Osmanlı ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu İlişkilerinde Bazı Dâhilî Meseleler [1908-1914]

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu; I. Dünya Savaşı’ndan hemen önceki yıllarda (1908-1914) izlediği dış politikayla Osmanlı İmparatorluğu’nun sonunu getirecek olayların vuku bulmasında doğrudan ve dolaylı rol oynarken, çeşitli düzeylerdeki temsilcileri de Osmanlı hükûmetini dâhilî meselelerle uğraşmak zorunda bırakmıştır. Bu çalışmada söz konusu dönemde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu temsilcilerinin müdahil oldukları hangi dâhilî meseleler yaşandığına, bunlara karşı nasıl tedbirler alındığına ve engellemek için neler yapıldığına ilişkin örnekler sunulmuştur. Doküman incelemesine dayanan bu tarihsel araştırmanın ana kaynaklarını Osmanlı arşiv belgeleri oluşturmaktadır. Bununla birlikte arşiv belgelerine konu olan Avusturya gazetelerinin erişilebilen nüshalarına (Das Vaterland, Kikeriki, München Allgemeine Zeitung, Neues Wiener Journal, Neues Wiener Tagblatt, Reichspost, Wiener Montags Journal) da çalışmada yer verilmiştir. Bu yönüyle çalışma 1908-1914 yılları arasında Osmanlı topraklarında yaşanan ve Osmanlı arşiv evrakına yansıyan Avusturya kaynaklı dâhilî meselelere ışık tutması bakımından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Avusturya, Osmanlı Hükûmeti, Avusturya Hükûmeti, Ballhausplatz

Some Internal Issues in Ottoman and Austro-Hungarian Relations [1908-1914]

The Austro-Hungarian Empire played a direct and indirect role in the events that would bring the end of the Ottoman Empire with its foreign policy in the years just before the First World War (1908-1914). Its representatives in various positions also forced the Ottoman government to deal with internal issues. In this study, examples of which internal issues were experienced in which the representatives of the Austro-Hungarian Empire were involved, how precautions were taken against them, and what was done to prevent them were presented. The main sources of this historical research based on document analysis are Ottoman archival documents. In addition, Austrian newspapers (Das Vaterland, Kikeriki, München Allgemeine Zeitung, Neues Wiener Journal, Neues Wiener Tagblatt, Reichspost, Wiener Montags Journal) which are the subject of archival documents and can be accessed, are also included in the study. In this respect, the study is important in terms of shedding light on the internal issues caused by Austria, which took place in the Ottoman lands between 1908-1914 and reflected in the Ottoman archive documents.

Keywords:

Ottoman, Austria, Ottoman Government, Austrian Government, Ballhausplatz,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Bâb-ı Âli Evrak Odası (BEO): 3237/242739, 3277/245737, 3282/246090, 3296/247187, 3301/247534, 3303/247682, 3305/247802, 3318/248822, 3325/249319, 3351/251303, 3357/251753, 3360/251948, 3377/253217, 3437/257718, 3503/262672, 3899/292419.
BOA, Dahiliye Nezareti İdare Evrakı (DH.İD): 163/31.
BOA, Dahiliye Nezareti Hukuk Evrakı (DH.H): 64/14.
BOA, Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı (DH.MKT): 1251/10, 1266/84, 2631/59, 2648/83, 2652/85, 2653/47, 2657/66, 2669/25, 2678/71, 2685/14, 2736/56, 2808/82.
BOA, Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Belgeleri (DH.MUİ): 7-3/43, 40-2/16, 98-1/30.
BOA, Dahiliye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (DH.SYS): 68/2.
BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR): 392/77.
BOA, Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Evrakı (HR.HMŞ.İŞO): 21/2, 76/10, 88/22, 182/29.
BOA, Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS): 178/15, 178/16, 178/17, 178/18, 178/22, 178/26, 178/28, 178/30, 178/32, 180/2, 199/57, 199/59, 199/61, 199/62, 199/63, 199/66, 199/67, 199/69, 199/71, 199/73, 199/74, 199/75, 199/76, 199/77, 265/1.
BOA, İrade Hariciye Evrakı (İ. HR): 422/20.
BOA, Meclis-i Vükela Mazbataları (MV): 119/76, 147/17, 151/32, 156/9.
BOA, Rumeli Müfettişliği Selanik Evrakı (TFR.I.SL): 177/17633
Das Vaterland, Kikeriki, München Allgemeine Zeitung, Neues Wiener Journal, Neues Wiener Tagblatt, Reichspost, Sırâtımüstakim, Wiener Montags Journal
Aruçi, Muhammed. “Yenipazar”. TDV İslâm Ansiklopedisi, XLIII (İstanbul 2013), ss. 468-471.
Bayur, Yusuf Hikmet. Türk İnkılâbı Tarihi, I. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991.
Beydilli, Kemal. “Avusturya”. TDV İslâm Ansiklopedisi, IV (İstanbul, 1991), ss. 174-177.
Bridge, F. R. From Sadowa to Sarajevo: The Foreign Policy of Austria-Hungary 1866-1914. London and Boston: Routledge & Kegan Paul, 1972.
Bridge, F. R. “Habsburg Monarşisi ve Osmanlı İmparatorluğu, 1900-1918”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu ve Büyük Güçler. Haz. Marian Kent. Çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Alfa, 2013.
Buçukçu, Öner. 1908-1913 Osmanlı Dış Politikası: Buhran-ı Meşrutiyet. İstanbul: Tezkire, 2014.
Çetinkaya, Y. Doğan. 1908 Osmanlı Boykotu: Bir Toplumsal Hareketin Analizi. İstanbul: İletişim, 2004.
Elmacı, Mehmet Emin. “Bosna-Hersek’in Avusturya Tarafından İlhakı ve Doğurduğu Tepkiler (1908-1912)”. Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, 1996.
Elsie, Robert. Historical Dictionary of Albania, 2nd ed. Lanham-Toronto-Plymouth: The Scarecrow, 2010.
Güler, Ali. “Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin Din-İbadet, Eğitim-Öğretim Hürriyetleri Ve Bu Bakımdan Kilise Defterleri’nin Kaynak Olarak Önemi (4 Numaralı Kilise Defteri’nden Örnek Fermanlar)”. OTAM 9, (1998): 155-175.
Kiel, Machiel. “Taşlıca”. TDV İslâm Ansiklopedisi, EK II (Ankara 2019), ss. 580-582.
Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Yakın Tarihimizin Belgesi 1908-1925: Sırâtımüstakim Mecmuası, V, İstanbul: Bağcılar Belediyesi, 2005.
MMZC, D. I, İS. II, C. VI, Ankara: TBMM Basımevi, 1986.
Mutlu, Şamil. Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları. İstanbul: Gökkubbe, 2005.
Taylor, Alan J. P. The Habsburg Monarchy 1809-1918: A History of the Austrian Empire and Austria-Hungary. London: Western Printing Services, [1948].
Vahapoğlu, M. Hidayet. Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 2015.
Yavuz, Erdal. “1908 Boykotu”. ODTÜ Gelişme Dergisi: Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar. 1978 özel sayısı, (1979): 163-181.