2015

İran buz depolarına genel bir bakış, bir geleneksel yöresel mimarlık örneği

An overview of İranian ice repositories, an example of traditional indigenous architecture

Bu makale İran yöresel mimarisindeki bazı antik buz depolarının yerinin keşfedilmesi yönünde bir çabadır. İran yöresel mimarisinin en temel özelliklerinden biri sert çevresel etkenlerle baş etmek için basit ama ustaca tekniklerin kullanılmasıdır. İranın sıcak ve kurak ikliminde dayanıksız yiyecek maddelerinin korunması ve sıcak havalarda buzun depolanması, yaşamın sürdürülebilmesi için önemli bir konuydu. Atalarımız bu konuyu yaratıcı bir çözümle ele almışlardı; buz deposu ya da yöresel adıyla Yakçal, İranda hiçbir etkin enerji kaynağı kullanmadan buz üretebilen ve koruyabilen antik bir buzdolabı türüydü. İşlem basitti; soğuk kış akşamlarında sağlanan su genellikle derin kanallarda donmaya bırakılır, bir sonraki uzun sıcak yaz günlerine kadar muhafaza edilmek üzere bir buz deposuna aktarılırdı. Yöresel iklimle baş etme ihtiyacı, çok kısıtlı kaynakları olan bu insanları yaşamlarını tehdit eden bir konuda böyle mimari bir çözüm bulmaya itmişti ki bu da buz yapan yapı ya da bilinen adıyla Buz Evi ydi. Bir başka deyişle kıtlık, İranlıları yaratıcı çözümler bulmaya zorlamıştı. Yüzyıllar boyunca insanlar bu dev yapıların yardımıyla buz üretip, muhafaza edip kullanabildiler. Bu makalede bu tür bir buz deposunun çeşitli türleri araştırılmakta ve sunulmaktadır. Aynı zamanda bu yapıların avantajları ve dezavantajları gösterilmeye ve yöresel mimari örnekleri olarak günümüz bilgi ve koşullarında önemlerinin belirlenmesine çalışılmaktadır.

PDF

___

AGHDABIGLO, Z. (2001) Passive cooling systems, PhD thesis, Sydney University; 76-9.
BEAZLEY, E. (1977) Some vernacular buildings of the Iranian plateau, British Institute of Persian Studies, Iran, v:15; 89-102.
BOURGEOIS J, PELOS C. (1983) Spectacular Vernacular: A New Appreciation of Traditional Desert Architecture, Peregrino Smith Books, New York, 67-71.
CHARDIN,J. (1677) Voyages en Perse et autres lieux de lOrient Cultural Research Association (2007) The Iranian Atlas of Vernacular Architecture, Cultural Research Association; 71, 93, 114.
DAVIS, L. (2006) Persia, Paris: Galerie Karsten Greve, (Exhibition Catalog).
DIEULAFOY, J. (1887) La Perse, la Chaldee et la Susiane, Paris, P.680.
FRYER, J. (1963) A New Account of the East Indies and Persia Being Nine Years Travels, 1672-81, Cultural Research Association, Tehran; 149. GHOBADIAN, V. (2001) Climatic Analysis of the Iranian Traditional Buildings, Tehran University Publications; Tehran; 308-37.
HERBERT T. (1928) Travels in Persia, 1627-29, Broadway Travelers Edition; London, 143.
HOLSTER, E. (1870) Iran in hundred and thirteen years ago; 47. HYDE, R. (2000) Climatic Responsive Design, E & FN Spon Publications, New York; 97-112.
KASMAIE, M. (2006). Climate and Architecture, the Iranian Construction-Co; Tehran; 54-8.
LAMBTON, A. (1953) Landlord and Peasant in Persia, Broadway Travelers Edition; London; 143.
LOCKE, G. (1975) Icehouse, National Trust Newsletter, n:24; 20.
MATTHEWS, S.W. (1987) National Geographic, v. 171, n:1; 92.
MOKHLESI, M. (1985) Traditional Refrigerators, the Forgotten Masterpieces, the Second Congress on Architecture and Urban Planning History, v:2, 685-98.
MURAKAMI, S. (2008) Environmental Assessment of Vernacular Architecture, Keio University Press, Keio, 67.
OKHOVAT, H. et al. (2011) A Research on historical and cultural buildings in Iranian vernacular architecture, Architecture, City and Environment,v: 17; 37-58
SCHNIDER, A. http://www.andrewschneider.com/gallery/series- IranToYazd/index.html
STRONACH, D. B. (1973) The first international colloquy on the conservation of mud brick monuments, published by ICOMOS, Yazd; 64-73.
TAVASSOLI, M. (1974) Architecture of hot arid climate, Tehran University, Tehran; 38.