Osmanlı Eğitim Sisteminde Matematik Eğitimi: Cāmìʿü’l- Ḥisāb Örneği

Osmanlı medreselerinde okutulan ders kitaplarının içerik, okutulma sıklıkları kadar dili de önemlidir. Osmanlı’da bilim dilinin Arapça olması sebebiyle işlenen ders kitaplarınınçoğunluğunun dili Arapçadır. Bu durum matematik ders kitapları için de geçerlidir. Arapça eserlerin yanında Türkçe yazılmış matematik ders kitapları da vardır. Eğitimde Türkçe, daha çok öğrenciye ulaşmak için bir aracı dil konumundadır. Bu sebeple, öğrencinin bildiği dil üzerinden bir anlatım gerçekleşir. Yazarın kullandığı dil, üslup ve matematik terimlerinin kullanımı muhatabın sadece Türkçe veya Türkçe yanında Arapça ve / veya Farsça bilmesine göre değişiklik gösterir. Bu çalışmada Kanunî dönemi baş defterdarı İskender Çelebi’den dersler almış olan Yûsuf bin Kemāl el-Bursevî tarafından Muharrem 934’te (Ekim / Kasım 1527) yazılmış Cāmìʿü’l-Ḥisābadlı eserden hareketle matematiğin öğretim dili muhatap, yazar / öğretici arasındaki ilişki dikkate alınmış ve Türkçenin yapısı üzerinden değerlendirilmiştir. Buradaki odağımız, metnin üslup özelliklerinin incelenmesi ve Türkçenin pedagojik bir ortam olarak kullanılmasıdır.

MATHEMATICAL EDUCATION IN THE OTTOMAN EDUCATIONAL SYSTEM: THE CASE OF CĀMÌʿÜ’L-ḤİSĀB

The linguistic aspects as well as stylistic features of course books matter as much as their contents and place in the curriculum. In the Ottoman lands, scientific education was made in Arabic and the course books were prepared accordingly. This was as well the case for mathematics. However, some manuals in this field were prepared in Turkish, the foremost vernacular language. Turkish must have been used especially as a medium for the initiation to the subject matter while its use must have been related to students’ linguistic capacities in Arabic and/or Persian. In this article, Cāmìʿü’l-Ḥisāb, written by Yûsuf bin Kemāl el-Bursevî, a former student of İskender Çelebi, a renowned defterdar of Suleiman the Magnificent which was completed in Muharrem 934 (October/November 1527) is analyzed. Our focus here is the examination of the stylistic features of the text as well as the use of Turkish as a pedagogic medium.

PDF

___

Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Âmire, 3 Vols., İstanbul 1342.
Ersoy, Esen- Başer, Neş’e, http://kongre.nigde.edu.tr/xufbmek/dosyalar/tam_metin/pdf/2223-02_05_2012-23_34_15.pdf ( 20.09.2013).
Fazlıoğlu, İhsan, “Osmanlı Döneminde “Bilim” Alanındaki Türkçe Telif ve Tercüme Eserlerin Türkçe Oluş Nedenleri ve Bu Eserlerin Dil Bilincinin Oluşmasındaki Yeri ve Önemi”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, 2003, p. 151-184.
İhsanoğlu, Ekmeleddin, Şeşen, Ramazan and İzgi, Cevat, Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi, IRCICA, II Vols., İstanbul 1999.
İzgi, Cevat, Osmanlı Medreselerinde İlim, I Vol. Riyaziyyat, İz Yayıncılık, İstanbul 1997.
Kalafat, Şermin, “Anadolu (Osmanlı) Sahasında Yazılmış En Eski Tarihli Türkçe Matematik Risalesi: Mahmûd bin Kâdî-i Manyâs’ın Aʿcebü’l-ʿÜccâb’ı-Hesap Bölümü”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume, 12/30, 2017, s. 243-298.
Kalafat, Şermin, Cāmìʿü’l - Ḥisāb(Giriş-İnceleme-Metin-Dizin), Uludağ University, Institute of Social Science, Departmant of Turkish Language and Literature, unpublished PhD thesis, Bursa, 2015.
Kepcecioğlu, Kâmil, Bursa Kütüğü, Hazırlayanlar: Hüseyin Algül, Osman Çetin, Mefail Hızlı, Mustafa Kara, IV Vols., Bursa 2008.
Korkmaz, Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri-Şekil Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara 2003.
Toker, Mehmet Mustafa, “Aktif Öğrenme”, Üniversite ve Toplum Dergisi, III/1, 2003, p.7-19.
Yaman, Banu, “Senaryo Tabanlı Öğrenme Yaklaşımına (Stöy) Dayalı Eğitimde Drama Yönteminin İlköğretim Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Başarılarına Etkisi”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XIV/2, 2005, p. 485-482.