Yunus KULOĞLU, Cem YALÇI, Mustafa HELVACI

Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışlarının incelenmesi: Kırklareli Üniversitesi örneği

Sağlık ruhsal, fiziksel ve sosyal açıdan tam bir iyilik halidir. Sağlığın geliştirilmesine ve korunmasına yönelik davranışların artırılması sağlıklı ve yaşam kalitesi yüksek bireylerden oluşan bir topluma evirilişin göstergesidir. Bu çalışmada gelecekte sağlık alanında çalışacak sağlık hizmetleri MYO ‘da okuyan öğrencilerin sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışları sosyo-demografik özelliklerine ve riskli sağlık davranışlarına göre incelenmiştir. Katılımcıların SGKD ölçeği puanı 80,03±12,67 olarak saptanmıştır. Katılımcıların SGKD Ölçeği puan ortalamaları yaş, beden kitle indeksi, okudukları bölüm, kronik rahatsızlık durumu ve alkol kullanma durumu değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Katılımcıların SGKD ölçeği ortalama puanlarının cinsiyet ve tütün ve tütün mamulleri kullanım durumları değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık Davranışları, Sağlığın Geliştirilmesi, Sağlığın korunması, Üniversite

An investigation of health promotion and protective behaviors of health services vocational school students: The case of Kırklareli University

Increasing the behaviors towards the development and protection of health is an indicator of the evolution to a society consisting of healthy and high quality of life individuals. In this study, health-promoting and protective behaviors of students studying at health services vocational college who will work in the field of health in the future were examined according to their socio–demographic characteristics and risky health behaviors. The SGKD scale score of the participants was determined as 80.03±12.67. The SGKD Scale mean scores of the participants did not show a significant difference according to the variables of age, body mass index, department they studied, chronic illness and alcohol use. It was determined that the participants' SGKD scale average scores showed a significant difference according to the variables of gender and tobacco and tobacco products use.

Keywords:

Health Behaviors, Health Promotion, Health Protection, University Youth,

PDF

___

Aksoy, T., & Uçar, H. (2014). Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 1(2) , 53–67.
Araz, A., Harlak, H., & Meşe, G. (2007). Sağlık davranışları ve alternatif tedavi kullanımı. TSK Koruyucu Hekimlik Bülten, 6(2), 112–122.
Ayaz, S., Tezcan, S., & Akıncı, F. (2005). Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışları. C.Ü.Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 9(2), 26–34.
Bahar, Z., & Açıl, D. (2014). Sağlığı geliştirme modeli: Kavramsal yapı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 7(1), 59–67.
Batten, L. (1999). The transtheoretical model: profiling smoking in pregnancy. E. R. Perkins, I. Simnett, & L. Wright içinde, Evidence–based Health Promotion (s. 78). Chichester: John Wiley & Sons.
Baum, F., & Fisher, M. (2014). Why behavioural health promotion endures despite its failure to reduce health inequities. Sociology of Health & Illness, 36(2), 213–225.
Beattie, A. (2001). Health promotion. C. Dowrick içinde, Medicine in Society: Behavioural sciences for medical students (s. 182–191). London: Arnold.
Bekker, M., Helderman, J., Jansen, M., & Ruwaard, D. (2017). The conditions and contributions of ‘whole of society’ governance in the Dutch ‘All about health…’ programme. WHO, S. L. Greer, M. Wismar, G. Pastorino, & M. Kosinska (Dü) içinde, Civil society and health contributions and potential. United Kingdom.
Bostan, N., Örsal, Ö., & Karadağ, E. (2016). Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeğinin Geliştirilmesi: Metodolojik Çalışma. Türkiye Klinikleri, 8(2), 102–11.
Bozhüyük, A., Özcan, S., Kurdak, H., Akpınar, E., Saatçı, E., & Bozdemir , N. (2012). Sağlıklı yaşam biçimi ve aile hekimliği. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care (TJFMPC), 3(1), 13–21.
Burkholder, G. J., & Nigg, C. R. (2002). Overview of the transtheoretical model. P. M. Burbank, & D. Riebe (Dü) içinde, Promoting exercise and behavior change in older adults. New York: Springer Publishing Company.
Conner, M., & Norman, P. (2012). Health behaviour: Curren issues and challenges. Psychology & Health, 32(8), 895–906.
Cox, C. L. (1982). An interaction model of client health behavior theoretical prescription for nursing. Advances in Nursing Science, 5(1), 41–56.
Çalık, A., & Kapucu, S. (2017). Diyabetli hastalarda sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını geliştirme: Pender’in sağlığı geliştirme modeli. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi(4)2, 62–75.
Çenesiz, E., & Atak, N. (2007). Türkiye’de sağlık inanç modeli ile yapılmış araştırmaların değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), 427–34.
Çetinkaya, A., Tayhan, A., Özmen, D., Uyar, F., & Şahin Büyük, Ş. (2017). Beden kitle indeksleri ve beden algılarına göre adölesanların yaşam biçimlerinin incelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 20(3), 160–69.
Değerli, H., & Yiğit, A. (2020). Sağlığın korunması ve geliştirilmesinde bireylerin sağlıklı yaşam biçimi davranış düzeyinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(27), 573–586.
El Ansari, W., Stock, C., John, J., Deeny, P., Phillips, C., Snelgrove, S., . . . Mabhala, A. (2011). Health promoting behaviours and lifestyle characteristics of students at seven universities in the UK. Cent Eur J Public Health, 19(4), 197–204.
Erkin, Ö., & Özsoy, S. (2012). Valıdıty and relıabılıty of health belıef model applıed to influenza. Academic Research International, 2(3), 31–40.
Esin, M. N. (2010). Sağlığı geliştirme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi (Ders Notları).
Fall, E., Izaute, M., & Chakroun–Baggioni, N. (2018). How can the health belief model and self determination theory predict both influenza vaccination and vaccination intention ? A longitudinal study among university students. Psychology & Health, 33(6), 746–64.
Gorin, S. S. (2006). Models of health promotion. S. S. Gorin, & J. Arnold (Dü) içinde, Health Promotion in Practice. San Francisco: John Wiley & Sons.
Gözüm, S., & Çapık, C. (2014). Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde bir rehber: Sağlık inanç modeli. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 7(3), 230–37.
Gürbüz, S. (2019). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Gürbüz, S. (2019). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Health, S. R. (2016). Plan for people’s health protection, care and promotion 2016–2020. Hanoi: Socialist Republic of Vietnam. http://extwprlegs1.fao.org/docs/pdf/vie179587.pdf
İbrahimoğlu, Ö., Saray Kılıç, H., & Mersin, S. (2019). Fabrika çalışanlarının sağlık okuryazarlığı Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler: Bilecik ili örneği. Sağlık ve Toplum, 29(3), 26–32.
İsrael, G. D. (2012). Determining sample size. Florida cooperative extension service, Institute of Food and Agricultural Sciences, 2. 05 20, 2021 tarihinde https://www.psycholosphere.com/Determining%20sample%20size%20by%20Glen%20Israel.pdf adresinden alındı
Janz, N. K., & Becker, M. H. (1984). The health belief model: A decade later. Health Education Quarterly, 11(1), 1–47.
Keskin, H., Akgün, A. E., & Koçoğlu, İ. (2016). Örgüt teorisi. Ankara: Nobel Kitap.
Kolaç, N., Sezer Balcı, A., Şişman, F. N., Ataçer, E. B., & Dinçer , S. (2018). Fabrika çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışı ve sağlık algısı. Bakırköy Tıp Dergisi, 14(2), 67–74.
Korkut Owen, F., & Demirbaş Çelik, N. (2018). Lifelong healthy lifestyle and wellness. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(4), 440–453.
Kuloğlu, Y. (2015). Genç kuşakta riskli sağlık davranışları (Kırklareli Üniversitesi öğrencileri örneği). İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lİsans Tezi).
Kumar, S., & Preetha, G. (2012). Health promotion: An effective tool for global health. Indian Journal of Community Medicine, 37(1), 5–12.
Mack, C. A. (2018). How to write a good scientific paper. Washington USA: Society of Photo–Optical Instrumentation Engineers Press.
Madi, H. H., & Hussain, S. J. (2008). Health protection and promotion. Eastern Mediterranean Health Journal, 14(Special), 15–22.
Marlene, K. T., Allensworth, D. D., & Grizzel, J. (2012). S. Bakanlığı, C. I. Fertman, & D. D. Allensworth (Dü) içinde, Sağlığı geliştirme programları teoriden pratiğe (N. M. Işıtman, Çev.). Ankara: Sağlık Bakanlığı.
National Academies of Sciences. (2019). The promise of adolescence: Realizing opportunity for all youth (The National Academies Press. b.). (R. J. Bonnie, & E. P. Backes,, Dü) Washington, DC.
Organization, W. H. (2002). The world health report, Reducing risks, promoting healthy life. France: WHO.
Ortabag, T., Ozdemir, S., Bakir, B., & Tosun, N. (2011). Health promotion and risk behaviors among adolescents in Turkey among adolescents in Turkey. The Journal of School Nursing, 27(4), 304–15.
Oyur Çelik, G., Malak, A. T., Bektaş, M., Yılmaz, D., Sami Yümer, A., Öztürk, Z., & Demir, E. (2009). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışlarını etkileyen etmenlerin İncelenmesi. Anatol J Clin Investig, 3(3), 164–69.
Özbaşaran, F., Çetinkaya, A., & Güngör, N. (2004). Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sağlık davranışları. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(3), 43–55.
Öztürk Haney, M., & Erdoğan, S. (2013). Sağlık davranışı etkileşim modeli: Çocukların beslenme alışkanlıklarını belirlenmek için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 6(4), 218–23.
Pasinlioğlu, T., & Gözüm, S. (1998). Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık personelinin sağlık davranışları. C. Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2(2), 60–68.
Pender, N. J., Murdaugh, C. L., & Parsons, M. A. (2006). Health promotion in nursing practice (4 b.). New Jersey: Prentice Hall. Priyanka, & Mishra, S. (2010). Gender difference in life satisfaction of elderly people. Advance Research Journal of Social Science, 1(2), 176–179.
Prochaska, J. O., DiClemente, C. C., Velicer, W. F., & Rossi, J. S. (1992). Comments on Davidson's 'Prochaska and DiClemente's model of change: a case study? British Journal of Addiction(87), 825–35.
Prochaska, J. O., Johnson, S., & Lee, P. (2009). The transtheoretical model of behavior change. S. A. Shumaker, J. K. Ockene, & K. A. Riekert (Dü) içinde, The handbook of health behavior change (s. 59). New York: Springer Publishing Company.
Raingruber, B. (2014). Health promotion theories. B. Raingruber içinde, Contemporary health promotion in nursing practice. USA: Joney&Barlett.
Redding, C. A., Rossi, J. S., Rossi, S. R., Velicer, W. F., & Prochaska, J. O. (2000). Health behavior models. The International Electronic Journal of Health Education, 3(Special), 180–193.
Rosenstock, I. M. (1974). Historical origins of the health belief Model. Health Education Monographs, 2(4), 328–35.
Rosenstock, I. M., Strecher, V. J., & Becker, M. H. (1988). Social learning theory and the health belief model. Health Education Quarterly, 15(2), 175–183.
Schmidt , H. (2019). Chronic disease prevention and health promotion. D. H. Barret, L. W. Ortmann, A. Dawson, C. Saenz, A. Reis, & G. Bolan (Dü) içinde, Public health ethics: Cases spanning the globe. Library of Congress Control Number: 2015960197, https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2F978-3-319-23847-0.pdf (01.07.2021).
Sherman, L. E., Payton, A. A., Hernandez, L. M., & Greenfield, P. .. (2016). The power of the like in adolescence: Effects of peer influence on neural and behavioral responses to social media. Psychological Science 27(7), 1–9.
Sutin, A. R., & Terracciano, A. (2017). Perceived Weight Discrimination andHigh–Risk Health–Related Behaviors. Obesity (Silver Spring), 25(7), 1183–86.
Şen, A. M., Ceylan, A., Kurt, M. E., Palancı, Y., & Adın, C. (2017). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Dicle Tıp Dergisi, 44(1), 1–11.
Şimşek, Z. (2013). Sağlığı geliştirmenin tarihsel gelişimi ve örneklerle sağlığı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(3), 343–58. Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (4 b.). Massachusetts, United States of America: Allyn & Bacon.
Tambağ, H. (2011). Hatay Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 18(2), 47–58.
TUİK. (2021, 07 07). Türkiye sağlık araştırması. TUİK–Veri portalı: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=saglik–ve–sosyal–koruma–101&dil=1 adresinden alındı.
Turgul, Ö., Doğan, F., Mandıracıoğlu, A., & Lüleci, E. (2002). Sağlığı geliştirici davranışların değerlendirilmesi amacıyla çok boyutlu sağlık anketi (ÇSA)'nin Bausel ölçeği ile birlikte uygulanması. Ege Tıp Dergisi, 41(2), 91–95.
UNECE. (2010). Health promotion and disease prevention. UNECE Policy brief on ageing, 6. United Nations Economic Commission for Europe.
Vazini, H., & Barati, M. (2014). The health belief model and self–care behaviors among type 2 diabetic patients. Iranian Journal of Diabetes and Obesity, 6(3), 107–13.
WHO. (2021, 07 07). Leading cause of death, illness and impoverishment. Tobacco: https://www.who.int/news–room/fact–sheets/detail/tobacco adresinden alındı
Yalçınkaya, M., Gök Özer, F., & Yavuz Karamanoğlu, A. (2007). Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülten, 6(6), 409–20.
Yılmaz Tuncay, S., Demirhan, İ., Şahin, S., & Kaplan, S. (2019). Sağlık inanç modeli örneği: Tütün bağımlısı gebe. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 2(1), 38–46.