Anatomy of a Rebellion in Sixteenth-Century Egypt: A Case Study of Ahmed Pasha’s Governorship, Revolt, Sultanate, and Critique of the Ottoman Imperial Enterprise

Bu makale Mısır'ın Osmanlı valisi Ahmed Paşa'nın (ölümü 1524) kısa süren valiliği, isyanı, ve saltanatının mikro-tarihsel bir çalışmasıdır. Çalışma isyanın Mısır ve Osmanlı'yı etkileyen içeriğini ve sonuçlarını araştırır. Bu isyan Mısır'ın Memlüklülerden 1517'de alınması sonrasında etkileri zaman içinde görülen Osmanlı idari sistemine karşı çıkışı göstermesi açısından önemlidir. Dönemin politik tarihi açısından önemi olmasına rağmen bugüne dek bu isyan on altıncı yüzyıl Osmanlı tarihsel çalışmalarında ele alınmamıştır. Ahmed Paşa'nın isyanı Osmanlı emperyal zihniyetine ve hâkimiyetine karşı bir duruşu temsil eder. Bu duruş Mısır'da Memlük rejimi sonrasında görülen ve devletçe özellikle Mısır bürokrasisinde ve yerel hükümette uygulamaya sokulan "Osmanlılaşma" sorunsalını irdeleyerek alternatif bir yönetim biçimini öne sürer. Makalenin amaçlarından biri isyanın politik içeriğini yorumlamaktır. Bu içerik imparatorluğun merkezini periferisine bağlar ve Osmanlı egemenliği altında Mısır'ın sosyo-politik dinamiklerini tekrar gözden geçirmemize yardım eder. Bu makale, devlet tarafından çerçeveleri belirlenmiş hükümet yanlısı anlatıların yanı sıra Mısır'da yazılmış tarih metinlerinin de karşılaştırmalı analizinin yapılması sayesinde isyanla ilgili bilgilerimize nüans getirmektedir. Devlet odaklı anlatılar eskiden Memlük hükmünde olan toprakların Osmanlı yönetimine hızlı ve kusursuz bir şekilde geçtiğini savunmaktadırlar. Bu makalede gösterilmiş olduğu üzere, Ahmed Paşa isyanı ve saltanatı Osmanlı'ya karşı güçlü bir muhalefet sesi, Osmanlı'nın Mısır hâkimiyetine ve Mısır'ın Osmanlılaştırılmasına karşı yapılmış olan ideolojik bir kritiği ve meydan okumayı teşkil eder

On altıncı Yüzyıl Mısırı’nda Bir İsyanın Anatomisi: Ahmet Paşa’nın Valiliği, İsyanı, Saltanatı ve Osmanlı Emperyal Teşebbüsünün Bir Eleştirisi

This article is a study of the brief tenure, rebellion, and sultanate of Egypt’s Ottoman governor Ahmed Pasha (d.1524). It investigates the context of the rebellion, its aftermath and impact in Egypt and the Ottoman Empire as an event that showcases a critique of and challenge against the Ottoman imperial enterprise in the Arab lands following the region’s conquest from the Mamluks in 1517. Despite its historical significance, the rebellion has remained in the scholarly margins in sixteenth century Ottoman historical studies. This episode illuminates the theme of opposition to Ottoman imperialism with a focus on the opposition against the administrative implementation of the “Ottoman way” in Egypt following the demise of the Mamluk Sultanate. One of the goals here is to interpret the complex political context that resulted with the revolt. This context connects the empire’s “center” to its “periphery,” allowing us to revisit the socio-political dynamics of Egypt during the first decades of Ottoman rule. A case study of Ahmed Pasha’s revolt thus brings nuance to the state/”center”-oriented narratives that obfuscate the socio-political dynamics of the province/”periphery” by doing a comparative analysis of histories written in Egypt. State-centered narratives typically voice a swift and seamless transition into Ottoman rulership in former Mamluk-ruled territories. As demonstrated in this article, Ahmed Pasha presented a powerful voice of dissent and an ideological critique of, and challenge against, Ottoman sovereignty as well as the implementation of the “Ottoman way” in Egypt.

___

Abdü’l-Kerim b. ‘Abdu’r-Raģmān. Tārīĥ-i Mıŝr, İstanbul Süleymaniye Library, Hacı Mahmud Efendi, 4877.

‘Abdü’ŝ-Ŝamed bin Seyyidī ‘Alī ed-Diyārbekrī. Nevādirü’t-Tevārīĥ, İstanbul Ali Emiri Library, Tarih 596

‘Abdü’ŝ-Ŝamed bin Seyyidī ‘Alī ed-Diyārbekrī. Tārih-i Hülefā el-Mısr (Kitab-i Tercüme en-nüzhe es-seniyye fi zikr el-hülefa ve’l-müluk el-Misriyye,) British Library, MS. Add. 7846.

Ahmed Feridun Bey. Munsha’at al-salatin (İstanbul, 1857-8).

Ahmed bin Hamdam Süheyli.Tarih-i Mısr-ı Cedid, İstanbul Süleymaniye Library, Halet Efendi 621.

Anonymous. İbtihāc. Istanbul Süleymaniye Manuscript Library, Hüsrev Paşa, 321 and 322.

Anonymous. Short history of Cairo (1517-c. 1699). British Library, ADD 9972.

Anonymous. Tevarih-i Al-i Osman. Ankara Türk Tarih Kurumu Library, Y362. Celalzade Mustafa. Šabakāšü’l-memālik ve derecātü’l-mesālik (Wiesbaden, 1981).

Gelibolulu Mustafa Ali. Künhü’l-Ahbār. Dördüncü Rükn; Osmanlı Tarihi; Tıpkıbasım (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2009).

Hadidi. Tevarih-i Al-i Osman (1299-1523). Ed. by Necdet Öztürk (İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1991).

Hoca Sadeddin Efendi. Tācü’t-Tevārīģ (İstanbul 1279-1289).

Ibn Iyas. Badā’i‘ al-Zuhūr fī Waqā’i‘ al-Duhūr. Edited by Muģammad Muŝšafā (Leipzig and İstanbul: Bibliotheca Islamica, 1932).

Lütfi Paşa ve Tevârih-i Âl-i Osman. Haz. Kayhan Atik (Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001).

Marino Sanudo. I Diarii, vol. 36: https://catalog.lib.uchicago.edu/vufind/Record/ ocm12325858) Matrakçı Nasuh. Süleyman-nāme, İstanbul Topkapı Sarayı Kütüphanesi (TKS), Revan 1286.

Matrakçı Nasuh. Tarih-i Al-i Osman: Dastan-ı Sultan Süleyman, Revan 1286, Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul.

Mehmed Efendi. İbtihāc, Süleymaniye Manuscript Library, Hüsrev Paşa, 321 and 322 Muģyī-yi Gülşenī. Menāķib-i İbrāhīm-i Gülşenī ve Şemleli-Zāde Aģmed Efendi, Şive-i Tarīķat-i Gülşenīye. (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi,1982).

Salih bin Celaleddin. Kitab-i Tevarih-i Misr-i Kahire. Bibliothèque nationale, Supplement Turc 172.

Abou-El-Haj, Rifaat. “Aspects of the Legitimization of Ottoman Rule as Reflected in the Preambles of Two Early Liva Kanunnameler,” Turcica vol. 21-23 (1991): 371-383.

Aktepe, Münir. “İbtihācü’t-Tevarih,” İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi (1959): 71-84.

Buzov, Snejana. The Lawgiver and His Lawmakers: The Role of Legal Discourse in the Change of Ottoman Imperial Culture, (Ph.D. Diss. University of Chicago, 2005). The Cambridge History of Egypt: Islamic Egypt, 640-1517. Carl Petry, ed. Vol. 1 (Cambridge: Cambridge University Press, 1999).

Emiralioğlu, Pınar. Geographical Knowledge and Imperial Culture in the Early Modern Ottoman Empire, (Ashgate, 2014).

Emre, Side. “Crafting Piety for Success: Gülşeniye Literature and Culture in the Sixteenth Century,” Journal of Sufi Studies 2012 (1:1): 31-75.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Robert Dankoff, eds. 10. Kitap, (Istanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007).

Fleischer, Cornell H. “The Lawgiver as Messiah: The Making of the Imperial Image in the Reign of Suleyman,” in Soliman le Magnifique et son temps, ed. Gilles Veinstein (Paris, 1992), 159-178.

Fleischer, Cornell H. “Shadows of Shadows: Prophecy and Politics in 1530s Istanbul,” in Identity and Identity Formation in the Ottoman World, ed. by Baki Tezcan and Karl K. Barbir, (Madison: University of Wisconsin Press, 2007), 51-62.

Garcin, Jean-Claude. “The Regime of the Circassian Mamlūks” in Carl F. Petry and M.

W. Daly, Cambridge History of Egypt: Islamic Egypt, 640-1517, vol. 1 (Cambridge: Cambridge University Press, 1999), 290-317.

Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlanadan sonra Mevlevilik, Istanbul, n.d.

Hathaway, Jane. The Arab Lands Under Ottoman Rule, 1516-1800 (Harlow: Pearson, 2008).

Holt, Peter M. “Khāir Beg (Khāyir or Khayr Bey),” Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs. Brill Online, 2014.

İnalcık, Halil “Aģmad Pasha Khā’in.” Encyclopaedia of Islam, second edition. Brill Online, 2014.

Lellouch, Benjamin. http://web.archive.org/web/20121224174414/http://www.ottomanhistorians.com/database/index.htm Mahmud, Seyyid Muhammed es-Seyyid. XVI. Asırda Mısır Eyaleti (Istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1990)

Niccoli, Ottovia. Prophecy and People in Renaissance Italy, trans. Lydia Cochrane (Princeton: Princeton University Press, 1990).

Ocak, Ahmet Yaşar. Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderiler, XIV-XVII Yüzyıllar (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992).

Özel, Oktay. “Population Changes in Ottoman Anatolia during the 16th and 17th centuries: The ‘Demographic Crisis’ Reconsidered”, Internationnal Journal of Middle East Studies, vol. 36, no: 2 (2004): 183-205.

Shaw, Stanford. The Financial and Administrative Organization and Development of Egypt, 1517-1798 (Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1962).

Şahin, Kaya. Empire and Power in the Reign of Sultan Süleyman (New York: Cambridge University Press, 2013).

Tietze, Andreas. Mustafa Ali’s Description of Cairo of 1599 (Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1975).

Turan, Ebru. “The Sultan’s Favorite: İbrahim Pasha and the Making of the Ottoman Universal Sovereignty in the Reign of Sultan Suleyman (1516-1526).” PhD. Diss., University of Chicago, 2007.

Wiet, Gaston. Journal d’un bourgeois du Caire (Paris: Libraire Armand Colin, 1955-60).

Winter, Michael. “The Ottoman Occupation,” in Carl Petry, ed., The Cambridge History of Egypt: Islamic Egypt, 640-1517, vol. 1 (Cambridge: Cambridge University Press, 1999).

Yazıcı, Tahsin. “Ķalandar,” Encyclopaedia of Islam, second edition. Brill Online, 2014.