URBAN DEVELOPMENT PROJECTS AND THE CONSTRUCTION OF NEO-LIBERAL URBAN HEGEMONY: THE CASE OF İZMİR

Son 30 yıllık süreçte neo-liberalizme eklemlenmiş bir çok ülkede, büyük ölçekli kentsel projeler (BKP'ler) başat bir girişimci kentsel siyasa mekanizması haline gelmektedir. Mekanın üretiminde hegemonik bir güç inşa eden BKP'ler ile; merkezi iş alanları, turizm merkezleri, korunaklı ve lüks konut alanları ve alışveriş merkezleri gibi "neo-liberal kentleşme" mekanları üretilmektedir. BKP'ler "mekan üretiminin hegemonik projeleri" olarak yalnızca sermaye birikim ilişkilerinin yeniden üretilmesinde değil; aynı zamanda kentsel siyasa ve planlama süreçlerine ilişkin önceliklerin yeniden tanımlanmasında önemli bir rol oynamaktadır. BKP'ler ile neo-liberal kentsel hegemonyanın inşa edilişi yalnızca "yapılı çevre üretimi" ve "sermaye birikimi" arasındaki yapısal ilişkinin çözümlenmesiyle incelenemez. Böylesi bir inceleme için; BKP'lerin yaşama geçirilmesinde devlet ve sivil toplum aktörlerinin rolleri, ortak ve karşıt söylemleri, uzlaşı ve çatışma ilişkileri araştırılmalı ve bunların hegemonya inşası veya mücadelesindeki işlevleri ortaya çıkartılmalıdır. Makale bu kapsamda yapılmış olan doktora tezi araştırması bulgularına dayanmakta, İzmir'de iki BKP örneğinde "mekanın üretimi" ve "neoliberal kentsel hegemonya" arasındaki ilişkiyi çözümlemektedir. İzmir örneğinde incelenen BKP'ler, Yeni Kent Merkezi (YKM) ve İnciraltı Turizm Merkezi (İTM) projeleridir. Her iki projenin de İzmir'de en büyük yapılı çevre yatırımını çekmesi beklenmekte ve hegemonya inşa edici baskın söylemlerin, uzlaşı ilişkilerinin ve hegemonyaya direnişi yansıtan karşıt söylemlerin ve çatışma ilişkilerinin yoğunlaştığı iki farklı örnek olduğu gözlenmektedir. YKM ve İTM projelerinin neo-liberal kentsel hegemonya ile ilişkisi her iki projenin hazırlanması sürecinde devlet ve sivil toplum aktörlerinin rollerinin, ilişkilerinin ve söylemlerinin karşılaştırmalı çözümlenmesi ile incelenmiştir. Makale beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünün sonrasındaki ikinci bölümde kentsel gelişmenin siyaseti üzerine farklı yaklaşımlar tartışılmış ve "hegemonya" ve "mekanın üretimi" kavramları arasındaki ilişki üzerinden BKP'lerin incelenmesine yönelik neo-Gramsci'ci bir kuramsal çerçeve önerilmiştir. Üçüncü bölümde Türkiye'nin son 10 yıllık süreçteki neo-liberal kentleşme deneyimi yapılı çevre üretimi, devlet politikaları ve BKP'lerin rolü bağlamında tartışılmıştır. Dördüncü bölüm doktora tezi araştırmasının bulgularına ayrılmıştır. Bu bölümde İzmir örneğinde incelenen YKM ve İTM projelerine ilişkin devlet ve sivil toplum aktörlerinin rolleri, hegemonya inşasına veya mücadelesine konu olan ortak ve karşıt söylemleri, uzlaşı ve çatışma ilişkileri karşılaştırmalı bir şekilde ortaya konmuştur. Sonuç bölümünde BKP'lerin neo-liberal kentsel hegemonyanın inşa edilmesinde oynadığı rol araştırma bulguları ışığında yorumlanmış ve toplumcu bir karşı-hegemonyanın nasıl geliştirilebileceğine ilişkin düşüncelerle makale sonlandırılmıştır

KENTSEL GELİŞME PROJELERİ VE NEO-LİBERAL KENTSEL HEGEMONYANIN İNŞASI: İZMİR ÖRNEĞİ

Son 30 yıllık süreçte neo-liberalizme eklemlenmiş bir çok ülkede, büyük ölçekli kentsel projeler (BKP’ler) başat bir girişimci kentsel siyasa mekanizması haline gelmektedir. Mekanın üretiminde hegemonik bir güç inşa eden BKP’ler ile; merkezi iş alanları, turizm merkezleri, korunaklı ve lüks konut alanları ve alışveriş merkezleri gibi “neo-liberal kentleşme” mekanları üretilmektedir. BKP’ler “mekan üretiminin hegemonik projeleri” olarak yalnızca sermaye birikim ilişkilerinin yeniden üretilmesinde değil; aynı zamanda kentsel siyasa ve planlama süreçlerine ilişkin önceliklerin yeniden tanımlanmasında önemli bir rol oynamaktadır. BKP’ler ile neo-liberal kentsel hegemonyanın inşa edilişi yalnızca “yapılı çevre üretimi” ve “sermaye birikimi” arasındaki yapısal ilişkinin çözümlenmesiyle incelenemez. Böylesi bir inceleme için; BKP’lerin yaşama geçirilmesinde devlet ve sivil toplum aktörlerinin rolleri, ortak ve karşıt söylemleri, uzlaşı ve çatışma ilişkileri araştırılmalı ve bunların hegemonya inşası veya mücadelesindeki işlevleri ortaya çıkartılmalıdır. Makale bu kapsamda yapılmış olan doktora tezi araştırması bulgularına dayanmakta, İzmir’de iki BKP örneğinde “mekanın üretimi” ve “neoliberal kentsel hegemonya” arasındaki ilişkiyi çözümlemektedir. İzmir örneğinde incelenen BKP’ler, Yeni Kent Merkezi (YKM) ve İnciraltı Turizm Merkezi (İTM) projeleridir. Her iki projenin de İzmir’de en büyük yapılı çevre yatırımını çekmesi beklenmekte ve hegemonya inşa edici baskın söylemlerin, uzlaşı ilişkilerinin ve hegemonyaya direnişi yansıtan karşıt söylemlerin ve çatışma ilişkilerinin yoğunlaştığı iki farklı örnek olduğu gözlenmektedir. YKM ve İTM projelerinin neo-liberal kentsel hegemonya ile ilişkisi her iki projenin hazırlanması sürecinde devlet ve sivil toplum aktörlerinin rollerinin, ilişkilerinin ve söylemlerinin karşılaştırmalı çözümlenmesi ile incelenmiştir. Makale beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünün sonrasındaki ikinci bölümde kentsel gelişmenin siyaseti üzerine farklı yaklaşımlar tartışılmış ve “hegemonya” ve “mekanın üretimi” kavramları arasındaki ilişki üzerinden BKP’lerin incelenmesine yönelik neo-Gramsci’ci bir kuramsal çerçeve önerilmiştir. Üçüncü bölümde Türkiye’nin son 10 yıllık süreçteki neo-liberal kentleşme deneyimi yapılı çevre üretimi, devlet politikaları ve BKP’lerin rolü bağlamında tartışılmıştır. Dördüncü bölüm doktora tezi araştırmasının bulgularına ayrılmıştır. Bu bölümde İzmir örneğinde incelenen YKM ve İTM projelerine ilişkin devlet ve sivil toplum aktörlerinin rolleri, hegemonya inşasına veya mücadelesine konu olan ortak ve karşıt söylemleri, uzlaşı ve çatışma ilişkileri karşılaştırmalı bir şekilde ortaya konmuştur. Sonuç bölümünde BKP’lerin neo-liberal kentsel hegemonyanın inşa edilmesinde oynadığı rol araştırma bulguları ışığında yorumlanmış ve toplumcu bir karşı-hegemonyanın nasıl geliştirilebileceğine ilişkin düşüncelerle makale sonlandırılmıştır

PDF

___

BAL, E., ALTINÖRS, A., DOĞMUŞ, O.E. (2005) Kente Yön Veren Aktörler Temelinde İzmir Yeni Kent Merkezi Nazım Planı, Ege Mimarlık, 2005/1(53) 32-6.
BALABAN, O. (2012) The negative effects of construction boom on urban planning and environment in Turkey: Unraveling the role of the public sector. Habitat International 36(1) 26-35.
BALABAN, O. (2008) Capital accumulation, the state and the production of built environment: the case of Turkey, Unpublished PhD Thesis, Middle East Technical University, Ankara, Turkey.
BAYIRBAĞ, M. (2009) State rescaling, exclusion and temporality of neoliberalism: the case of Turkey, Paper presented at the CPSA 2009 Conference, Ottawa, Canada.
BRENNER, N. and THEODORE, N. (2002) Cities and the Geographies of Actually Existing Neoliberalism, Antipode, 34(3) 349-79.
CANDAN, A. B. & KOLLUOĞLU, B. (2008) Emerging spaces of neoliberalism: A gated town and a public housing project in İstanbul, New Perspectives on Turkey, New Perspectives on Turkey (39) 5-46.
CUMHURİYET EGE, 2011 Odalardan plana itiraz, available at http://www. spoİzmir.org/yerel/30052011-cumhuriyet-ege-odalardan-plana-itiraz. html (accessed 8 December 2012)
DECREE-LAW NO. 644, Decree Law on the establishment and functions of the Ministry of Environment and Urban Planning, available at http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.644.pdf (accessed 4 December 2012)
DECREE-LAW NO. 648, Decree Law on the establishment and functions of the Ministry of Environment and Urban Planning available at http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.648.pdf (accessed 7 December 2012)
FORGACS, D. (2000) The Gramsci Reader: Selected Writings 1916-1935, New York University Press, New York, US.
GOTTDIENER, M. (1984) Debates on the Theory of Space: Towards an Urban Praxis, in: M. P. Smith (ed.) Cities in Transformation: Class, Capital, and the State, Sage Publications.
GRAMSCI, A. (1971) Selection From the Prison Notebooks, London: Lawrence & Wishart.
HARVEY, D. (1985) The Urbanization of Capital, The John Hopkins University Press, Baltimore.
HARVEY, D. (1989) From managerialism to entrepreneurialism: the transformation in urban governance in late capitalism, Geografiska Annaler Series B: Human Geography, 71 (1) 3-17.
HURRIYET, 2007 İzmir’de 10 milyar dolarlık ’gökdelen bölgesi’ oluşuyor, available at http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/7897057. asp?gid=196&sz=57655 (accessed 8 December 2012)
HURRIYET, 2010 Ege ve İzmir için teşvik istiyoruz, available at http:// www.hurriyet.com.tr/ege/13801634.asp (accessed 8 December 2012) IYKMNIP (2010) İzmir Yeni Kent Merkezi Nazım İmar Planı ve Raporu, İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir.
IZBB (2001) İzmir Liman Bölgesi için Kentsel Tasarım Uluslararası Fikir Yarışması Yarışma Şartnamesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir.
IZTO (2006) İzmir Ticaret Odasının İnciraltı ile İlgili Görüşleri, İzmir Ticaret Odası, available at http://www.izto.org.tr/IZTO/TC/ DuyuruEtkinlik/Kentsel+%C3%87al%C4%B1%C5%9Fma+ve+P ojelerimiz/_iztoinciralti.htm (accessed 3 December 2012).
JESSOP, B. (1997) A Neo-Gramscian Approach to the Regulation of Urban Regimes: Accumulation Strategies, Hegemonic Projects and Governance, in : M. Lauria (ed.) Reconstructing Urban Regime Theory, Sage Publications.
KARAMAN, O. (2008) Urban Pulse, Remaking Space for Globalization in İstanbul, Urban Geography, 29(6) 518–525.
KARAMAN, O. (2012) Urban Renewal in İstanbul: Reconfigured Spaces, Robotic Lives, International Journal of Urban and Regional Research, 37 (2) 715-33.
KAYA, A.Y. (2010) 19. Yüzyıldan 21. Yüzyıla İzmir Ekonomisinde Süreklilik ve Kırılmalar, in Değişen İzmir’i Anlamak, Phoenix Yayınevi, Ankara.
KESKİNOK, Ç. (1997) State and the (Re)production of Urban Space, Middle East Technical University, Faculty of Architecture Press, Ankara.
KESKİNOK, Ç. (2006) Kentleşme Siyasaları, Kaynak Yayınları, İstanbul.
KIPFER, S. (2002) Urbanization, Everyday Life and the Survival of Capitalism: Lefebvre, Gramsci and the Problematic of Hegemony, Capitalism, Nature, Socialism 13(2) 117-49.
KIPFER, S. (2008) How Lefebvre Urbanized Gramsci: Hegemony, Everyday Life, and Difference, in: K. Goonewardena, S. Kipfer, R. Milgrom, C.
Schmid (ed.) Space, Difference, Everyday Life: Reading Henri Lefebvre, Routledge Publications.
KTB (2009) İnciraltı Turizm Merkezi Çevre Düzeni Planı ve Raporu, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
KTB (2011) İnciraltı Turizm Merkezi Çevre Düzeni Planı ve Raporu, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
KUYUCU T. and Ünsal, Ö. (2010) Urban Transformation as State-led Property Transfer: An Analysis of Two Cases of Urban Renewal in İstanbul, Urban Studies, 47(7) 1479-99.
MACLEOD, G. and GOODWIN, M. (1999) Space, Scale and state strategy: rethinking urban and regional governance, Progress in Human Geography 23(4) 503-527.
LAW NO. 4957, Amendment Law on Tourism Incentive Law, available at http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5. 4957.pdf (accessed 3 December 2012)
LAW NO. 6306, The Law of Regeneration of Areas Under Disaster Risk, available at http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6306.pdf (accessed 7 December 2012)
LAWS NO. 5582, Law on Amendments to Several Laws Concerning the Mortgage System, available at http://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.5582.pdf (accessed 3 December 2012)
LAWS NO. 6302, Amendment Law on deed and cadastral law, available at http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6302.pdf (accessed 3 December 2012)
LAW. NO. 5104, The Law concerning the Urban Regeneration Project of Northern Ankara Entrance, available at http://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.5104.pdf (accessed 7 December 2012)
LAW NO. 5366, Law on Conservation by Renewing and Utilization by Rehabilitation of Decayed Historical and Cultural Heritage, available at http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5366.pdf (accessed 4 December 2012)
LAW NO. 5393, Municipality Law, available at http://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.5393.pdf (accessed 4 December 2012)
LAW NO. 6324, the Law on İzmir EXPO Site, available at http://www. mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6324.pdf (accessed 3 December 2012)
LEFEBVRE, H. (1991) The Production of Space, translated by: Donald Nicholson-Smith, Oxford: Basil Blackwell.
LOGAN, J. and MOLOTCH, H. (1987) Urban fortunes: the political economy of place, Berkeley, CA: University of California Press. MİLLİYET, 2010 Yine Dava Açtı, available at http://www.milliyet.com. tr/yine-davaacti/ege/haberdetay/24.12.2010/1330298/default.htm (accessed 8 December 2012)
MOULAERT F., CHRISTIAENS, E., BOSMANS, B. (2007) The End of Social Innovation in Urban Development Strategies? The Case of Antwerp and the Neighbourhood Development Association `Bom’, European Urban and Regional Studies 14(3) 238-51.
PENPECİOĞLU, M. (2012) The Political Construction of Urban Development Projects, The Case of İzmir, Unpublished PhD Thesis, Middle East Technical University, Ankara, Turkey.
POSTA EGE, 2011 Özel yasaya itiraz ve destek, available at http://www. spoİzmir.org/yerel/posta-ege 11052011-zel-yasaya-traz-ve-destek. html (accessed 3 December 2012)
SAKIZLIOĞLU, N. B. (2007) The Impact of Urban Renewal Policies, The Case of Tarlabaşı İstanbul, Unpublished Master Thesis, Middle East Technical University, Ankara, Turkey.
SMITH, N. (1987) Commentary: Gentrification and the Rent Gap, Annals of Association of American Geographers 77(3) 462-5.
SMITH, N. (2002) New Globalism, New Urbanism: Gentrification as Global Urban Strategy, in: N. Brenner & N. Theodore (ed.) Spaces of Neoliberalism: Urban Restructuring in North America and Western Europe, Blackwell; 80-103.
STOKER, G., and MOSSBERGER, K. (2001) The Evolution of Urban Regime Theory: The Challenge of Conceptualization, Urban Affairs Review 36(6) 810-35.
STONE, C. (1989) Regime politics: Governing Atlanta, 1946-1988, University Press of Kansas.
SWYNGEDOUW, E., MOULAERT, F. and RODRIGUEZ, A. (2002) Neoliberal urbanization in Europe: large-scale urban development projects and the new urban policy, Antipode 34(3) 542-77.
ŞENGÜL, T. (2000) Radikal Kent Kuramları Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme: Alternatif Bir Yaklaşıma Doğru”, Amme İdaresi Dergisi 33(1) 27-58.
ŞENGÜL, T. (2009) Kentsel Çelişki ve Siyaset: Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, İmge Yayınevi, Ankara.
ŞENGÜL, T. (2012) Türkiye’de Kentleşmenin Dönemlenmesi, in: B. Duru & F. Alpkaya (ed.) 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim, Phoenix Yayınevi, Ankara.
TAŞAN-KOK, T. (2007) Global urban forms and local strategies of property market actors, Journal of Housing and the Built Environment 22(1) 69- 90.
TAŞAN-KOK, T. (2010) Entrepreneurial governance: Challenges of largescale property-led urban regeneration projects, Journal of Economic and Social Geography (TESG) (101) 126-49.
TUİK, Number of Buildings from Several Years, available at http://www. tuik.gov.tr (accessed 5 November 2012)
TÜRKÜN, A. (2011) Urban Regeneration and Hegemonic Power Relations, International Planning Studies 16(1) 61-72.
UZUN, N. (2006) Yeni Yasal Düzenlemeler ve Kentsel Dönüşüme Etkileri, Planlama, TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını 36(2) 49-52.
YENİ ASIR, 2011 EXPO 2020’de hedef 30 milyon ziyaretçi, available at http://www.yeniasir.com.tr/KentHaberleri/2011/05/28/expo-2020de- 30-milyon-ziyaretci-bekliyoruz (accessed 11 December 2012)
YILMAZ, M. (2011) An Inquiry Into Different Urban Transformation Models in the Context of Rent and Property Transfer: The Case of Ankara Mamak District, Unpublished PhD Thesis, Middle East Technical University, Ankara, Turkey.