ÜMİT AYDINOĞLU

PASLI: DAĞLIK KILIKIA’DA BİR KIRSAL YERLEŞİMİN DEĞİŞİM SÜRECİ

Mersin iline bağlı Silifke ilçesi sınırları içerisindeki Paslı antik yerleşimi, sahilden iç bölgelere giden antik yol rotası üzerindedir, Anadolu'nun güney kıyılarında antik Dağlık Kilikia bölgesinde, Korasion'un khorasında yeralmaktadır ve bugün Susanoğlu kasabasının yaklaşık 10 km. kuzey batısındadır. Yerleşimde çok sayıda arkeolojik kalıntı tespit edilmiştir ve bunlar Paslı'nın bölgede Hellenistik Dönem'de kurulan kale yerleşimlerden biri olduğunu ve varlığını Hellenistik Dönem sonrasında da kırsal bir karakterle devam ettirdiğini gösterir. Bölgede Roma ve sonrasındaki dönemlere tarihlenen çok sayıda kırsal yerleşim vardır. Bunlardan bazıları Roma ve Geç Antik Dönem özellikleri gösterirken, Paslı'nın bir Hellenistik kale yerleşim üzerinde gelişmesi, sahip olduğu kalıntılar ve yerleşimi şekillendiren coğrafyasıyla farklılığa sahip olduğu ve bölgedeki bu tipte çok sayıdaki kırsal yerleşim için açıklayıcı veriler sağlayabileceği görülmektedir. Bu çalışmada Paslı'da tespit edilen kalıntıların kapsamlı değerlendirilmesinin yapılması ve yerleşimin dönemler içindeki değişim süreci hakkında elde edilen verilerin tartışılması hedeflenmektedir. Ayrıca, yerleşimin Hellenistik Dönem'den başlayan ve Roma ve Geç Antik Dönem'de de varlığını devam ettirmesini sağlayan coğrafi şartların incelenmesi ve bunun yerleşim düzenlemesi üzerindeki etkilerinin de değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Paslı vadi kenarında tepelik bir alana kurulmuştur. Kurulu olduğu bu alan bir sur duvarıyla çevrilidir ve sur duvarı üzerinde, kare planlı bir kule de yeralmaktadır. Sur ve kulelerin yapımında kullanılan özenli işçilikli polygonal duvar tekniği, bölgedeki Hellenistik Dönem yerleşimlerinin karakteristik özelliği olarak bilinir. Yerleşimin kayalık kuzey yamaçlarının nekropolis olarak kullanıldığı tespit edilmiştir ve buradaki mezarlar ve mezar anıtlarının sahip oldukları çeşitlilik bölgedeki zenginliği ortaya koyar. Bunlar arasında iki aedicula mezar, bir hyposorium'lu lahit, on dokuz chamosorium, iki kaya lahti ve bir de podyumlu mezar anıtı tespit edilmiştir. Paslı'da, yerleşim içerisinde podyumlu bir anıt mezar tespit edilmiştir ve bu bir hyposorium'a sahiptir. Bölgede bu boyutlarda tapınak mezar örnekleri olmasına karşın, bu tipte bir hyposorium'a sahip podyumlu bir mezar anıtının varlığı bilinmez. Paslı'da yerleşimin içine dağılmış yedi zeytinyağı atölyesi tespit edilmiştir. Bu atölyelerin gerek duvar örgü teknikleri gerekse de yerleşim içerisindeki konumları, Hellenistik Dönem sonrasında buraya eklendiklerine işaret etmektedir ve yerleşimin sahip olduğu kırsal karakteri yansıtmaları açısından dikkat çekicidirler.Paslı'da yerleşimin kuzeyinde sur duvarının hemen dışında büyük bir eve ait kalıntılar bulunmaktadır. Bu yapının yaklaşık olarak 700 m2 ölçülerinde oturum alanına sahip ve dikdörtgen planlı olduğu tespit edilmiştir. Yapının Dağlık Kilikia bölgesinde tespit edilen çok sayıdaki çiftlik eviyle ortak özellikler taşıdığı anlaşılmaktadır. Yerleşimin etrafındaki yamaçların tarımsal teraslara sahip olması, yakınlarında tepeler arasında kalan, tarım yapmaya elverişli küçük düzlüklerin varlığı yerleşimin kırsal karakterini gösterir. Paslı'da yaklaşık olarak 50-60 konutun varlığı izlenebilmektedir. Yerleşimde araziye yayılmış şekilde çok sayıda sarnıç da tespit edilmiştir. Çeşmeler ise yerleşimdeki dikkat çekici yapılanmalardır

Paslı: The Process of Change of a Rural Settlement in Rough Cilicia

Paslı: The Process of Change of a Rural Settlement in Rough Ciliciathe settlement. It is not possible to distinguish the ones dating from the Hellenistic and the Roman periods. Gathered archaeological evidence provides information regarding the planning of the ancient village settlements in the region. These settlements comprise buildings constructed in close proximity with each other within a limited area. The houses have a courtyard with a cistern and presses hewn into bedrock. Although the amount of documented archaeological evidence of rural settlements of the Hellenistic period is marginal, a large number of rural settlements particularly of the Roman and early Byzantine periods, have been identified, thus pointing to the presence of settlement organization. Some conclusions are possible, regarding the dating of the use of the buildings and constructions in Paslı. Examples of monumental tombs in the site can be dated to the second half of the 2nd century A.D and this is important in showing the fact that the rural character was continuing at that period. The installations, documented at the farms, support this historical development, and their specific characteristics support increases in this continuous production activity in the region, particularly starting in the 3rdcentury A.D. From the very high number of documented archaeological finds in the region it would appear that production activities became more intense, particularly in the late Antiquity period and continued into later periods

___

Akyel 1993 Akyel, İ., “The Settlement on Cuma Tepesi”, bk.: F. Kolb (ed.), Die Siedlungskammer von Kyaneai, Asia Minor Studien 9, Lykische Studien 1, Bonn, 53-55.

Akyel – Kolb 1995 Akyel, İ. – F. Kolb, “The Settlement on Düzkale Tepesi and its Tomb”, bk.: F. Kolb (ed.), Forschungen auf dem Gebiet der Polis Kyaneai in Zentrallykien. Bericht über die Kampagne, Asia Minor Studien 18, Lykische Studien 2, Bonn, 119-150. Alföldi-Rosenbaum 1980

Alföldi-Rosenbaum, E., The Necropolis of Adrassus (Balabolu) in Rough Cilicia (Isauria), Wien. Aşkın 2010 Aşkın, E., “Antik Çağda Korykos’taki Zeytinyağı ve Şarap Üretimine Yönelik Yapılanmalar ve Bunların Yerleşim Düzenlemesi İçerisindeki Yeri” bk.: Ü. Aydınoğlu – A.K. Şenol (ed.), Olive Oil and Wine Production in Anatolia During the Antiquity, Proceeding of the Int. Semp. in Mersin-Turkey, 06-08 November 2008, İstanbul, 2010, 33-52.

Atila 1980 Atila, İ.A., “Likya Lahitleri”, Arkeoloji ve Sanat 8-9, 21-28. Aydınoğlu 2009 Aydınoğlu, Ü., Dağlık Kilikia Bölgesinde Antik Çağda Zeytinyağı ve Şarap Üretimi: Üretimin Arkeolojik Kanıtları, İstanbul.

Aydınoğlu 2010a Aydınoğlu, Ü., “The Farms in Rough Cilicia in the Roman and Early Byzantine Periods” Adalya XIII, 243-282.

Aydınoğlu 2010b Aydınoğlu, Ü., “Olive Oil Production in Rough Cilicia: Production Installations- Settlement Patterns- Dating”, bk.: Ü. Aydınoğlu – A.K. Şenol (ed.), Olive Oil and Wine Production in Anatolia During the Antiquity, Proceeding of the Int. Semp. in Mersin-Turkey, 06-08 November 2008, İstanbul, 2010, 1-17.

Aydınoğlu – Çakmak 2011 Aydınoğlu, Ü. – Ü. Çakmak, “A Rural Settlement in the Rough Cilicia-Isauria Region: Karakabaklı”, Adalya XIV, 2011, 71-105.

Aydınoğlu 2012 Aydınoğlu, Ü., “Kanytella Nekropolisi: Yeni Buluntular Işığında Bir Değerlendirme”, Adalya XV, 129-158.

Bulut 2007a Bulut, S., “Beydağları Çiftlik Yerleşimleri ve İşlikler”, Silifke Müzesi Konferansları 2005-2006, 23-33.

Bulut 2007b Bulut, S., “Gazelin İni: Trebenna Territoriumundan Bir Çiftlik Evi”, Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazılar Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağanı (ed. B. Can – M. Işıklı), 417-431, İstanbul.

Cormack 1996 Cormack, S., “The Roman-Period Necropolis of Ariassos, Pisidia”, AnatSt XLVI, 1-25.

Cormack 2004 Cormack, S., Space of the Death in Roman Asia Minor, Wien.

Çevik 1995 Çevik, N., “Antalya-Hurma Köyünde Bir Çiftlik Yerlesimi”, Lykia 2, 39-61.

Çevik 1997 Çevik, N., “An Olive Oil Production Center in Pamphylia: Lyrboton Kome”, Lykia 3, 79-101.

Çevik v.d. 2007 Çevik, N.- Bulut S.- Kızgut İ. - Akyürek E., “Bey Dağları 2005” AST 24, 2007, 85-98.

Doğer – Gezgin 1998 Doğer, E. – İ. Gezgin, “Arkaik ve Klasik Dönemde Smyrna’nın Dış Savunması Üzerine Gözlemler”, bk.: (ed.) II. Uluslararası İzmir Sempozyumu Tebliğler (ed. N. Ülker), 7-29, İzmir.

Durugönül 1998 Durugönül, S., Türme und Siedlungen im Rauhen Kilikien, Eine Untersuchungen zu den archäologischen Hinterlassenschaften im Olbischen Territorium, Asia Minor Studien 28, Bonn.

Durukan 2005 Durukan, M., “Monumental tomb forms in the Olba region”, AnatSt 55, 107-126.

Durukan 2006a Durukan, M., “Doğu Dağlık Kilikia’da Mezarlar Üzerinde Görülen Bazı Semboller”, Adalya 9, 63–82.

Durukan 2006b Durukan, M., “Doğu Dağlık Kilikia’da (Olba Bölgesinde) Bulunan İki Yeni Mezar Anıtı”, TÜBA-AR IX, 125-138.

Durukan 2009 Durukan, M., “Chronology of the Tempel Tombs in Rough Cilicia”, BYZAS 9, 343-370.

Eichner 2011 Eichner, I., Frühbyzantinische Wohnhauser In Kilikien, Baugeshichtliche Untersuchung zu den Wohnformen in der Region um Seleukeia am Kalykadnos, Germany.

Equini Schneider 2003 Equini Schneider, E., “Some Consideration on Elaiussa’s North Eastern Necropolis”, OLBA VII, 2003, 261-273.

Equini Schneider 2008 Equini Schneider, E., Doğu ile Batı Arasında Bir Liman Kenti Elaiussa Sebaste, İstanbul.

Er Scarborough 1998 Er Scarborough, Y., “Dağlık Kilikia-Lamotis Mezarları”, OLBA I, 75-85.

Fraser 1977 Fraser, P.M., Rhodian Funerary Monuments, Oxford.

Gezgin 2001 Gezgin, İ., “Defensive Systems in Aiolis and Ionia Regions in the Achamenid Period”, bk.: T. Bakır – H. Sancisi Weerdenburg (ed.) ACHAMENID ANATOLIA, Proceedings of the First International Symposium on Anatolia in the Achamenid Period, Bandırma 15-18 August 1997, Leiden, 2001, 181-187.

Held – Şenol 2010 Held, W. – A.K. Şenol, “‘Rhodian Wine’ From Karia The Production Of ‘Rhodian Wine’ On The Karian Chersonesos in The Hellenistic Period” bk.: Ü. Aydınoğlu – A.K. Şenol (ed.), Olive Oil and Wine Production in Anatolia During the Antiquity, Proceeding of the Int. Semp. in Mersin-Turkey, 06-08 November 2008, İstanbul, 2010, 175-184.

Hild – Hellenkemper 1990 Hild, F. – H. Hellenkemper, Kilikien und Isaurien,TIB 5, Wien.

Hirschfeld 1997 Hirschfeld, Y., “Farms ad Villages in Byzantine Palastine”, DOP 51, 33-71.

Kırdemir Diler 2001 Kırdemir Diler, N., “Silifke Müzesindeki Büst Bezemeli Yuvarlak Sunaklar”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 2, 67-72.

Lawrence 1979 Lawrence, A.W., Greek Aims in Fortification, Oxford. Machatschek 1967 Machatschek, A., Die Nekropolen und Grabmäler im Gebiet von Elaiussa Sebaste und Korykos im Rauhen Kilikien, Wien.

Mackay 1968 MacKay, T.S., Olba in Rough Cilicia, Michigan.

Marchese 1989 Marchese, R., The Historical Archaeology of Northern Caria, A Study in Cultural Adaptations, BAR Int. Ser. 536, Oxford.

McNicoll 1997 McNicoll, A.W., Hellenistic Fortifications From the Aegean and to Euphrates, Oxford.

Mörel 2010 Mörel, A., Dağlık Kilikia Bölgesinde Özköy Antik Yerleşimi: Arkeolojik Buluntular, Bölgesel Yerleşim Düzenlemesi ve Organizasyon Açısından İncelenmesi, (Mersin Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin.

Özbay 2010 Özbay, A., Doğu Dağlık Kilikia’da Kırsal Yerleşimlerde Tespit Edilen Yuvarlak Sunaklar, (Mersin Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin.

Sayar – Siewert – Taeuber 1993 Sayar, M.H. – P. Siewert – H. Taeuber, “Doğu Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi Coğrafya Araştırmaları 1992”, AST 11, 137-160.

Sayar 1994 Sayar, M. H., “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi Coğrafya Araştırmaları 1993”, AST 12, 39-60.

Söğüt 2005 Söğüt, B., “Tombs with Monumental Columns in the Olba Region”, OLBA XI, 103-154.

Şahin 2009 Şahin, H., “Doğu Dağlık Kilikia Kentlerinin Territoriumları, Yerleşme Türleri ve Değişimleri”, Colloquium Anatolicum VIII, 257-289.

Tırpan 1994 Tırpan, A., “Tracheia’da Polygonal Taş Örgülü Duvarlar”, TürkTKB 11, 405-424.

Tsuk 2002 Tsuk, T., “The Water Supply System of Shivta in the Byzantine Period” bk.: C. Ohlig – Y. Peleg – T. Tsuk (ed.), Cura Aquarum in Israel, Proceedings of the 11th Int. Conference on the History of Water Management and Hydraulic Engineering in the Mediterranean Region Israel 7-12 May 2001, Siegburg, 2002, 65-80.

Uğurlu 2003 Uğurlu, E., “Sarcophagi in the necropoleis of Andriake Near Myra (Lycia)”, JRA 16, 355-366.

Yılmaz 1994 Yılmaz, H., “Überlegungen zur Typologie der Lykischen Sarkophage”, Lykia 1, 42-51.

Winter 1971 Winter, F.E., Greek Fortifications, Toronto.

Wujewski 1991 Wujewski, T., Anatolian Sepulchral Stelae in Roman Times, Poznan.