1914

SİKKE BULUNTULARI IŞIĞINDA OLBA'DAKİ PERS VE MAKEDON VARLIĞI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Olba'da 2001 yılından beri sürdürülen kazı ve yüzey araştırmalarında hem bölge, hem de kent için önemli arkeolojik sonuçlara ulaşılmıştır. Kazılar sonunda kentte yüzlerce sikke tespit edilmiş, özellikle erken örnekler ayrılarak detaylı çalışmalarına başlanmıştır. Bunların başında ise 2010 senesinde bulunan gümüş obol ve Makedon sikkeleri gelmektedir. Olba kazıları sonucunda bulunan MÖ 4. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen sikkeler, Olba akropolisinin ilk kullanımına dair bazı düşünceleri akla getirmiştir. Bu arkeolojik veriler, bölgede gelişen siyasal tarih bağlamında ve Olba akropolisinin konumu çerçevesinde düşünülmüş ve yorumlanmıştır. Olba'nın yerleşim tarihinin erken evrelerini açıklamak ve kesin sonuçlara varmak için kuşkusuz çok daha fazla arkeolojik veriye ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak Olba'da bulunan ve bu makalede tanıtılan MÖ 4. yüzyıla ait sikkeler; Olba kentinin en erken verileri, Olba bölgesinin de en erken arkeolojik verilerinden biri olması açısından önem taşımakta, bu sonuçların başta bölgede çalışan uzmanlar olmak üzere bilim dünyasına duyurulması gereken önemli bilimsel materyaller olduğu düşünülmektedir. Olba'nın erken tarihine işaret eden söz konusu sikke buluntularıyla ilgili olarak yapılacak değerlendirmede öncelikle coğrafi ve topografik koşullardan, genel arazi yapısından söz edilmelidir. Bu bağlamda Doğu Dağlık Kilikia bölgesinde yer alan bir kara yerleşim merkezi olan Olba'nın akropolisinin denizden 1040 metre yükseklikte olduğunu belirtmek gerekir. Akropolisin bulunduğu tepenin ovadan yüksekliği yaklaşık 50 metre olup, bu yükselti doğal bir kale görünümünde olduğu kadar, yine doğal bir korunaklık sağlayan kayalık yapıya sahiptir. Özellikle akropolisin zirveye yakın yamaçlarında bulunan masif ana kaya, sur gibi akropolisi çevrelemektedir. Akropolisin bazı kesimleri dik yamaçlı olup, birçok yönden zirveye ulaşmak neredeyse imkânsızdır. Öte yandan, Olba akropolisi stratejik konumu ile de dikkat çekicidir. Akropolis, hem çevresindeki vadiye ve hinterlandına hem de Olba bölgesini farklı rotalardan kıyı kesimine bağlayan yollara hâkim bir noktadadır. Kıyı kesimden Olba bölgesinin içlerine giden yolların hemen hemen hepsi Olba üzerinden Diocaesarea'ya bağlanmaktadır. Kıyı kesimden iki farklı rota (Keşlitürkmenli ve Şeytanderesi Vadisi rotaları) üzerinden Olba akropolisine ulaşılabilmektedir. Şeytanderesi Vadisi, Olba ile Korykos ve Elaiussa Sebaste'yi birbirine bağlarken; Keşlitürkmenli yolu ise, ara rotalarla birlikte Olba'yı Narlıkuyu, Korasion ve Seleucia ad Calycadnum'a bağlamaktadır. Bu bağlantılar, Olba bölgesinin limanları olan kıyı yerleşim merkezleriyle Olba'nın doğal rotalarla erişiminin olduğunu göstermektedir. Kıyı kesiminden doğrudan Diocaesarea'ya ulaşım kayalık ve sarp olduğundan, bölgenin başkenti, önemli dinsel ve yönetsel merkezi olan Diocaesarea'ya gidişte Olba'dan geçen rotalar sıklıkla kullanılan bir güzergâh olmalıdır. Keşlitürkmenli-OlbaDiocaesarea hattı Olba bölgesini Claudiapolis-Laranda-Ikonion üzerinden Anadolu'nun iç bölgelerine de bağlamaktadır. Bu durum, Olba akropolisinin konumunun stratejik özelliğini açıklamaktadır. Olba'da bulunan Mazaeus dönemine ait sikke ışığında; Olba akropolisinin bulunduğu stratejik konumun MÖ 4. yüzyılın 3. çeyreğinde Persler; Makedon sikkeleriyle de MÖ 4. yüzyılın son çeyreğinde Makedonlar tarafından tanındığı, onların kullandığı ana güzergâhlar üzerinde yer aldığı ve belki de burada bir tahkim edilmiş yerleşimin bulunduğu önerilebilir. Gelecekte Olba akropolisinde yapılacak kazı çalışmalarından elde edilecek sonuçların bu konuda daha fazla veriler sağlayabileceği düşünülmektedir

Considerations on the Persian and Macedonian Presence at Olba in the Light of Coin Finds

Archaeological excavations and field surveys carried out since 2001 at Olba have led to significant results for both the region and the city itself. As a result of the excavations, hundreds of coins have been discovered and detailed studies of the earliest of these have begun. Of these finds, the most prominent are the silver obol and the Macedonian coins found in 2010. The coins that have been dated to the second half of 4th century B.C. shed light on the early history of the Olba acropolis. These are interpreted bearing in mind the developments in political history and the location of the Olba acropolis. Undoubtedly, one needs much more evidence to explain the earliest stages of the history of settlement in Olba and to reach definitive conclusions. However, the coins that this article introduces; which date to the 4th century B.C. - and are the earliest coin finds of Olba - are significant not only for the city but also for the region as they are the earliest finds to be recovered so far in the region as well and hence the author's belief that they should be introduced to the scientific community, especially the experts studying the region. In order to evaluate these coin finds that offer information about the early history of Olba, one first has to consider the geography, the topography of the region and, the structure of the terrain. In this context, one should first state the fact that the Olba acropolis, a high land settlement located in the Eastern Rough Cilicia region, is above 1040 meters above the sea level. The hill upon which the acropolis is located is approximately 50 meters above the plain. This elevated position appears as a natural fortress and also provides natural protection with its rough structure. Specifically, the bedrock that is located near the peak of the acropolis surrounds the acropolis like a wall. Some parts of the acropolis are steep, making it near impossible to climb to the top of the acropolis. On the other hand, the Olba acropolis is notable for its strategic location. The acropolis is situated in a commanding position relative to the surrounding valley and the hinterland as well as the roads that connect the Olba region to the coastal areas via alternative routes. Nearly all of the roads that lead to the interior of the Olba region from the coastal area are connected to Diocaesarea via Olba. It is possible to reach the Olba acropolis through two different routes, one from Keşlitürkmenli and the other from the Şeytanderesi Valley. The Şeytanderesi Valley connects Olba, Korykos, and Elaiussa Sebaste to one another, while the Keşlitürkmenli road, via intermediate routes, connects Olba to Narlıkuyu, Korasion and, Seleucia ad Calycadnum. These connections show that the Olba region is naturally connected to the coastal settlements that have ports. As the direct route from the coastal region to Diocaesarea is rough and steep, the routes that lead via Olba to Diocaesarea, the capital as well as an important spiritual and administrative center of the region, must have been frequently used. The Keşlitürkmenli-Olba-Diocaesarea route also connects the Olba region to the Anatolian interior via Claudiapolis-Laranda-Ikonion. This indicates the strategic importance of the location of the Olba acropolis. Based on a coin that belongs to the Mazaeus period, and on the Macedonian coins found at Olba, one can propose that the strategically important location of the Olba acropolis has been recognized in the third quarter of 4th century B.C. by the Persians and in the last quarter of 4th century B.C. by the Macedonians respectively. One can also propose that the acropolis was on the major routes used by the Persians and Macedonians and that a fortified settlement possibly existed at the same spot. Future excavations at the Olba acropolis are expected to provide more data on this subject

___

Akçay 2014 Akçay, A., "Tabal Ülkesinin Tarihsel Süreci Üzerine Bir Değerlen-dirme", Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi XXIX, 37-58.

Akçay 2011 Akçay, A., Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında Tabal Ülkesi, Gazi Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

Akçay 2008 Akçay, T., Olba Mezarları, Mersin Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin.

Akçay 2016 Akçay, T., Olba'da Ölü Kültü, Gazi Üniversitesi YayınlanmamışDoktora Tezi, Ankara.

Aydınoğlu 1998 Aydınoğlu, Ü., "Olba Bölgesi Yol Ağı", Olba I, 139-146.

Bing 1987 Bing, J. D., A History of Cilicia During The Assyrian Period, Michigan.

Bodzek 2014 Bodzek, J., "Achaemenid Asia Minor: Coins of the Satraps and of the Great King", Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Nümismatik Kongresi, 25 - 28 Şubat 2013, 59-78.

Briant 2000 Briant, P., "Numismatique, frappes monétaires et histoire en Asie mineure achéménide", Mécanismes et innovations monétaires dans l'Anatolie achéménide. Numismatique et histoire (Actes de la Table Ronde internationale d'Istanbul, 22-23 mai 1997), IFEA - de Boccard, Istanbul - Paris, 265-274.

Casabonne 1996 Casabonne, O., "Notes Ciliciennes", Anatolia Antiqua 4, 111-119.

Casabonne 1999 Casabonne, O., "Local Powers And Persian Model In Achaemenid Cilicia: A Reassessment", Olba II/1, 57-66.

Casabonne 2000 Casabonne, O., "Conquete Perse et Phenomene Monetarie: L'Exemple Cilicien" Mecanismes et Innovations Monataires Dans L'Anatolie Achemenide Numismatique et Histoire Actes de la Table Ronde d'Istanbul, 21-91.

Casabonne - Lemaire 2002Casabonne, O. - A. Lemaire, "La Cilicie De l'indépendance à la Conquête macédonienne", Dossiers Archéologie, 52-59.

Casabonne 2004 Casabonne, O., La Cilicie, L'époque achéménide, De Boccard, Paris.Casabonne 2007 Casabonne, O., "Kilikya, Bağımsızlıktan Makedon Fethine", Arkeo -atlas 6, 54-61.

Durugönül 1995a S.Durugönül, "Kilikia Kulelerinin Tarihteki Yeri", Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları Arkeoloji Dergisi III, 197-203.

Durugönül 1995b Durugönül, S., "Olba: Polis mi, Territorium mu?", Lycia II, 75-82.

Durukan 2015 Durukan, M., Mersin'den Tarsus'a Kilikia Kıyılarındaki Kayıp Kentler, İstanbul.

Erten 2014 Erten, E., "Arkeolojik Veriler ve Tarihsel Olaylar Işığında Olba'da Yerleşimin Son Bulması", Seleucia ad Calycadnum IV, 57-73.

Erten - Özyıldırım - Akçay 2011 Erten, E. - M. Özyıldırım - T. Akçay, "Mersin Silifke Olba 2010 Kazısı", KST 33/2, 545-565.

Erzen 1940 Erzen, A., Kilikien bis zum Ende der Perserherrschaft, Leipzig.

Göktürk 1997 Göktürk, T., "Small coins from Cilicia and surroundings", Mécanismes et innovations monétaires dans l'Anatolie achéménide. Numismatique et Histoire. Actes de la Table Ronde d'Istanbul, 143-151.

Griffith 1935 Griffith, G. T., The Mercenaries of the Hellenistic World, Chicago.

Harrison 1982 Harrison, C. M., Coins of the Persian Satraps, Diss. Ann Arbor, Philadelphia.Hild - Hellenkemper 1990Hild, F. - H. Hellenkemper, Kilikien und Isariuen, Wien.

Jacobs 1999 Jacobs, B., "'Freie' Vôlker im Achâmenidenreich. Zu einem Topos in der antiken Uberlieferung zur persischen Reichsverwaltung", Olba II, 41-57.

Keil - Wilhelm 1931 Keil, J. - A. Wilhelm, Denkmäler aus dem Rauhen Kilikien, MAMA III, Manchester.

Le Rider 1997 Le Rider, G., "Le monnayage perse en cilicie au IVe Siecle", NAC 26, 151-169.

Lenger 2013a Lenger, D. S., "Salamis'e Atfedilen Makedon Krali Bronzlar Üzerine Bir Değerlendirme", Olba XXI, 371-387.

Lenger 2013b Lenger, D. S., "Yeni Bulgular Işığında Kaunos'a Atfedilen Makedon Krali Darpları", Adalya XVI, 1-9.

Lemaire 1989 A. Lemaire, "Remarques à propos du monnayage cilicien d'époque perse et de ses légendes araméens", in: R. Descat (Hrsg.), L'or perse et l'histoire grecque, Actes de la Table Ronde internationale de Bordeaux, REA 91, 141-156.

Liampi 1986 Liampi, K., "Zur Chronologie der sogenannten "anonymen" makedo-nischen Münzen des späten 4. Jhs.v.Chr", JNG 36, 41-65.

Liampi 1998a Liampi, K., Der makedonische Schild, Bonn.Liampi 1998b Liampi, K., "A Hoard of bronze coins of Alexander the Great", Studies in Greek Numismatics in Memory of Martin Jessop Price, 247-253.

Liampi 2000 Liampi, K., "The circulation of bronze Macedonian royal coins from Thessaly", JRA Supplementary 39, 221-225.

MacKay 1968 MacKay, T. S., Olba in Rough Cilicia, Ann Arbor.

Maedows 2005 Maedows, A.,"The Administration of the Achaemenid Empire",Forgotten Empire the World of Ancient Persia, 181-209.

Mathisen 1979 Mathisen, R. W., "The shield/helmet bronze coinage of Macedonia: A preliminary analysis", SAN 10, 2-6

Mildenberg 2000 Mildenberg, L., "On the so-called satrapal coinage", Mécanismes et innovations monétaires dans l'Anatolie achéménide. Numismatique et Histoire. Actes de la Table Ronde d'Istanbul, 22-23 Mayıs 1997, 9-20.

Nankov 2009 Nankov, E., "The Circulation of Bronze Macedonian Royal Coins in Seuthopolis: A Reappraisal", SOMA 2007, BAR International Series, 270-276.

Özyıldırım 2009 Özyıldırım, M., "Kilikia Bölgesi Eskiçağ Yer Adlarının Türkçede Kulla-nımı Üzerine Düşünceler", Uluslararası Mersin Sempozyumu, Mersin.

Özyıldırım - Ünalan 2011Özyıldırım, M. - S. Ünalan, Isauria Dağlarında Hıristiyan Manastırcı-lığının Bir Örneği: Olba Manastırı, Seleucia ad Calycadnum I, 147-167.

Picard 2003 Picard, O., "Remarques sur le monnayage de bronze macédonien avant Philippe II", BSFN 58/5, 73-78.

Postgate 2007 Postgate, N., Excavations at Kilise Tepe, 1994-98: From Bronze Age to Byzantine in Western Cilicia, Ankara.

Price 1991 Price, M. J., The Coinage in the Name of Alexander the Great and Philip Arrhidaeus. A British Museum Catalogue, Vol. I-II, Zurich-London.

Psoma 2009 Psoma, S., "Tas Sitarchias Kai Tous Misthous ([Arist.], OEC. 1351B) Bronze Currencies and Cash-Allowances in Mainland Greece, Thrace and the Kingdom of Macedonia", RBN 155, 3-38.

Sarıiz 2014 Sariz, E., Tiyatro Kazısı Sikke Buluntuları Işığında Olba Kenti Yerleşim Tarihi, Gazi Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

SNG Evelpidis Evelpidis, R. H., Sylloge Nummorum Graecorum, Grèce 1, Athens.

SNG Tübingen Mannsperger, D., Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, H.6, Phrygien-Kappadokien, Römische Provinzprägungen in Kleinasien.

Tekin 2007 Tekin, O., "Sikkeler", Dağlık Kilikia'da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları: Nagidos (ed. S. Durugönül), 369-438.

Touratsoglou 2003 Touratsouglou, I. P., "A la recherche du monnayage de bronze de Philippe II de Macédoine. Note préliminaire", BSFN 58/6, 97-101.

Westermark 1989 Westermark, U., "Remarks on the Regal Macedonian Coinage ca 413-359 B.C.", Kraay-Morkholm Essays, (ed. G. Le Riders - N. Waggoner - U. Westermark), Louvain la Neuve, 301-315.

Held - Kaplan 2013 Held, W. - D. Kaplan, "The Residence of a Persian Satrap in Meydancıkkale, Kilikia", Mesopotamia in the Ancient World: Impact, Continuity, Parallels, Proceedings of the Seventh Symposium of the Melammu Project (ed. R. Rollinger - E. van Dongen), Obergurgl 2013, Melammu Symposia 7 2015, 175-191.

Yeğin 2016 Yeğin, Y., "Olba Manastırın'da İşlik Kazısı ve Sonuçlarının Değerlen-dirilmesi", Seleucia VI, 203-221.