Kızılay’ın kuruluş dönemi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı): Cerrahi girişimler ve çeşitli yaralanmalarda mortalite oranları

Amaç: Ondokuzuncu yüzyılda anestezi uygulamaları ve bakteriyoloji ile ilgili önemli keşifler yapılmış ve bu ilerlemeler ampütasyon ve savaş cerrahisinde başarılı sonuçlar alınmasının önünü açmıştır. Bu çalışmada bu yüzyılın ikinci yarısında kurulan Kızılay’ın ilk hastanelerinde uygulanan cerrahi ameliyatlar ve çeşitli yaralanmalarda mortalite oranlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma sürecinde Osmanlıca, İngilizce ve Fransızca rapor ve arşiv belgeleri incelendi ve elde edilen veriler yaralanma bölgeleri, büyük ameliyatlar ve diğer cerrahi uygulamalara göre gruplandırılarak karşılaştırmalı analizleri yapıldı. Bulgular: Bir yıla yakın süren savaş döneminde Kızılay hastanelerinde tedavi edilen toplam 39011 kişiden detaylı verilerine ulaşılabilen 12516’sında (%32,08) genel mortalite oranları dâhili hastalıklar ve enfeksiyonlar için %13,75 (913/6638), cerrahi hastalıklar ve yaralanmalar için %6,04 (355/5878) olarak bulundu. Cerrahi tedavi uygulamaları ile ilgili detaylı verilerine ulaşılabilen 192 hastada mortalite oranları; ampütasyonlarda %24,3 (17/70), rezeksiyonlarda %18,2 (8/44), kırık tedavilerinde %34,1 (14/41), dezartikülasyonlarda %15,4 (2/13) ve diğer cerrahi girişimlerde %28,6 (2/7) olarak bulundu. Sonuç: Osmanlı Rus Savaşı sırasında Türk hekimler farklı ülkelerde eğitim görmüş olan çok sayıda yabancı hekim ile birlikte çalışmış ve kazandıkları deneyimlerle ülkemizde modern tıbbın temellerini atmışlardır. Bu çalışma aseptik cerrahi ve anestezi eşliğinde yapılan cerrahi uygulamaların ülkemizdeki ilk örneklerine ait verileri içermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Amputasyon, yaralanma, anestezi, aseptik cerrahi

The Red Crescent organization period (1877-1878 Ottoman-Russian War): Mortality rates in surgical interventions and various injuries

Purpose: In the nineteenth century, important discoveries were made about anesthesia applications and bacteriology, and these advances paved the way for successful results in amputation and war surgery. The aim of this study was to investigate the mortality rates of surgical operations and various injuries in the first hospitals of the Red Crescent, established in the second half of this century.Materials and Methods: During the research process, Ottoman Turkish, English and French reports and archives were examined and the data obtained were grouped according to injury sites, major surgeries and other surgical applications and their comparative analyzes were performed. Results: A total of 39011 people were treated in Red Crescent hospitals during the war period of nearly one year and detailed data were available for 12516 (32,08%) of whom. The overall mortality rates were 13.75% (913/6638) for internal diseases and infections, and 6.04% (355/5878) for surgical diseases and injuries. Mortality rates in 192 patients with detailed data on surgical treatment were 24.3% (17/70) in amputations, 18.2% (8/44) in resections, 34.1% (14/41) in fractures, and 15.4% (2/13) in disarticulations and 28.6% (2/7) in other surgical interventions. Conclusion: During the Ottoman-Russian War, Turkish physicians worked with a large number of foreign physicians who were educated in different countries and laid the foundations of modern medicine in our country with the experiences they gained. This study includes data from the first examples of aseptic surgery and anesthesia-guided surgical procedures in our country.

Keywords:

Amputation, injury, anesthesia, aseptic surgery,

PDF

___

1. Gabriel RA, Metz KS. A History of Military Medicine, Volume 2. Westport, CT: Greenwood Press, 1992;146-204.
2. Karacalar S, Aykaç B. Dental girişimlerde genel anestezi uygulamaları. Marmara Medical Journal 2010;23:400-407.
3. Shepherd JA. The smart of the knife-early anesthesia in the services. Journal of the Royal Army Medical Corps 1985;131:109-115.
4. Çapa M. Kızılay (Hilȃl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925). Ankara: Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, 2010.
5. Karal Akgün S, Uluğtekin M. Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a. Ankara: TDV Yayıncılık- Alternatif Ajans, 2002.
6. Hilâl-ı Ahmer alamet- farikasının Grandük Nikola tarafından tanındığı. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:26, Gömlek:126, Tarih:10.08.1293 (22 Ekim 1877).
7. Cenevre Mukavelesi gereğince Hilal-ı Ahmer’e de Salib-i Ahmer’e tanınan statünün tanınması. BOA, Fon Kodu:Y.PRK.ASK., Dosya No:1, Gömlek No:33, Tarih: 23/R/1294 (Hicrî).
8. Yurdakul ES. 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşında Türk Ordularında Askeri Sağlık Hizmetleri. Doktora Tezi, Ankara, 2015.
9. Edirne, Niş, Vidin fırkalarında seyyar hastane açılması ve bu hastanelere memur ile malzeme temin edilmesi. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:112, Gömlek:11, Tarih:29.05.1292.
10. Kadıköy Fırkası’nda bulunan seyyar hastanenin lağv edilip edilmediğinin bildirilmesi. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:112, Gömlek:91, Tarih:13.10.1293.
11. Çatalca’da ikamet edecek fırka için teşkil edilecek seyyar hastaneye personel gönderilmesi isteği. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:84, Gömlek:26, Tarih:07.11.1293.
12. Hilal-i Ahmer Raporu. Aux Blessés et Malades Militaires-Ambulances Fixes et Mobiles du Croissant Rouge 1877-1878 (Mecruhin ve Mardayı Askeriyeye İmdat ve Muavenet Cemiyeti Sabit ve Seyyar Hastaneleri: 1877-1878), Cilt: 3, İstanbul, 1878.
13. SHK Raporu, 1879. Stafford House Committee For The Relief Of Sick And Wounded Soldiers (Author): Report And Record Of The Operations Of The Stafford House Committee For The Relief Of Sick And Wounded Turkish Soldiers – Russo-Turkish War, 1877-1878, Spottiswoode&Co., New-Street Square, London, 1-180, 1879.
14. Ataç A, Uçar M, Yiğitler C. Osmanlı Hasta ve Yaralı Askerlere Yardım Cemiyeti’nin 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşında Yürüttüğü Sağlık Hizmetleri. İstanbul: 8.Türk Tıp Tarihi Kongre Kitabı, 2006; 347-366.
15. Brooks SM. Civil War Medicine. Illinois: Springfield, 1966.
16. Yurdakul ES. Kızılay’ın ilk hastaneleri (1877-1878): Yatan hastalarda görülen enfeksiyonlar ve mortalite oranları. Türk Mikrobiyoloji Cem Derg 2019;49:104-112. https://dx.doi.org/10.5222/TMCD.2019.104
17. Kızanlık Hastanesi’nde ilaç, tıbbi alet, doktor, eczacı, hemşire noksanlığından yaralıların bakımı yapılamadığından ölümler meydana geldiği acele bu ihtiyaçların temin edilmesinin istendiği. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:13, Gömlek:118, Tarih:14.07.1293.
18. Ryan CS. Under the Red Crescent, New York, 1897. Kızılay’ın Emri Altında. Çeviren: Ali Rıza Seyfioğlu. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1962.