyeveyh, Ebu’l-Hüseyn Muhammed b. Abdullah b. Zekeriyya en-Nîsâbûrî. men Vâfekat Künyetühü Künyetezevcihi mine’s-Sahâbe. Thk. Meşhur Hasan Mahmud Selmân. Riyad: Dâru İbn Kayyim, 1988.
İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed. Cemheretü Ensâbi’l-Arab. Thk. Lecnetün mine’l-Ulemâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1983.
İbn Hibbân, Ebu Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. es-Sikât. Thk. Muhammed Abdülmüîd Hân. Haydarâbâd: Dâru'l-Meârifi'l-Usmaniyye, 1973.
İbn Habbân, Ebu Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. es-Sîretü’n-Nebeviyye ve Ahbâru’l-Hulefâ. Beyrut: el-Kütübu’s-Sakâfiyye, 1417.
İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. es-Siretü’nNebeviyye. 2. Baskı. Thk. Mustafa es-Sakâ- İbrahim el-Ebyârî- Abdülhafîz eşŞelebî. Kahire: Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1995.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. et-Tîcân fî Mulûki Himyer. Thk. Merkezu'd-Dirâsâti ve'l-Ebhâsi'l-Yemeniyye. San’a: Merkezu'd-Dirâsât, 1347.
İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İsmail. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Thk. Ali Şîrî. Beyrut: Dâru İhyâi'tTerâsi'l-Arabî, 1988.
İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. Uyûnü’l-Ahbâr. Beyrut: Dâru’lKutubi’l-İlmiyye, 1418.
İbn Mende, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. Muhammed el-İsfehânî. el-Müstehrac min Kütubi’n-Nâs. Thk. Âmir Hasen Sabrî et-Temîmî. Bahreyn: Vizâratü’l-Adl ve’şŞüûni’l-İslâmiyye, t.y.
İbn Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed b. Ya’kûb. Tecâribü’l-Umem ve Teâkibü’lHumem. 2. Baskı. Thk. Ebu'l-Kâsım İmâmî. Tahran: Surûş, 2000.
İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
İbn Şebbe, Ebu Zeyd Ömer. Târîhu Medîneti'l-Münevvere. Thk. Fehîm Muhammed Şaltût. Cidde, 1399.
İbn Tayfûr, Ebu’l-Fadl Ahmet b. Ebî Tâhir. Belâğâtü’n-Nisâ. Thk. Ahmed el-Elfî. Kahire: Matbeatü Medreseti Vâlideti Abbâsi'l-Evvel, 1908.
İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Ahbâru’nNisâ. Thk. Nezzâr Rıza. Beyrut: Dâru Mektebeti'l-Hayât, 1982.
İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. elMuntazam fî Târîhi’l-Umemi ve’l-Mulûk. Thk. Muhammed Abdülkadir AtâMustafa Abdülkadir Atâ Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1982.
İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-Târîh. Thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi'l-Arabî, 1997.
İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. Üsdü’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd- Ali Muhammed Muavviz. Beyrut: Dâru’lKutubi’l-İlmiyye, 1994.
İbnü’l-Kelbî, Ebu Münzir Hişam b. Muhammed es-Sâib. Nesebu Ma‘d ve’l-Yemenu’lKebîr. Thk. Nâcî Hasen. Beyrut: Âlemu'l-Kütüb, 1988.
İsâmî, Abdülmelik b. Hüseyn. Simtu’n-Nücûmi’l-‘Avâlî fî Enbâi’l-Evâili ve’t-Tevâlî. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd- Ali Muhammed Muavviz. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, 1998.
İsbehânî, Ebu Nuaym Ahmed b. Abdullah. Târîhu İsbehân. Thk. Seyyid Kesrevî Hasen. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal Râgıb. Muḥâḍarâtü’lÜdebâʾ ve Muḥâverâtü’ş-Şuʿarâʾ ve’l-Büleġâ. Beyrut: Şirketü Dâru'l-Erkam b. Ebi'l-Erkam, 1420.
Kehhâle, Ömer Rızâ. A’lâmü’n-Nisâ fî Alemeyi’l-Arab ve’l-İslam. Beyrut: Müessesetü'rRisâle, 1982.
Kindî, Ebu Ömer Muhammed b. Yusuf. Kitâbü’l-Vulât ve Kitâbü’l-Kudât. Thk. Muahmmed Hasen İsmail- Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, 2003.
Luvîs Şeyho, Rızkullâh b. Yûsuf b. Abdilmesîh b. Ya‘kûb Şeyho el-Yesûî. enNasrâniyyetü ve Âdâbuhâ beyne Arabi’l-Câhiliyye. Beyrut, 1986.
Makdisî, Mutahhar b. Tâhir. el-Bed’ ve’t-Târîh. Bûr Saîd: Mektebetü's-Sekâfeti'dDîniyye, t.y.
Makrîzî, Takiyyuddîn Ahmed b. Ali. İmtâü’l-Esmâ bimâ li’n-Nebiyyi mine’l-Ahvâli ve’lEmvâli ve’l- Hafedeti ve’l-Metâ’. Thk. Muhammed Abdülhamîd en-Nümeysî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1999.
Mizzî, Cemâlüddin Ebü’l-Haccâc Yûsuf İbnü’z-Zekî. Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. Thk. Beşşâr Avvâd Ma'rûf. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1980.
Muğaltay b. Kılıç el-Bekcerî. İkmâlü Tehzîbi’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. Thk. Ebu Abdirrahman Âdil b. Muhammed- Ebu Muhammed Usâme b. İbrahim. Beyrut: el-Fârûku'l-Hadîseh, 2001.
Muhibbüddîn et-Taberî, Ahmed b. Abdillah b. Muhammed. er-Riyâdu’n-Nadra fî Menâkibi’l-Aşera. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, t.y.
Mutarrizî, Ebü’l-Feth Burhânüddîn Nâsır b. Abdisseyyid b. Alî. el-Muğrib fi Tertîbi’lMu’rib. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-Arabî, t.y.
Nüveyrî, Şihabuddin Ahmed b. Abdilvehhab. Nihâyetü’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb. Kahire: Dâru'l-Kütübi ve'l-Vesâiku'l-Kavmiyye, 1423.
Özkuyumcu, Nadir. “Benî Kelb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 203- 204. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Özkuyumcu, Nadir. “Muâviye b. Hudeyc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 334-335. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
Safedî, Salâhuddîn Halil b. İzzüddîn Aybeg b. Abdillah. el-Vâfî bi’l-Vefeyât. Thk. Ahmed el-Arnâvût-Türkî Mustafa. Beyrut: Dâru İhyâi't-Terâs, 2000.
Sallâbî, Ali Muhammed. Hz. Osman. 6. Baskı. Trc. Ayhan Ak. İstanbul: Ravza Yayınları, 2018.
Savaş, Rıza. “Nâile bint Ferâfisa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 314- 315. İstanbul: TDV Yatınları, 2006.
Savaş, Rıza. Râşid Halifeler Döneminde Kadın. İstanbul: Ravza Yayınları, 1996.
Semhûdî, Ebü’l-Hasen Nurüddîn Ali b. Abdillah b. Ahmed b. Ali el-Hasenî. Vefâü’l-Vefâ bi Ahbâri Dâri’l-Mustafâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1419.
Sibt İbnü’l-Cevzî. Mirâtü’z-Zemân fî Tevârîhi’l-A’yân. Thk. Ammâr Rihâvî. Dımeşk: Dâru'r-Risâleti'l-Âlemiyye, 2013.
Sülemî, Ebu Mervân Abdülmelik b. Habîb b. Süleyman b. Harun. Kitâbü Edebi’n-Nisâ. Thk. Abdülmecîd Türkî. Beyrut: Dâru'l-Ğarbi'l-İslâmî, 1992.
Şâmî, Muhammed b. Yusuf es-Sâlihî. Sübülü’l-Hüdâ ve’r-Reşâd fî Sîreti Hayri’l-İbâd. Thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd- Ali Muhammed Muavviz. Beyrut: Dâru’lKutubi’l-İlmiyye, 1993.
Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr. 2. Baskı. Târîhu’r-Rusul ve’l-Mulûk. Beyrut: Dâru't-Terâs, 1387.
Tilimsânî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdullah. el-Cevheretü fî Nesebi’n-Nebiyyi ve Eshâbihi’l-Aşera. Thk. Muhammed et-Tevenci. Riyad: Dâru'r-Rifâî, 1983.
Uğur, Mücteba. “Ebu Seleme b. Abdurrahman b. Avf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 228. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Uraler, Aynur. “Rukiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 219. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Uraler, Aynur. “Ümmü Külsûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 323- 323. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
Vâkidî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. Vâkid. Kitâbu’l-Meğâzî. 3. Baskı. Thk. Marsden Jones. Beyrut: Dâru'l-A'lemî, 1989.
Yâkût el-Hamevî, Ebu Abdillah Şihâbüddîn. Mu’cemu’l-Buldân. 2. Baskı. Beyrut: Dâru Sâdır, 1995.
Yiğit, İsmail. “Osman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 438-443. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyer-u A’lâmi’n-Nübelâ. Thk. Şuayb el-Arnâvût. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1985.
Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslam ve Vefeyâtü’lMeşâhiri ve’l-A’lâm. Thk. Beşşâr Avvâd Ma'rûf. Beyrut: Dâru'l-Ğarbi'l-İslâmî, 2003.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer. Rebîü’l-Ebrâr ve Nusûsu’l-Ahbâr. Beyrut: Müessesetü'l-A'lemî, 1412.
Ziriklî, Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed. el-A’lâm. 15. Baskı. Beyrut: Dâru'lAlemi'l-Melâyîn, 2002.
Zübeyrî, Musa’b b. Abdullah b. Musa’b. Nesebu Kureyş. 3. Baskı. Thk. Lifi Brufensal. Kahire: Dâru'l-Meârif, 1953.