TERRACOTTA FIGURINES FROM THE TEMPLE OF APHRODITE AT APHRODISIAS

The ancient Carian city of Aphrodisias is located in southwestern Turkey, near the modern village of Geyre, in the upper valley of Morsynus River. The city was famous in antiquity for its sanctuary of Aphrodite and its marble sculptors. The first systematic excavations at the site started in 1961 and still continue today. One of the most important structures at the site is the Temple of Aphrodite dedicated to the patron deity of the city. The first phase of the temple is dated to 30 BC, it was enlarged in the 1st century AD and it was then converted into a church in late antiquity. The finds discovered in the excavations of the sanctuary present quite important information about the history of the temple. Amongst the finds, a significant group consists of terracotta figurines. Several areas of the temple were excavated in the 1960’s and during these field works, a total of 32 fragments of figurines were brought to light. The figurines were mostly unearthed in the temenos of the sanctuary. Since the temple had a long and complicated history, the context of the figurines is not very clear. The majority of the figurines represents females. Female types include seated female representations, which were popular in the Archaic Period, fragments of head and drapery reflecting the Tanagra type and various female heads, which were widespread during the Hellenistic and Roman Periods. Furthermore, a relief representing an “Aphrodite-Eros” group has been evaluated within this study. The existence of the “Naked Aphrodite” type is proven through several body and arm fragments. There are two representations of Eros. One is an infant Eros on a relief fragment, the other is a nude youth on an applique fragment of a relief vase. It seems that the male figurines are the least favoured votive offerings to Aphrodite among the figurines from the sanctuary. They are represented with only two examples; the back of a draped kouros figurine and the fragment of head. Another group in this study is the animal representations including dove, bear, ram and cattle, which are all solid and decorated with incisions and lines. All the figurines in this study are votive offerings to Aphrodite and they give information about the cultic activities for the goddess. The scarcity of male figurines is to be expected in the dedication of the votive offerings to deities. Animal representations like dove figurines, are important in terms of indicating the sacred elements in the cult of Aphrodite. The earliest figurines from the sanctuary are dated to the 6th century BC after which there is a hiatus until the 3rd century BC, when the dedication of figurines start again and continue increasingly until the 1st century AD. Thus, the terracotta figurines dedicated to the Aphrodisian Aphrodite that had originated from a local cult, are significant in terms of reflecting the history, the structure and the function of the cult.

Aphrodisias Aphrodite Tapınağı’ndan Ele Geçen Pişmiş Toprak Figürinler

Antik Dönemde bir Karia kenti olan Aphrodisias, Türkiye’nin güneybatısında modern Geyre köyünün yanında, Morsynus ırmağının vadisinde konumlanmaktadır. Antik Dönemde Aphrodite kutsal alanı ve mermer heykeltıraşları ile ünlü olan kentte bilimsel kazı çalışmaları 1961 yılında başlamıştır ve günümüzde de devam etmektedir. Buradaki yapıların en önemlilerinden biri kentin baş tanrıçası Aphrodite’ye adanan tapınaktır. Tapınak, MÖ 30 yılında temelleri atılmış, MS 1. yüzyılda genişletilmiş, Geç Antik Çağ’da ise kiliseye dönüştürülmüş bir yapıdır. Tapınak kazılarından elde edilen buluntular, tapınağın tarihçesi hakkında önemli bilgiler sunmuştur. Söz konusu buluntular arasında önemli bir grubu pişmiş toprak figürinler oluşturmaktadır. Yoğun olarak 60’lı yıllarda yapılan tapınak ve çevresindeki kazılardan toplam 32 adet pişmiş toprak figürin ele geçirilmiştir. Figürinlerin buluntu yerlerinin, temelde kutsal alan temenosu içerisindeki çeşitli açmalar olduğu görülmektedir. Ancak tapınak farklı dönemlerde çeşitli yapım aşamalarından geçmiş olduğu için figürinlerin in-situ olarak bulunduğunu söylemek zordur. Figürin tiplerine bakılacak olursa büyük bir çoğunluğunun kadın tiplerinden oluştuğu görülmektedir. Kadın tipleri içinde Arkaik döneme ait ünlü oturan kadın figürinleri, Tanagra tipinde baş ve giysi parçaları ve Hellenistik-Roma dönemlerinde sıkça karşılaşılan çeşitli tiplerde kadın başları bulunmaktadır. Ayrıca AphroditeEros grubunun betimlendiği bir kabartma da pişmiş toprak figürinler arasında değerlendirilmiştir. Giyimli kadın tipleri dışında “Çıplak Aphrodite” tipinin varlığı çeşitli gövde ve kol parçaları ile ortaya konmaktadır. Eros betimleri grupta iki örnek ile temsil edilir. Bir tanesi bir kabartma parçası üzerindeki çocuk Eros betimi diğeri ise yine kabartma bir plaka olabilecek ayakta çıplak genç erkek figürüdür. Erkek figürinlerinin Aphrodisias Aphrodite Tapınağı’ndaki figürin adakları arasında en az tercih edilen tip olduğu görülmektedir. Aphrodisias tapınak figürinleri içerisinde bir baş ve bir kouros figürinine ait arka yüz ile temsil edilen erkek tipleri çok azdır. Çalışmadaki bir diğer figürin grubu ise hayvan betimleridir. Güvercin, ayı, koç (ya da keçi) ve bir dört ayaklı büyükbaş hayvandan oluşan gruptaki tüm figürinler içi dolu olarak üretilmiş ve üzerindeki detaylandırmalar kazıma çizgi ve noktalarla yapılmıştır. Tüm bu figürinler kentin baş tanrıçası Aphrodite’ye adanmış adaklar olup, tanrıçanın kült faaliyetleri hakkında da bilgi sunarlar. En çok adanan kadın figürinleri Aphrodite’nin diğer merkezlerdeki adak sistemiyle de uyumludur. Erkek figürinlerinin azlığı tanrıçalara figürin adaklarında beklenen bir olgudur. Hayvan figürinleri, güvercin örneğinde olduğu gibi Aphrodite kültündeki kutsal öğeleri göstermesi açısından önemlidir. Çalışmadaki figürinler dönemsel olarak ele alındığında MÖ 6. yüzyılda tanrıçaya figürin adandığı görülür. Bu tarihten MÖ 3. yüzyıla kadar bir boşluk olmakla birlikte MÖ. 3.- MS 1. yüzyıllar arası figürin adaklarının arttığını söylemek mümkündür. Sonuç olarak, Karia bölgesinin yerel bir kültünden türeyen Aphrodisias Aphrodite’sine adanmış pişmiş toprak figürinler, kültün tarihi, yapısı ve işlevi hakkında bilgi vermesi açısından önemlidir.

___

Bayburtoğlu 1977 Bayburtoğlu, C., Erythrai II, Pişmiş Toprak Eserler, Terracottas in Erythrai, Ankara.

Belaňová 2016 Belaňová, P., “Ancient Adornments of Central Asia Influenced by the Greek Jewellery of the Classical and Hellenistic Period”, Studia Hercynia 20/1, 111-126.

Bevan 1987 Bevan, E., “The Goddess Artemis, and the Dedication of Bears in Sanctuaries”, BSA 82, 17-21.

Boardman 2001 Boardman, J., Yunan Heykeli. Arkaik Dönem (çev. Y. Ersoy), İstanbul.

Bourgeois 2007 Bourgeois, B., “Pratiques artisanales de la couleur” in: V. Jeammet, (ed.), Tanagras: De l'objet de collection à l'objet archéologique, Actes du Colloque organisé par le musée du Louvre à la Bibliothèque nationale de France le 22 Novembre 2003, 81-89.

Bournias 2015 Bournias, L. C., “A new Ionian Kouros Terracotta Figurine from the Temple of Athena at Karthaia” in: A. Muller – E. Laflı – S. HuysecomHaxhi (eds.), Figurines de terre cuite en Méditerranée grecque et romaine. Volume 2. Iconographie et contextes. Colloque international, 2-6 juin 2007, Izmir, Turquie. Lille, 23-30.

Brinkerhoff 1978 Brinkerhoff D. M., Hellenistic Statuettes of Aphrodite. Studies in the History of Their Stylistic Devolopment, New York – London.

Brody 2001 Brody, L. R., “The Cult of Aphrodite at Aphrodisias in Caria”, Kernos 14, 93-109.

Brody 2007 Brody, L. R. Aphrodisias III: The Aphrodite of Aphrodisias. Mainz.

Burr-Thompson 1963 Burr-Thompson, D., Troy. The Terracotta Figurines of the Hellenistic Period (Supplementary Monograph 3), Princeton.

Calafato 2016 Calafato, E., “Coroplastica Ellenistica nella Collezione Archeologica “Francesco Messina”, Lanx 24, 1-85.

Camp 1996 Camp, McK. J., “Excavations in the Athenian Agora: 1994 and 1995”, Hesperia 65-3, 231-261.

Cormack 1990 Cormack, R., “The Temple as the Cathedral”, in: C. Roueché – K. Erim (eds.), Aphrodisias papers. Recent work on architecture and sculpture. Including the papers given at the Second International Aphrodisias Colloquium held at King's College London on 14 November 1987, Michigan, 76-88.

De la Genière 1987 De la Genière, J., “Premières recherches sur Aphrodisias préromaine” in: J. de la Genière – K. T. Erim (eds.), Aphrodisias de Carie, Colloque de l'Université de Lille III, 13 November 1985, Paris, 53-63.

De Staebler 2012 De Staebler, P.D. “Roman Pottery” in: C. Ratté – P. D. De Staebler (eds.) Aphrodisias V. The Aphrodisias Regional Survey, Mainz, 59-86.

Dewailly 2007 Dewailly, M., “Une Collection Tanagréenne pour Artémis dans le Sanctuaire de Claros”, in: V. Jeammet, (ed.), Tanagras: De l'objet de collection à l'objet archéologique, Actes du Colloque organisé par le musée du Louvre à la Bibliothèque nationale de France le 22 Novembre 2003, 134-154.

Doğan-Gürbüzer 2011 Doğan-Gürbüzer, E., Klaros Kazılarından Ele Geçen Pişmiş Toprak Figürinler ve Kültler Açısından Değerlendirilmeleri. (Unpublished Ph.D. Dissertation, Ege University) İzmir.

Doğan-Gürbüzer 2014 Doğan-Gürbüzer, E., “Pişmiş Toprak Kadın Figürin Buluntuları Işığında Klaros'ta Tanrıça Kültleri”, Arkeoloji ve Sanat 145, 57-65.

Doruk 1990 Doruk, S., “The architecture of the temenos” in: C. Roueché – K. Erim (eds.), Aphrodisias papers. Recent work on architecture and sculpture. Including the papers given at the Second International Aphrodisias Colloquium held at King's College London on 14 November 1987, Michigan, 66-74.

Eren 2015 Eren, K., “La sculpture archaique d'Aphrodisias” in: S. Montel (ed.), La sculpture gréco-romaine en Asie Mineure. Synthèse et recherches récentes. Institut des Sciences et Techniques de l’Antiquité, Besançon, 123-136.

Erim 1965 Erim, K. T., “Aphrodisias 1964 Hafriyatı”, Türk Arkeoloji Dergisi 14-1, 135-141.

Erim 1986 Erim, K. T., Aphrodisias. City of Venus Aphrodite, New York.

Friesländer 2001 Friesländer E., “The Mantle Dancer in the Hellenistic Period: Glorification of the Himation”, Assaph 6, 1-30.

Hanfmann – Ramage 1978 Hanfmann, G.M.A. – N.H. Ramage, Sculpture from Sardis: The Finds through 1975, Sardis Report 2, Cambridge.

Havelock 1995 Havelock, C. M., The Aphrodite of Knidos and Her Successors: A Historical Review of The Female Nude in Greek Art, Michigan.

Hasselin-Rous – Çaldıran-Işık – Kongaz 2015 Hasselin-Rous, I. – M. E. Çaldıran-Işık – G. Kongaz, Musées archéologiques d’Istanbul catalogue des figurines en terre cuite grecques et romaines de Smyrne / İstanbul Arkeoloji̇ Müzeleri̇ YunanRoma Dönemi̇ Pi̇şmi̇ş Toprak Smyrna Figürinleri̇ Kataloğu, İstanbul.

Herbert 1959 Herbert, K., “Terracotta Figurines at Bowdoin College”, ClJ 55-3, 98-111.

Higgins 1959 Higgins, R. A., Vol. 2: Text and plates. Part 1. Plastic Vases of the 7th and 6th Centuries B.C. Part 2. Plastic Lekythoi of the 4th Century B.C. London: The British Museum.

Higgins 1967 Higgins, R. A., Greek Terracottas, London.

Higgins 1969 Higgins, R. A., Catalogue of the Terracottas in the Department of Greek and Roman Antiquities British Museum. Volume I-II. Greek: 730-330 B.C. Oxford.

Higgins 1980 Higgins, R. A., Greek and Roman Jewellery, Los Angeles.

Higgins 1986 Higgins, R. A., Tanagra the Figurines. New Jersey.

Huysecom 2000 Huysecom, S., “Un kouros en terre cuite d’origine ionienne à Thasos. Production et diffusion d’une série”, in: F. Blondé – A. Muller (eds.), L'artisanat en Grèce ancienne, Les productions, les diffusions. Actes du Colloque de Lyon, Maison de l'Orient Méditerranéen, décembre 1998, Lyon, 107-126.

Huysecom-Haxhi 2003 Huysecom-Haxhi, S., “Terres cuites animales dans les nécropoles grecques archaïques et classiques du bassin méditerranéen”, in: A.Muller – B. Gratien – D. Parayre (eds.), Figurines animales des mondes anciens, Actes de la journée d’études organisée par l’Institut des Sciences de l’Antiquité de l’Université Charles-de-Gaulle - Lille 3, Villeneuve d’Ascq, 8 juin 2002, 91-103.

Işın 2018 Işın, G., “An Archaic Kouros Figurine from Tlos”, in: T. Korkut – B. Özen-Kleine (eds.), Festschrift für Heide Froning, İstanbul, 115-127.

Jeammet 2014 Jeammet, V., “Sculpture en miniature. Polychromy on Hellenistic Terracotta Statuettes in the Louvre Museum’s Collection”, in: J. S. Østergaard – A. M. Nielsen (eds.), Transformations. Classical Sculpture in Colour, 209-222.

Jones 1986 Jones, R. E., Greek and Cypriot Pottery: A Review of Scientific Studies, Athens.

Karlsson 2015 Karlsson, L., “Terracotta Figurines from Labraunda (Caria). A Brief Note.”, in: A. Muller – E. Laflı – S. Huysecom-Haxhi (eds.), Figurines de terre cuite en Méditerranée grecque et romaine. Volume 2. Iconographie et contextes. Colloque international, 2-6 juin 2007 / Izmir, Turquie, Lille, 523-527.

Kielau 2009 Kielau, S., Terrakotten aus Pergamon. Ton fıguren aus Wohnhäusern der Stadtgrabung. (Unpublished Ph.D. Dissertation, U n i v e r s i t ä t Munster) Munster.

Kyrieleis 1996 Kyrieleis, H., “Der Tänzer vom Kap Phoneas”, IstMitt 46, 111-121.

Laumonier 1956 Laumonier, A., Exploration Archéologique de Délos. XXIII: Les Figurines de terre cuite, Paris.

Laviosa 1985 Laviosa, C. 1985. “Il Santuario di Zeus Megistos e il suo Kouros Archaico”, Studi su Iasos di Caria Bollettino d’Arte, Suppl. 31-3, 47-56.

Mendel 1912-1914 Mendel, G., Catalogue des Sculptures grecques, romaines et byzantines, Vol. III, İstanbul.

Meriç 2007 Meriç, A. E., Metropolis Ana Tanrıça Kült Mağarası. (Unpublished Ph.D. Dissertation, Dokuz Eylül University) İzmir.

Merker 2000 Merker, G. S., The Sanctuary of Demeter and Kore. Terracotta Figurines of the Classical, Hellenistic, and Roman Periods, New Jersey.

Mollard-Besques 1954 Mollard-Besques, S., Catalogue Raisonné des Figurines et Reliefs, En Terre-Cuite Grecs et Romains I Epoques Préhellénique, Géometrique, Archaїque et Classique, Myrina, Paris.

Mollard-Besques 1963 Mollard-Besques, S., Catalogue Raisonné des Figurines et Reliefs, En Terre-Cuite Grecs et Romains II, Myrina, Paris.

Muller – Tartari – Toçi 2004 Muller, A. – F. Tartari – I. Toçi, “Les terres cuites votives du "sanctuaire d'Aphrodite" à Dyrrhachion. Artisanat et piété populaire” in: P. Cabanes – J. L. Lamboley (eds.), L'Illyrie méridionale et l'Épire dans l'Antiquité. Bd.4, Paris, 609-622.

Nielsen 2009 Nielsen, I, “The Sanctuary of Artemis Brauronia: Can Architecture and Iconography Help to Locate the Settings of the Rituals?”, in: T. FischerHansen – B. Poulsen (eds.), From Artemis to Diana: The Goddess of Man and Beast, Acta Hyperborea 12, Copenhagen, 83-116.

Orsi 1906 Orsi, P., Gela: Scavi del 1900-1905, Milano.

Papadimitriou 1963 Papadimitriou, J., “The Sanctuary of Artemis at Brauron”, Scientific American 208-6, 110–122.

Papantoniou – Michaelides – Dikomitou-Eliadou 2019 Papantoniou, G. – D. Michaelides – M. Dikomitou-Eliadou, “Terracottas in a Domestic Context: The Case of the House of Orpheus in Nea Paphos, Cyprus”, in: G. Papantoniou – D. Michaelides – M. DikomitouEliadou (eds.), Hellenistic and Roman Terracottas, Leiden, 7-43.

Ratté – Commito 2017 Ratté, C. – A. Commito, The Countryside of Aphrodisias, Michigan.

Reynolds 1982 Reynolds, J. M., Aphrodisias and Rome: Documents from the Excavation of the Theater at Aphrodisias, London.

Reynolds 1990 Reynolds, J. M., “Inscriptions and the building of the Temple of Aphrodite,’ in C. Roueché – K. T. Erim (eds.), Aphrodisias Papers: Recent Work on Architecture and Sculpture. Journal of Roman Archaeology Supplement 1, 37-40.

Rhomiopoulou 2017 Rhomiopoulou, K., “Akanthos. Figurines from the Coastal Cemetery”, in: P. Adam-Veleni – A. Koukouvou – O. Palli – E. Stefani – E. Zografou (eds.), Figurines. A Microcomos of Clay, Thessaloniki, 87-90.

Robinson 1931 Robinson. D. M., Excavations at Olynthus. Part IV. The Terracottas of Olynthus Found in 1928, Oxford.

Romano 1995 Romano, I. B., Gordion II. The Terracotta Figurines and Related Vessels, Philadelphia.

Rumscheid 2006 Rumscheid, F., Die Figürlichen Terrakotten von Priene, Berlin.

Pisani 2006 Pisani, M., “The Collection of Terracotta Figurines in the British School at Athens”, BSA 101, 269-368.

Reeder-Williams 1978 Reeder-Williams, E., “Figurine Vases from the Athenian Agora”, Hesperia 47-4, 356-401.

Reinach 1906 Reinach, T., “Inscriptions d’Aphrodisias” Revues des etudes Greques 19, 205-298.

Reynolds 1982 Reynolds, J. M., Aphrodisias and Rome: Documents from the Excavation of the Theater at Aphrodisias, London.

Reynolds 1990 Reynolds, J. M., “Inscriptions and the building of the Temple of Aphrodite”, in: C. Roueché – K. T. Erim (eds.), Aphrodisias Papers: Recent Work on Architecture and Sculpture, Journal of Roman Archaeology Supplement 1, 37-40.

Rhomiopoulou 2017 Rhomiopoulou, K., “Akanthos. Figurines from the Coastal Cemetery”, in: P. Adam-Veleni – A. Koukouvou – O. Palli – E. Stefani – E. Zografou (eds.), Figurines. A Microcomos of Clay, Thessaloniki, 87-90.

Richter 1960 Richter, G. M. A., Kouroi. Archaic Greek Youths. A Study of the Development of the Kouros Type in Greek Sculpture. London.

Ridgway 1970 Ridgway, B. S., The Severe Style in Greek Sculpture, Princeton.

Senff 1993 Senff, R., Das Apollonheiligtum von Idalion: Architektur und Statuenausstattung eines Zyprischen Heiligtums. SIMA 94. Jonserd, Åströ.

Smith 1993 Smith, R. R. R., Aphrodisias I. The Monument of C. Julius Zoilos, Mainz.

Smith – Spalding 1870 Smith, W. – T. Spalding, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, Boston.

Sinn 1977 Sinn, U., Antike Terrakotten, Kataloge der staatlichen Kunstsammlungen Kassel, Kassel.

Sismantoni-Bournias 2015 Sismantoni-Bournias, E., “Enthroned Goddesses from the Sanctuary of Hyria on Naxos”, in: A. Muller – E. Laflı – S. Huysecom-Haxhi (eds.), Figurines de terre cuite en Méditerranée grecque et romaine. Volume 2. Iconographie et contextes. Colloque international, 2-6 juin 2007/Izmir, Turquie, Lille, 23-30.

Thomas 2015 Thomas, R. I., Naukratis: Greek Terracotta Figures, London.

Tolun 2015 Tolun, V., “Terracotta Figurines from the Western Necropolis of Assos”, in: Figurines de terre cuite en Mediterranee grecque romaine, A. Muller – E. Laflı (eds.), Les éditions du Septentrion, Villeneuve d'Ascq, 375-384.

Töpperwein 1976 Töpperwein, E., Terrakotten von Pergamon, Berlin.

Tuchelt 1970 Tuchelt, K., Die archaische Skulpturen von Didyma. Beiträge zur Frühgeschichte Plastik in Kleinasien, IstForsch 27, Berlin.

Tzanavari 2017 Tzanavari, K., “The types of the Tanagra figurines in northern Greece”, in: P. Adam-Veleni – A. Koukouvou – O. Palli – E. Stefani – E. Zografou (eds.), Figurines. A Microcomos of Clay, Thessaloniki, 153-157. Vassilipou – Skoumi – Nassioti 2015

Vassilipou, V. – N. Skoumi – E. Nassioti, 2015, “Aphrodite Figurines from the Sanctuary of Nymph Kronia” at Mount Helicon”, in: A. Muller – E. Laflı (eds.), Figurines de terre cuite en Méditerranée grecque et romaine II, Iconographie et contextes, Septentrion, 473-480.

Vermeule 1966 Vermeule, C., “Small Sculptures in the Museum of Fine Arts”, ClJ 62/3, 97-113.

Von Graeve 2008 von Graeve, V., “2006 Yılı Milet Çalışmaları”, KST 29/3, 343-360.