İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ KÜTÜPHANESİ’NDE BULUNAN HAMPARSUM MÜZİK YAZISI DEFTERİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRME

Türk Müziği, yüzyıllar boyunca usta-çırak ilişkisi ve hafızaya dayalı meşk sistemi ile devamlılığını sürdürmüştür. Ancak icracılar ve besteciler, müziği hafızalarına kaydetmeyi tercih etseler de, Türk Müziği’nin tarihsel serüvenine baktığımızda eserlerin aktarımlarını ve unutulmamalarını sağlayan,  onları geleceğe taşıyan önemli araçlardan biri olan müzik yazıları üzerine çalışmalar yapıldığı da ifade edilebilir. Bu müzik yazılarının içerisinde en yaygın şekilde kullanılanının ise 19. yüzyılda geliştirilen Hamparsum müzik yazısı olduğu söylenebilir. Hem Türk Müziği çevrelerinde hem de Ermeni kiliselerinde kullanılmış olan Hamparsum müzik yazısı aracılığı ile pek çok eser aktarılabilmiştir.     İstanbul Arkeoloji Müzeleri Kütüphanesi’nde bulunan 1537 no’lu defterde de Hamparsum müzik yazısı ile 39 adet peşrev, 12 adet saz semaisi ve 1 adet şarkı formunda eser kayıt altına alınmıştır. Bu defterin tanıtılması ve içeriğinin günümüz notasına çevrilmesi, eserlerin aktarımı açısından önemli olduğu gibi, yazıldığı dönemin icra özelliklerini yansıtması ve eserlerin zaman içindeki değişimini göstermesi açısından da çok büyük bir önem taşımaktadır. Bu çalışmada, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Kütüphanesi’nde bulunan ve Hamparsum müzik yazısı ile yazılmış 1537 no’lu defterin ve içeriğinin değerlendirmesi yapılmış, defterin aidiyeti hakkında değerlendirmelerde bulunulmuş, defterdeki müzik yazısı ve müzik yazısının uygulanışı ile ilgili bulgular aktarılmıştır.

EVALUATION ON HAMPARSUM NOTATION NOTEBOOK IN ISTANBUL ARCHAEOLOGY MUSEUMS LIBRARY

Turkish Music has maintained its continuity for centuries with the master-apprentice relationship and memory based meşk system. Although performers and composers prefer to record the music in their memory, when we examine the historical path of Turkish music, it is possible to say that works on notations have been undertaken as one of the important tools that make them to be remembered and carried to the future. It can be said that one of the most common used of these notations was Hamparsum notation which had been developed in 19th century. Many works could be transferred through the Hamparsum notation, which was used both in Turkish Music environment and in Armenian churches. In the 1537 numbered notebook in the Istanbul Archaeological Museums Library, thanks to Hamparsum notation, 39 peşrev, 12 saz semaisi and 1 şarkı were taken under record. Transcription of these works has been done by me and evaluations have been made about the script. The introduction of this notebook and the conversion of its contents to today's note are of great importance as it reflects the performance characteristics of the period they were written and shows the change they were subject to over time as well as carrying them to future. In this study, 1537 numbered book and its contents written in the Hamparsum notations in Istanbul Archaeological Museums Library were examined, assessment was made on belonging of the book, findings were stated notation in the book and their application. 

___

  • Behar, C. (Yıl). (2016). Aşk olmayınca meşk olmaz (6. baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • İbnülemin, M. K. İ. (1958). Hoş sada son asır Türk musikişinasları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Karamahmutoğlu, G. (2009). Hamparsum Limonciyan ve nota(lama) sistemi. Müzik Ve Bilim Dergisi- Journal Of Music And Science, 6. Yıl seçilmiş makaleler, 73- 90.
  • Karamahmutoğlu, G. (1999). İstanbul Atatürk Kitaplığı’ndaki 1637 nolu Hamparsum nota defteri. Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi, İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Kerovpyan, Aram. (2010). Klasik Osmanlı müziği ve Ermeniler (1. baskı). İstanbul: Ege Yayınları.
  • Küreli, Leyla Zeren. (1989). Hampartzum Limonciyan’ın musikimizdeki yeri Ve önemi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Özalp, N. (1986). Türk musikisi tarihi (derleme) I. İstanbul: M.B.E. Yayınları.
  • Öztuna, Y. (1976). Türk musikisi ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
  • Popescu-Judetz, E. (2007). Türk musıki kültürünün anlamları (1. baskı) (çev. Bülent Aksoy). İstanbul: Pan Yayıncılık.
  • Say, A. (2010). Müzik ansiklopedisi. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
  • Taşdelen, D. (2014). İstanbul Arkeoloji Müzeleri Kütüphanesi’nde bulunan 1537 nolu Hamparsum müzik yazısı defterinin tanıtımı ve içerisindeki eserlerin çeviriyazımı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.