ERZURUM KONSOLOSLUK RAPORLARINA GÖRE 20. YÜZYIL BAŞLARINDA DİYARBAKIR TİCARETİ

Hint ve İran ticaretinin kavşağında bulunması, tarihsel süreç içinde Diyarbakır’ın idari ve iktisadi merkez olmasını beraberinde getirmiştir. Ancak 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Avrupalı devletlerle yapılan ticaret anlaşmaları ve buharlı gemi ticaretinin ön plana çıkmasıyla birlikte Anadolu’nun iç bölgelerinde bulunan bazı şehirler ticari anlamda gerilemeye başlamıştır. Bu duruma Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik ve sosyal gerilemenin de etkisi büyüktür.Bununla birlikte Diyarbakır’ın önemli bir tarım potansiyeline sahip olması Avrupalı devletlerin ilgisini buraya yöneltmiştir. Özellikle İngilizler, Diyarbakır’ı Erzurum konsolosluk bölgesine dâhil ederek buradaki ticari faaliyetlerini artırmışlardır. Bu durumun en güzel göstergelerinden biri konsolosluk raporlarında Diyarbakır Vilayetine önemli bir bölümün ayrılmış olmasıdır. Toplam sayısı 11 olan bu raporlar, 1900-1913 yılları arasındaki verileri ihtiva etmektedir. Raporlarda Diyarbakır’dan yapılan başlıca ihracat ve ithalat kalemleri yer almaktadır. Raporlarda ayrıca vilayetin ticaret potansiyelinin ne kadar olduğu ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Bu çalışma; İngilizlerin Erzurum Konsolosluk Raporları esas alınarak 20. yüzyıl başlarında Diyarbakır’ın ticaret potansiyelini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma vilayet dâhilinde ihracat ve ithalata konu olan ürünlerin tespit edilmesine yardım edecektir.

Anahtar Kelimeler:

Diyarbakır, Konsolosluk, Rapor, Ticaret

PDF

___

Diplomatic and Consular Report Turkey, Trade of the Consular District of Erzurum, (DCRTE)DCRTE, Sene 1901, No: 2792; DCRTE, Sene 1902, No: 3003; DCRTE, Sene 1904, No: 3442; DCRTE, Sene 1906, No: 3851; DCRTE, Sene 1908, No: 4389; DCRTE, Sene 1909, No: 4545; DCRTE, Sene 1910, No: 4734; DCRTE, Sene 1913, No: 5370.
Baskıcı, Mehmet M. (2005). 1800–1914 Yıllarında Anadolu’da İktisadi Değişim, Ankara: Turhan Kitabevi. Bayraktutan, A. (2010). Erzurum İngiliz Konsolosluğu ve Faaliyetleri, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.Genç, M. (2016). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Yayınları. Göyünç, N. (1968). “Onaltıncı Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, ss. 76-80, Cilt VII.İnalcık, H. - Quatert, D. (2004). Osmanlı İmparatorluğunun Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Cilt 2, İstanbul: Eren Yayınları.Pamuk, Ş. (2016b) Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Pamuk, Ş. (2009). Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.Pamuk, Ş. (2016a). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Sakaoğlu, N. (2007). 20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Coğrafyası, İstanbul: Deniz Kültür Yayınları.Saylan, K. (2007). 1868-1914 Döneminde Ordu Kazası, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.Yeşilyurt, Y. (2016). “Erzurum Yerel Tarih Araştırmaları Açısından İngiliz Ulusal Arşivlerinin Önemi (19. Yüzyıl), Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], ss. 597-624, Cilt 55.