“Medeniyetler Çatışması” Tezi Bağlamında “Şii Hilali” Tartışmalarının Bir Değerlendirmesi

Samuel Huntington’ın Medeniyetler Çatışması tezi Soğuk Savaş sonrası yeni dönemde meydana gelecek çatışmaların artık ekonomik ve ideolojik nedenlerden değil, medeniyet ve kültür farklılıklarından dolayı gerçekleşeceği iddiasında bulunmaktadır. Medeniyetler arasında gerçekleşecek bu çatışmaların en öne çıkan tarafları ise Batı ve İslam medeniyetleri olacaktır. Huntington ortak kimlik, kültür, tarih, dil ve özellikle dini paylaşan devletlerin aynı medeniyet sınıfı içinde yer alacağını savunmaktadır. Bu bağlamda tezinde İslam dünyasına özel bir yer ayırmıştır. İslam’ın doğuşundan itibaren Batı medeniyeti ve değerlerine karşı olduğunu, bundan sonraki dönemde de ortak İslami kimliğe ve değerlere sahip Müslüman ülkelerin Batı karşıtlığı zemininde ittifak içine gireceklerini iddia etmiştir. 1979 yılında İran, Huntington’ın bir medeniyetler arası çatışma cephesi olarak gördüğü bir dönüşüm yaşamış, Batı ve ABD yanlısı iktidarın yerine İslam devrimi sonucunda Batı ve ABD karşıtı bir İslami rejim gelmiştir. Devrimin hemen sonrasında ise İran’ın bölgeye yönelik rejim ihracı eğiliminde olduğu ve buna bağlı olarak özellikle 2003 Irak işgali sonrası “Şii Hilali” oluşturmak gibi bir dış politika hedefi olduğu gündeme gelmiştir. Bu çalışmada Şii Hilali tartışmaları Huntington’ın medeniyet paradigmasının ilkeleri, İslam dünyasına ilişkin görüşleri bağlamında incelenmeye çalışılmış ve Medeniyetler Çatışması tezini yanlışlayan bir örnek olarak değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler:

Samuel Huntington, Medeniyetler Çatışması, İran, İslam Devrimi, Şii Hilali

An Assessment of the Debates Over “the Shia Crescent” in the Context of the Clash of Civilizations Thesis

The Clash of Civilizations thesis, written by Samuel Huntington, claims that the clashes in post-Cold War era will not be based on economical or ideological reasons but will happen because of the civilizational and cultural differences. The sides of these new clashes between civilizations will be Western and Islamic civilizations. Huntington defends that the countries sharing same identity, culture, history, language and specially religion take part in the same civilization. Within this context Huntington, emphasizes Islamic civilizations. He claims that Islam since its birth opposes Western civilization and values, and in future Muslim countries have common Islamic identity and values will unify and be allies on Western opposition. In 1979, Iran experienced a transformation which is seen as one of the fronts of clash of civilizations by Huntington and the western-oriented government is replaced by an Islamic and anti-American one. After the revolution, it is argued that Iran tends to export her regime through the region and a foreign policy agenda aiming to establish a “Shia Crescent” specially after Iraq invasion in 2003. This study aims to analyze the Shia Crescent claims in the context of principles of civilizational paradigms and arguments on Islamic World of Huntington and evaluate the Shia Crescent as a falsifying example of the Clash of Civilizations thesis

Keywords:

Samuel Huntington, Clash of Civilizations, Iran, Islamic Revolution, Shia Crescent,

PDF

___

Abrahamian, Ervand. Humeynizm : İslam Cumhuriyeti Üzerine Denemeler. Istanbul: Metis Yayınları, 2002.
Braudel, Fernand. On History. Chicago: University of Chicago Press, 1980.
Efegil, Ertan. “İran’ın Dış Politika Yapım Sürecini Etkileyen Unsurlar.” Ortadoğu Analiz cilt. 4, no. 48 (Aralık 2012): ss. 53-68.
Eisenstadt, Michael. “The Armed Forces of the Islamic Republic of Iran: An Assessment.” in Armed Forces in the Middle East: Politics and Strategy, edited by Barry Rubin and Thomas Keaney, 231–58. Routledge, 2001.
Fukuyama, Francis. Tarihin Sonu ve Son İnsan. Istanbul: Profil Yayıncılık, 2012.
Gridoriadis, Ioannis N., and Ali M. Ansari. “Türk ve İran Milliyetçiliği.” (içinde) Ortadoğu Tarihi, der. Youssef M. Choueiri. İstanbul: İnkılap Yayınları, 2011.
Huntington, Samuel P. Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması. Istanbul: Okyanus Us, 2011.
———. “The Clash of Civilizations ?” Foreign Affairs,vol. 72, no. 3 (1993): pp.22-49.
Hüseyin, Seyfuddin Adem. “Tarihin Sonu ve Medeniyetler Çatışması.” (içinde) Tarihin Sonu Mu?, der. Mustafa Aydın, ss. 203-222. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
Karagül, İbrahim. (içinde) İran - Tarihin Kavşağında Açık Hedef, der. Sercan Zorbozan. Istanbul: Profil Yayıncılık, 2013.
Khatami, Seyyid Mohammad. “Presentation.” In Dialogue among Civilizations : The Round Table on the Eve of the United Nations Millennium Summit, edited by Kofi Annan and Koïchiro Matsuura, 153. Paris: UNESCO, 2001. https://unesdoc. unesco.org/ark:/48223/pf0000123890.
Korkmaz, Yusuf. İran Suriye Bölgesel İttifakı ve Arap Baharı Sürecine Yansıması. İstanbul: Matbuat Yayın Grubu, 2015.
Lawrence, Bruce B. “Conjuring with Islam, II.” The Journal of American History vol. 89, no. 2 (2008).
Lewis, Bernard. “The Roots of Muslim Rage.” Atlantic Monthly, 1990, pp.47–60.
Said, Edward W. “The Clash of Ignorance.” The Nation, 2011. s. 1-4 https://www. thenation.com/article/clash-ignorance/.
Salihi, Emin. “Ortadoğu’da Oluşan Yeni Dengeler ve ‘Şii Hilali’ Söylemi.” Bilge Strateji cilt. 2, no. 4 (2011): ss. 183-202.
Sinkaya, Bayram. “Şii Ekseni Tartışmaları ve İran.” Avrasya Dosyası cilt. 13, no. 3 (2007): ss. 37-63.
Şahin, Mehmet. “Şii Jeopolitiği: İran Için Fırsatlar ve Engeller.” Akademik Ortadoğu cilt. 1, no. 1 (2011): ss. 39-55.
Şahin, Mehmet, and Türel Yılmaz. Ortadoğu Siyasetinde İran. Ankara: Barış Kitap, 2011.
Taleblu, Behnam Ben. “The Long Shadow of the Iran-Iraq War.” The the-long-shadow-the-iran-iraq-war-11535. Interest, 2014. https://nationalinterest.org/feature/
Toynbee, Arnold. A Study of History. London: Oxford University Press, 1987.
———. “Medeniyetlerin Çarpışması.” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi cilt. 3, no. 1–2 (1948): ss. 247-254.