Konut Çevresinin Dönüşümüne Bağıl Olarak Kimlik Bunalımı: Örnek Kentler Dhaka ve Hofuf

Identity Crisis Due to Transformation of Home Environment: The Case for Two Muslim Cities, Dhaka and Houfuf

Kentlerin merkezlerinde yer alan geleneksel mahallelerdeki dönüşümün nedenlerinin büyük ölçüde küreselleşmenin getirdiği etkilerden kaynaklandığı; kent merkezlerindeki iş gücünün niteliğinin bu doğrultuda hızla değiştiği; karmaşık kültüre sahip geçici toplulukların bu merkez mahallelerdeki konutları yoğun biçimde kullandığı, söylenebilir. Bu geçici işgücü nüfusu, geleneksel merkezleri ve geleneksel mahalleleri akılalmaz bir hız ve boyutta dönüştürmektedir. Bunun sonucunda yaşanan dönüşüm kaçınılmaz biçimde merkezdeki konut içi ve çevresi niteliklerini hırpalamakta, topluluk yaşamını tehdit etmekte, özgün mahalle ve konut niteliklerini ortadan kaldırarak kimliksizleştirilmiş çevrelerin ortaya çıkışını hızlandırmaktadır. Bangladeş ve Suudi Arabistan’da iki tarihi şehir olan Dakka (Dhaka, Bangladeş’in başkenti) ve Hofuf (Al-Hofuf ya da El-Hufuf), kendine özgü nitelikleri olan iki eski İslam şehri olarak, son yıllarda özellikle eski merkez mahallelerinin geçirdiği kapsamlı dönüşümler nedeniyle burada birlikte ele alınıp karşılaştırılmaya çalışılmaktadır. Dakka’nın merkez mahallerindeki eski konutların sahipleri, evlerini alt birimlere bölerek kira gelirini artırmanın yolunu bulmuşa benzemektedirler. Benzeri bir biçimde Hofuf’taki ev sahipleri de, geleneksel evlerini yatakhane biçiminde bir kullanıma ya da ticari mekanlara dönüştürerek, onları ülke dışından gelen düşük gelirli gruplara kiralamaktan kaçınmamaktadırlar. Hofuf’ta bir zamanlar bir topluluğa ait olma hissini yaratan ve aynı zamanda onun sonucu olan mekan bağımlı fereej sistemi, yavaş yavaş ortadan kalkmaktadır. İki ülke, iki farklı sosyo-ekonomik oluşum ve iki farklı kültüre sahip iki toplum tarafından kullanılıyor olsa bile iki eski kent merkezindeki geleneksel konutların yaşadığı dönüşümler, benzerlikler göstermekte ve küreselleşmenin etkilerini taşımaktadır. Ortaklık yalnızca dönüşümün örüntülerinde değil, mahalle kimliğinin yitiminde de yaşanmaktadır. Çalışma, Dakka ve Hofuf kentlerinin merkezindeki geleneksel mahallelerde bulunan aynı sosyo-ekonomik ve kültürel yapıya sahip olan kullanıcılar tarafından yerleşilen eski yapıların karşılaştırılmasını amaçlamaktadır. Alan araştırması ve gözlemlere dayalı olarak geliştrilen çalışmada, ayrıca bu konutların kullanımları süresince nasıl bir dönüşüme uğradıkları ve bunun nedenleri, geleneksel mahallelerin bugünkü kullanımının zorunlu olarak ortaya çıkardığı kimlik yitiminin altında yatan gelişme ve nedenler tartışmaya açılmaktadır.

PDF

___

ABUGHAZZEH, T. (1996) “Reclaiming Public Space- The Ecology of Neighbourhood Open Spaces in Town of Abu-Nuseir, Jordan.” Landscape and Urban Planning, 36 (3)197-216.
AKBAR, S. (1998) “Home and Furniture: Use and Meaning of Domestic Space, Jeddah, Saudi Arabia”, Unpublished PhD Dissertation, University of New Castle Upon Tyne, Newcastle, UK.
ALTMAN, I. and WANDERSMAN, A.(1987) Neighbourhood and Community Environments: Human Behavior and Environments, Plenum Press, New York.
ALTMAN, I. and WERNER, D. (1985) Home Environments: Human Behavior and Environment, Plenum Press, New York.
AL-FAQIH, S. (1989)”Islamic Style in Contemporary Arab Architecture”, Mimar: Architecture in Development, v: 32; 48-52.
AL-NAIM, M.A.(1998) Potentiality of the Traditional House: A Case of Hofuf, Al-hasa, GCC Folklore Centre, Doha.
AL-NAIM, M.A. (2001) Cultural Continuity: Comparing the Fereej System and Modern Housing Development in Hofuf, Saudi Arabia, in Building Sustainable Urban Settlements, ed. by S. Romaya and C.Rakodi, YIDG Publishing.
AL-NAIM, M.A.(2006) The Home Envoronment in Saudi Arabia and Gulf States: Growth of Identity Crisis and Origin of Identity, V.I, Pubblicazioni dell’I.S.U. Universita Cattolica, Milano.
AL-SAID, F. (1992) “Territorial behavior and the Built Environment: The case of Arab-Muslim Towns, Saudi Arabia”, unpublished Ph.D. Thesis, University of Glasgow, Glasgow.
BAHAMMAM, A.(1998) Factors Which Influence the Size of Contemporary Dwelling: Riyadh, Saudi Arabia, Habitat International, v: 22, n: 4; 557- 570.
BIANCA, S.(2000) Urban Form in the Arab World, Thames and Hudson Ltd., London.
BRAND, S. (1994) How Building Learnt - What Happens When They are Built? Phoenix, illustrated, London.
BROWER, S. (1996) Good Neighbourhoods: A Study of In-Town and Suburban Residentail Environments, Praeger, London.
BULOS, M. and TEYMUR, N. (1993) Housing: Design, Research and Education, shgate Publishing Limited, Avebury.
CASTELLS, M. (1985) Urbanization and Social Change: The new Frontier, in The Challenge of Social Change, ed. by O. F. Borda, Saga Publications, Beverly Hills, California; 93-106.
CHASKIN, R. (1997) Perspective on Neighbourhood and Community:A Review of the Literature, Social Service Review, 71 (4) 521-547.
CHOWDHURY, T. (1998) Segregation of Women in Islamic Cultures and its Reflection in Housing: A Study of Spaces for Women in a Bangladeshi Village, in Shelter, Women and Development:First and Third World Cities, ed. by H.C. Dandekar, George Walir Publishing Company, Ann Arbor; 338-346.
DAVIES, W. and HERBERT, D.(1993) Communities within Cities: An Urban Social Geography, Belhaven Press, London.
DRAKAKIS-SMITH, D. (1997) The Third World City, Routledge, New York. EL-SHAKHS, S. and SHOSHKES, E. (1998) Islamic Cities in the World Syste”, in Globalization and the World of Large Cities, ed. by Yeung, Y. and Lo, F., United Nations Press, New York; 228-269.
ERMAN, T. (1997) Squatter (Gecekondu) Housing versus Apartment Housing: Turkish Rural-to-Urban Migrants Residents’ Perspectives, Habitat International, 28 (1): 91-106.
FLANAGAN, W.G. (1990) Urban Sociology: Images and Structure, Allyn and Bacon London.
ISLAM, N. (1996) Dhaka from City to Megacity, Dana Printers Ltd, Dhaka. KAIZER, T. (1984) Shelter in Saudi Arabia, Martin’s Press, New York.
KELLETT, P. and TIPPLE, G. (2000) The home as workplace: a study of income-generating activities within domestic setting, Environment and Urbanization, 12 (1) 203-213.
Mc ANDREW, F.T. (1993) Environmental Psychology, Brooks and Cole Publishing Company, California.
MAHMUD, S. (2001) “The Interaction between Physical Space and the Way of Life in Low-income Settlements: Case of Bustees and Resettlement Camps in Dhaka”, unpublished Ph.D. Dissertation, Bilkent University, Ankara.
MANNING, G., CURTIS, K., Mc MILLEN, S. (1996) Building Community: The human side of Work, Thomson Executive Press, Cincinnati.
MOMRA (1980) CH2M Hill International and Consulting Engineering Group, Technical Report No.18A, Dammam Metropolitan Areas.
MUNTASIR, M. (1993) Shriti Bishritir Nagari, Dhaka: Bangle Academy.
PROSHANSKY, M., FABIN, K. and KAMINOFF, R. (1983) Place-Identity: Physical World Socialisation of the Self, Journal of Environmental Psychology, n: 3; 57-83.
RAPOPORT, A. (1969) House Form and Culture, Prentice-Hall Inc., USA. RIVLIN, L. (1987) Group Membership and Place Meanings in an Urban Neighbourhood, Journal of Social Issues, 38 (3) 75-93.
SAINI, I. (1998) Using the home for income generation: The Case of Kumasi, Ghana, Cities, 15 (6) 417-427.
SAMIZAY, R. and KAZIMEE, B. (1993) Life in between residential walls in Islamic cities”, in Housing, Design, Research, Education, ed. by Bulos, M. and Teymur, N. Athenaeum Press Ltd., London.
TIPPLE, G. and AMEEN, A.S. (1999) User initiated extension activity in Bangladesh: “building slums” or area improvement?, Environment and Urbanization, 11(1): 367-376.
UNGER, D. and WANDERSMAN, A. (1983) Neighbouring and its Role in Block Organization: An Exploratory Report, American Journal of Community Psychology, 11(3): 291-300.
WARREN, D. I. (1977) Exploration in Neighbourhood Differentiation, Sociological Quaterly, 19: 310-331.