HALEB ZENGÎ ATABEGLİĞİ’NİN HAÇLILAR İLE MÜCADELESİNDE MANEVİYATIN ROLÜ

Tarihin farklı dönem ve farklı coğrafyalarında gerçekleşen mücadelelerin birçoğunda, karşı karşıya gelen taraflar arasında gerçekleşen savaşta, manevi gücü ağır basan tarafın genelde savaşın galibi olduğu görülür. Türklerin İslâmiyet’e intisabı ve Büyük Selçuklu Devleti ile birlikte Yakın Doğu coğrafyasına yönelmeleri sırasında sahip oldukları manevi gücün ağırlığı onları rakipleri karşısında zafer elde eden taraf yaptı. Selçuklu mirasını devralan en önemli atabeyliklerden biri olan Haleb Zengî Atabegliği’nde de durum bundan pek farklı değildi. Çünkü Haleb Zengî Atabegliği’nin Haçlılar ile yapmış olduğu mücadele yalnızca askeri güce dayalı değildi. Kaynaklar dikkatli bir şekilde incelendiğinde güçlü bir askeri yapı ile birlikte, arka planda onu besleyen büyük bir manevi gücün varlığı fark edilecektir. Bu araştırmamızda tarihin değişik dönemlerinde olduğu gibi Haleb Atabegliği yöneticilerinin de manevi güce büyük önem verdiğini, başta ulema ve mutasavvıfların içinde bulunduğu çeşitli ilmi-dini kesimlerin hankâh, cami ve medrese gibi mekânlarda verdikleri vaaz-hutbe ve dersler ile halk ve ordu arasında yaptıkları propagandalarla cihat fikri ve mücadele azmini güçlendirerek onları destekledikleri, ana kaynaklardan verilen örneklerle izah edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Haleb Zengî Atabegliği, Haçlılar

PDF

___

Abû’l-Farac, G, (1987), Abû’l-Farac Târîhi, C.II, s. 340, Türkçe Çeviri: Ömer Rıza Doğrul, II. Baskı, Ankara: TTK.Ayverdi, İ, (2010), Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.Barrow, R, H, (2006), Romalılar, İkinci Baskı, Çeviren: Ender Gürol, İstanbul: İz Yayıncılık.Cahen, C, (1988), Türker’in Anadolu’ya İlk Girişleri, Türkçe tercüme: Yaşar Yücel-Bahaeddin Yediyıldız, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Cheynet, J, C, (2008), Bizans Tarihi, Birinci Baskı, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.Demirkent, I, (1997), Haçlı Seferleri, 1. Baskı, İstanbul: Dünya Yayıncılık Demirkent, I, (2014), Türkiye Selçuklu Hükümdarı Sultanı I. Kılıç Arslan, 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.Diehl, C, (2006). Bizans İmparatorluğu Tarihi, Birinci Baskı, İstanbul: İlgi Yayınları.Gibbon, E, (1987), Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi, C.1, s. 461, Çeviren: Asım Baltacıgil, İstanbul: Bilim-Felsefe-Sanat Yayınları.Grant, M, (2000), Roma’dan Bizans’a (İ.S. 5. Yüzyıl), Çeviren: Z. Zühre İlkgelen, Birinci Basım, İstanbul: Homer Kitabevi.İbn Kesîr, (1995), El-Bidâye ve’n-Nihâye (Büyük İslâm Tarihi), Türkçeye Çeviren: Mehmet Keskin, C.XII, İstanbul: Çağ Yayınları.İbnü’l-Adîm, (1997), Zübdetü’l-Haleb min Târîhi Haleb, Neşr ve Tahkik: Süheyl Zekkâr, Dımaşk: Dâr el-Kitâb el-Arabî. İbnü’l-Esîr, (1991), El-Kâmil fi’t-Târîh, C. XI, Abdulkerim Özaydın, İstanbul: Bahar Yayınları.İbnü’l-Esîr, (1963), El-Târîhu’l-Bâhir fi’d-Devlet el-Atâbekiyye bi’l-Mavsil, Naşir, Abdulkadir Ahmed Tilîmât, Kahire.İplikçioğlu, B, (2007), Hellen ve Roma Tarihinin Ana Hatları, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.Köymen, M. A, (1967), Alp Arslan Zamanı Selçuklu Askeri Teşkilatı, 3. Basım, Ankara: Ankara Üniversitesi Basım Evi.Şemseddîn Sâmî, (1317), Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Dersaadet Matbaası. Mango, C, (2008), Bizans; Yeni Roma İmparatorluğu, Çeviren: Gül Çağalı Güven, I. Baskı, İstanbul.Muallim Nâcî, (1322), Lugât-ı Nâcî, İstanbul: Asır Matbaası.Sevim, A, (1989), Suriye-Filistin Selçuklu Devleti Tarihi, TTK, Ankara: Türk Tarih Kurumu.Sevim A,-Erdoğan, M, (1995), Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Ankara: Türk Tarih Kurumu.Sevim, A, (2000), Anadolu’nun Fethi, Selçuklular Dönemi, Genişletilmiş 3. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.Turan, O, (1969), Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İkinci Baskı, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.Urfalı Mateos, (2000), Urfalı Mateos Vekâyinâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Türkçe Çeviri: Hrant D. Andreasyan, Ankara.Willermus Tyrensis, (2016), Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği (Başlangıçtan Kudüs’ün zaptına Kadar: I-VIII. Kitaplar), Hazırlayan: Ergin Ayan, İstanbul: Ötüken Yayınları.