MALATYA SANCAKTAR MEZARLIĞI’NDAKİ OSMANLI DÖNEMİ MEZAR TAŞLARI

Yurdumuzun farklı bölgelerinde zengin örnekleriyle karşımıza çıkan ve üzerlerine işlenmiş olan yazı, süsleme ve başlıklarıyla tarih, edebiyat, sosyoloji ve sanat tarihi gibi pek çok alan için büyük önem taşıyan mezar taşları, yapıldığı dönemin düşünce yapısını, dil ve ifade özelliklerini günümüze taşımaları bakımından da dikkat çeken bir özelliğe sahiptirler. Bu açıdan geçmiş dönemlerde kullanılan isimler, kıyafetler, eşyalar, bazı toplumsal olay ve inanışlar gibi Türk kültürünün geçmişini aydınlatan pek çok ipucunu Orhun Kitabeleri’nde, Selçuklu ve Osmanlı mezar taşlarında bulmak mümkündür. Türk sanatı tarihinde önemli bir yere sahip olan mezar taşları başta Hun Devleti olmak üzere Göktürk, Uygur, Karahanlı, Gazneli, Selçuklu ve nihayet Osmanlı Devleti gibi Türk devletlerinin hepsinde var olmuştur. Farklı form ve süslemelerle ölülere duyulan saygı, ölen kişinin anısını yaşatmak, ölümden sonraki hayatın varlığına olan inanç ve kişinin kim olduğunun belirtilmesi gibi nedenlerle her dönemde varlıklarını sürdüren mezar taşları, Hunlarda ve Göktürklerde kurgan ve balbal, Selçuklularda mezar kitabesi, Osmanlılarda ise farklı formlardaki başlıklar şeklinde görülmüştür. Bu çalışmada Malatya’nın en eski mezarlıklarından biri olan ve zengin mezar taşı başlıklarıyla dikkat çeken Osmanlı dönemine ait çok sayıda mezarın yer aldığı ve yaklaşık 250 yıllık bir geçmişe sahip olan Sancaktar Mezarlığı ele alınmıştır. Mezarlık oldukça geniş bir alana sahiptir. Bu nedenle mezarlığın tamamının incelenmesi daha geniş kapsamlı bir çalışmayı gerektirdiğinden burada mezarlığın sadece güney bölümündeki mezar taşları ele alınmıştır.

The Gravestones Dated to the Ottoman Period in Sancaktar Cemetery in Malatya

Tombstones, which are very important in history, literature, sociology and art history, with their writing, ornamentation and titles, which have come to our face with their rich samples in different regions of our country and which have been anticipated with their rich specimens, they have a feature. n this respect, it is possible to see many clues illuminating the past of Turkish culture such as names, clothes, articles, certain social events and beliefs used in the past periods in the Orhun inscriptions, Seljuk and Ottoman tombstones. The tombstones, which have an important place in the history of Turkish art, existed in all of the Turkish states such as Göktürk, Uyghur, Karahanli, Gazneli, Seljuk and finally the Ottoman State. Tombstones that persist in their existence in every period, such as respect for the different forms and ornaments, to live the memories of the deceased person, to belief in the existence of life after death, and to whom the person is to be mentioned, and tombs in the Huns and Gokturks, tombs in the Seljuks, and headings in different forms in the Ottomans They were considered. In this study, the Sancaktar Cemetery, which is one of the oldest cemeteries of Malatya and has a history of about 250 years, in which many graves belonging to the Ottoman period, attracting attention with their rich gravestone titles, was researched. The cemetery has a very large area. For this reason, the examination of the entire cemetery requires a more extensive study, so here only the gravestones in the southern part of the cemetery were studied.

PDF

___

Açıkgöz, N, Harput ve Civarı Taş Süslemeciliği, Elazığ 1992.
Açıkgöz, Yusuf, Anadoluhisarı Osmanlı Dönemi Mezar Taşları Kitabelerinin Dil İncelemesi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
Açıkgözoğlu, Ahmet Sacit “Eyüp Sultan’da Ketebeli Mezar Taşları1, Tarihi ve Sanatıyla 1. Eyüp Sultan Sempozyumu Tepliğler, Eyüp Belediyesi Yayınları, İstanbul 1998, s. 202-215.
Çal, Halit, “İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezar Taşlarında Başlıklar”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüp Sempozyumu Tebliğler, İstanbul 2000, s. 206-225.
Dağlıoğlu, H. T, “İstanbul Mezar Taşları”, Yeni Türk Mecmuası, İstanbul 1935, Sayı 29.
Grassi Vicenza, Trieste’deki “Osmanlı” Mezarlığı, Cimetieres Et Traditions Funeraires Dans Le Monde İslamique, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri II, Atatürk Kültür ve Tarih Yüksek Kurumu, XXVI. Dizi-S.6, Ankara 1996.
Güzel, Emine, Osmanlı Erkek Mezar Taşlarında Serpuş Biçimleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Türk İslam Sanatları Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Isparta 2016.
Haseki, M., Plâstik Açıdan Türk Mezar Taşları, İstanbul 1977.
Karamağaralı, B., “Kültür Tarihimiz Bakımından Mezar Taşlarının Önemi ve İkonoğrafisi”, Geçmişten Günümüze Mezarlık Kültürü ve İnsan Hayatına Etkileri Sempozyumu, İstanbul 1999.
Karamağaralı, B., Ahlât Mezartaşları, Ankara 1992.
Karaman, Hayrettin, “Ölüm, Ölü, Defin ve Merasimler”, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri, Türk Traih Kurumu Yayınları, Ankara 1996, Cilt I, s. 3-15.
Koçu, Reşat Ekrem, Türk Giyim, Kuşam ve Süsleme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yay., Ankara 1967.
Laqueur, Hans-Peter Hüve’l-Bâki İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezartaşları, Çeviren Selahattin Dilidüzgün, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1997.
Mermutlu, Bedri - Öcalan Hasan Basri, Tarihi Bursa Mezar Taşları-1, Bursa Hazireleri, Bursa 2011.
Naci, E., “Mezarlıklar” Türk Yurdu, Sayı 251, İstanbul 1965.
Önder, M., “Mezarlıklar ve Mezar Taşlarımız’’ Türk Yurdu, İstanbul 1956, Sayı 243.
Ragheb, Youssef, “İslam Hukukuna Göre Mezar Yapısı”, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri, Ankara 1996: Türk Tarih Kurumu, Cilt I, s. 17-23.
Sipahi, Barış – Çetin, Ayten, “1697-1910 Yılları Arasında Osmanlı Kültüründe Muhasebecilerin Mezar Taşlarının Karakteristik Özellikleri”, Marmara Üniversitesi, İİBF, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 2010, Sayı 48.
Tanyu, Hikmet, Türklerde Taşla İlgili İnançlar, Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1968.
Tüfekçioğlu Abdulhamit, Edincik’te Türk Devri Mimarisi ve Mezar Taşları, Bursa Edincik Belediyesi Kültür Yay., Bursa 2005.
Uğraşkan Erol, Kastamonu Ferhat Paşa ve Atabey Gazi Camilerinin Hazirelerindeki Mezar Taşları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve San’atları Ana Bilimdalı, Türk-İslam San’atları Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2007.
Yaman, Bahattin, “Isparta Gülcü Mezarlığı Mezar Taşları”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Ankara 2007, Sayı 48, s. 169-201.
Yaman, Bahattin, “Isparta-Karaağaç Mezarlığı’ndaki Osmanlı Dönemi Mezar Taşları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Isparta 2007, s. 71-89.
Yapar, Berrin, Yunanistan’daki Türk Eserlerinde Kitabeler (Dedeağaç, Dimetoka, İskeçe, Gümülcine, Selânik, Kavala, Yenice -Karasu), T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı Eski Yazı Programı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
Yurttaş H, “Erzurum’daki Mezar Taşlarından ve Vakfiyelerden Birkaç Örnek”, Ortaçag ve Türk Dönemi Kazıları ve Araştırma Sempozyumu Bildirileri, Van 2000, Cilt IV.