II. Abdülhamid Dönemi İstanbul’undan Manzaralar: Francis Marion Crawford’un “Constantinople” Seyahatnamesi ve Türk İmajı

Seyahatnamelerde arşiv belgelerinden elde edilemeyecek bazı tarihî bilgiler bulunabilir. Tarih ve tarihçi için insan-zaman-mekân unsurları asıldır. Francis Marion Crawford’un 1895 tarihinde yayımlanan Constantinople adlı seyahatnamesi yazarın yaşamı boyunca kaleme almış olduğu ellinin üzerinde eserinden beki de en az bilinenidir. Yerli ve yabancı akademik literatürde yazar ve seyahatnamesini ele alan bir çalışmaya rastlanmamıştır. Seyahatnamenin yazarı neredeyse on beş farklı lisanda akıcı bir şekilde konuşabilen ve yazabilen bir entelektüeldir. II. Abdülhamid dönemi İstanbul’una dair sosyo-kültürel bakımdan çok değerli bilgiler veren bir seyahatnamedir. Seyahatnamenin muhteviyatında İstanbul tarihi, şehrin tarihî ve kültürel atmosferi, müesseseleri, sanat ve sanat eserleri, sosyal dokusu, iktisadi vaziyeti, coğrafi durumu, demografisi gibi temel anlatılara özlü bir biçimde yer verilmiştir. Belki de seyahatnamenin en kıymeti haiz unsuru ve kuvvetli tarafı “şehir manzaralarının” “insan manzaralarını” içerecek derinlikte ele alınmasıdır. 19. Yüzyıl İstanbul’unda “gündelik hayatın” da her cephesiyle akıcı ve teknik bir üslup kullanılarak aktarıldığı görülür. Crawford İstanbul’da kaldığı müddetçe Osmanlı “millet sistemi” bağlamında “İstanbul insanını” merkeze alarak gezdiği, gördüğü, tecrübe ettiği pek çok olay ve durum hakkında seyahatnamesinde ilginç analizler yapmıştır. Seyahatnamenin odağında “şehrin sahibi Türkler” yer alsa da şehirde yaşayan Rumların, Ermenilerin ve Yahudilerin hayatlarının sosyal, kültürel ve ekonomik bir panoraması çizilir. Çalışmada doküman inceleme yöntemi ve içerik analizi tekniği kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, İstanbul, Seyahatname, II. Abdülhamit, Francis Marion Crawford

Scenes of Istanbul in the Period of Abdulhamid II: Francis Marion Crawford's Travel Book of “Constantinople” and the Turkish Image

Travel books may contain some historical information that cannot be obtained from archival documents. For history and historian, human-time-space elements are essential. Francis Marion Crawford's travel book, Constantinople, published in 1895, is perhaps the least known of the more than fifty works written by the author during his lifetime. No study has been found in the domestic and foreign academic literature dealing with the author and his travel book. The author of the travelogue is an intellectual who can speak and write fluently in almost fifteen different languages. It is a travel book that gives very valuable information about Istanbul in the period of Abdulhamid II in socio-cultural terms. In the content of the travel book, basic narratives such as the history of Istanbul, the historical and cultural atmosphere of the city, its institutions, art and works of art, its social texture, economic situation, geographical situation, and demographics are included in a concise manner. Perhaps the most valuable element and strength of the travelogue is that it deals with “cityscapes” in a depth that includes “human landscapes”. It is seen that "everyday life" in 19th century Istanbul is conveyed by using a fluent and technical style with every aspect. During his stay in Istanbul, Crawford made interesting analyzes in his travel book about many events and situations that he traveled, saw and experienced by putting the "people of Istanbul" in the center in the context of the Ottoman "millet system". Although the focus of the travelogue is the “Turks who own the city”, the social, cultural and economic panorama of the Greeks, Armenians and Jews living in the city is also given. In the study, document review method and content analysis technique were used.

Keywords:

Ottoman Empire, İstanbul, Travelogue, II. Abdülhamit, Francis Marion Crawford,

PDF

___

Aynacı, Fatih. “XIX. Yüzyılın İki Gezgini, Théophile Gautier ve Hayrullah Efendi’nin Seyahatnamelerinde Paris ve İstanbul’a Karşılıklı Bakış.” SEFAD 41 (2019): 15–30.
Crawford, Francis Marion. 1890’larda İstanbul. Çev., Şeniz Türkömer. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2021.
Crawford, Francis Marion. Constantinople. Illustrated by Edwin L. Weeks. New York: Charles Scribner’s Sons 1895. Erişim 10.04.2022. https://books.google.com.tr/books/about/Constantinople.html.
“Edwin Lord Weeks.” Son güncelleme 29 Temmuz 2022. https://www.edwinlordweeks.org/.
Elliott, Maud Howe. My Cousin: F. Marion Crawford. New York: Macmillan, 1934.
“Francis Marion Crawford.” Son güncelleme 29 Temmuz. 2022. https://luminosityitalia.com/pages/Francis-Marion-Crawford.html.
“Francis Marion Crawford.” Son güncelleme 29 Temmuz 2022. https://www.catholicity.com/encyclopedia/c/crawford,francis_marion.html.
“Howard Marion Crawford.” Son güncelleme 29 Temmuz 2022. https://en.wikipedia.org/wiki/Howard_Marion-Crawford.
Kitahara, Taeko. “Framing the Supernatural: Henry James and F. Marion Crawford.” The Japanese Journal of American Studies 17 (2006): 183–200.
Kütükoğlu, Mübahat S. Tarih Araştırmalarında Usûl. Ankara: TTK, 2011.
Nalçacı, Nida N. “İstanbul’un Tarihsel Kaynakları Olarak Seyahatnameler.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 8/16 (2010): 523–562.
Öcal, Yaşar. “XIX. Yüzyıl Seyahatnamelerinde Yozgat ve Çevresi.” Akademik Bakış Dergisi 51 (2015): 49–61.
Özuygun, Ali Rıza, Yapıcı, Şefika. “Bosnalı Hacı Yusuf Livnjak’ın Hac Seyahatnamesi.” Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi I (2014): 36–74.
Pilkington, John Jr. "A Crawford Bibliography." Studies in English 4/3, (1963): 1-20.
The New York Times. “F. Marion Crawford very ill.” April 1 1909: 1.
The New York Times. “F. Marion Crawford better.” April 2 1909: 1.
The New York Times. “Marion Crawford, novelist, is died.” April 10 1909: 1–2.
The New York Times. “Novelist’s Widow Sues.” July 12 1921: 1–2. “Titian.” Son güncelleme 05 Temmuz 2022. https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-19136/titian/.
Turna, Nalan. “Osmanlı İstanbul’unda İç Pasaport: Mürûr Tezkeresi.” II. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu Bildirileri Kitabı Edt. F. Emecen, A. Akyıldız, E. S. Gürkan. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Kültür Yay. 27–29 Mayıs (2014): 389–403.
Yılmaz, Özgür. “Osmanlı Şehir Tarihleri Açısından Yabancı Seyahatnamelerin Kaynak Değeri.” Tarih İncelemeleri Dergisi XXVIII / 2 (2013): 587–614.
Yüce, H. Karavin. “Henry James’in Beast in the Jungle adlı kısa romanının Türkçeye yapılan çevirilerinin karşılaştırılması.” RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 21 (2020): 991–1004.