AKYAKA’DAKİ ÇATALÇAM BAZİLİKASINA AİT DÖŞEME MOZAİKLERİ

Günümüzde Muğla'ya bağlı bir belde olan Akyaka'da Muğla Arkeoloji Müzesi tarafından gerçekleştirilen kurtarma kazıları sonucunda orta nefi mozaik döşemeli üç nefli, üç apsisli, bazilikal planlı bir yapı ortaya çıkarılmıştır. Küp şekline getirilmiş mermer, tuğla ve kireç taşının kullanıldığı tessaralardan yapılmış opus tesellatum tekniğindeki mozaikler, geometrik formların dış çerçeve olarak kullanıldığı hayvan figürlerinin yanı sıra, bitkisel ve geometrik motiflerin panoların iç düzenlemelerinde yer aldığı zengin bir bezeme programına sahiptir.Bordürlerde ve panoları kaplayan geniş alanlarda uygulanan geometrik düzenlemelerin, çok yaygın kullanımı olan basit formlardan meydana geldikleri görülmektedir. Geometrik desenli panolar bemanın templon stylobatına yakın bölümünde başlamış ve orta nefte yaygınlaşmıştır. Bazilikanın bemasında ve orta nefin dış bordürlerinde ise, tavus kuşaları, kantharos, nar, geyik ve yunuslardan oluşan figürlü kompozisyonlara yer verilmiştir. Çatalçam Bazilikasına ait en önemli belgeyi mozaikler üzerindeki yazıt oluşturmaktadır. Yazıt, genel yazı karakteri dikkate alınarak, 6. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Mozaikler üzerindeki figürlü ve geometrik bezemelerde Geç Antik sanatın yaygın formları olarak benzer örnekler yardımıyla yazıtla aynı yüzyıla tarihlenmektedir

The Floor Mosaics of the Çatalçam Basilica in AkyakaThe basilica which is the subject of our study is located in the territorium of the ancient city of Idyma (in Akyaka, a province of Muğla). Here illicit digs have been carried out and two Turkish tombs and some architectural remains of the Early Christian Period were uncovered. Thereafter, a rescue excavation was carried out for two seasons by the Muğla Archaeological Museum.Excavations brought to light a three-aisle basilical church with three apses and a narthex to the west, small finds of architectural sculpture as well as mosaic pavements in opus tessellatum technique. The central nave is paved with mosaics from the doorway of the narthex to the beginning of the apse. The mosaic is worked in opus tessellatum technique with tesserae cut from marble, brick and basalt. Alongside the animal figures, the decoration comprises floral and geometric motifs. Although poorly preserved, the extant parts reveal the characteristics and favorite themes of the period. In the bema, on the other hand, are panels decorated with peacocks, geometric arrangements, pomegranate and symmetrical wild goats flanking a tree, all framed with floral and geometric borders.The most important document dealing with the Çatalcam mosaics appears in the inscription. The inscription is dated to the 6th century according to the characteristics of its letters. The figurative and geometric decorations of the mosaic are common and analogically can be dated to the same century as the inscription

___

Akyürek – Kessler 2004 Akyürek, E. – H. Kessler, “The Medieval Church of Trebenna and Pictorial Program: A Vanishing Monument in its Historical Context”, Cahiers Archeologiques 52, 45-55.

Andaloro 2002 Andaloro, M., “Küçük Tavşan Adası: 2001 Report”, AST 20-1, 153-167.

Andaloro 2005 Andaloro, M., “Küçük Tavşan Adası: 2003 Report”, AST 23-2, 44-53.

Andoloro – Pogliana 2011 Andaloro, M. – P. Pogliani, “A Model for an Integrated Analysis Between Knowledge, Conservation and Documentation”, XI. Uluslararası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyumu Bildirileri (ed. M. Şahin ), 15-30.

Angello 1962 Angello, G., Le Arti Figurative Nella Sicilia Byzantina, Palermo.

Alchermes 1997 Alchermes, J.D., “The Bulgarians”, The Glory of Byzantium Art and Culture of the Middle Byzantine Era (ed. C. Evans – W.D. Wixom), 320-326, New York.

Asano 2010 Asano, K. (ed), The Island of St. Nicholas Excavation and Survey of The Gemiler Island on Mediterranean Coast of Turkey, Osaka.

Aydın 2011 Aydın, A., “Das Fussbodenmosaik des Annexbaus in der Kuppelkirche in Kaunos. The Floor Mosaic at the Annex Building of the Domed Church”, XI. Uluslararası Antik Mozaik Sempozyumu (ed. M. Şahin), 31-42.

Aydın 2012 Aydın, A., ‘Silifke Müzesi’ndeki Figürlü Bir Duvar Nişi Bloğu’, OLBA XX, 407-426.

Balmelle 2002 Balmelle, C. – M. Blanchard vd., Le décor géométrique de la Mosaïque Romaine II. Répertoire graphique et descriptif des décors centrés, Paris.

Balducci 1936 Balducci, H., Basiliche protocristiane e bizantine a Coo (Egeo), Pavia.

Berti 1985 Berti, F., “I mosaici degli edifici di culto cristiano”, Suppl.al Barte 31-32, 155-162.

Bean – Cook 1957 Bean, G.E. – J.M. Cook, “The Carian Coast III”, The Annual of the British School at Athens 52, 58-146. Beckwith 1979 Beckwith, J., Early Christian and Byzantine Art, London.

Buckler – Calder 1939 Buckler, W.H. – W.M. Calder, “Monument and Document from Phrygia and Caria”, MAMA VI, 112-135.

Brenk 1977 Brenk, B.V. (ed.), Spätantike und Frühes Christentum, Berlin. Büyükkolancı – Öztaşkın 2010

Büyükkolancı, M. – G.K. Öztaşkın, “Selçuk- Efes Müzesi’nde sergilenen ST. Jean Kilisesi’ne Ait Korkuluk Levhaları ve Templon Arşitravları”, Pammukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7, 39-49.

Bisconti 2011 Le Pitture Delle Catacombe Romane, Restauri e interpretazioni, Todi.

Campbell 1991 Campbell, S.D., The Mosaics of Aphrodisias in Caria, Toronto.

Carr 1991 Carr, A. W., “Peacocks”, The Oxford Dictionary of Byzantium III, 1611-12.

Carile 1992 Carile, A., Storia di Ravenna, II/1, 2, Venezia.

Dennert 1995 Dennert, M., “MittelByzantinische Ambone”, IstMitt 45, 137-147.

Demiriz 2002 Demiriz, Y., Örgülü Bizans Döşeme Mozaikleri, İstanbul.

Diez 1957 Diez, E., “Delphin”, RAC III, 667-682.

De Matties 2004 De Metteis, L.M., Mosaici di Cos Dagli scavi dele missioni Italia e Tedesche (1900- 1945), Atene.

Dutilh 1994 Dutilh, C., “Granatapfel”, Lexikon der Christlichen Ikonographie II, 198-199.

Eddy 1973 Eddy, S.K., “Some Irregular Amounts of Athenian Tribute”, Amercian Journal of Philology 94, 47-70.

Evans – Wixom 1997 Evans, H.C. – W.D. Wixom, The Glory of Byzantium, Art and Culture of the Middle Byzantine Era, New York.

Farioli 1968 Farioli, R.O., Corpus della Scultura Paleocristiana bizantina ed altomedioevale di Ravenna, I-II, Roma.

Feld 1975 Feld, O., “Die Innenausstattung der Nikolaoskirche in Myra”, Myra. Eine lykische Metropole in antiker und byzantinischer Zeit (ed. J. Borchardt), 360-428.

Fraser – Bean 1954 Fraser, P.M. – G.E. Bean, The Rhodian Peraea and Islands, London.

Fıratlı 1978 Fıratlı, N., “An Early Byzantine Hypogeum Discovered at İznik”, Mansel’e Armağan, II, 912-932.

Fıratlı 1990 Fıratlı, N., La sclupture byzantine figuree au Musee Archeologique d’lstanbul, Paris.

Gough 1961 Gough, M., “Karlık and Dağ Pazarı 1958”, TAD IX-II, 5-6.

Gough 1985 Gough, M., Alahan: an Early Christian Monastery in Southern Turkey, Toronto.

Grabar 1967 Grabar, A., Die Kunst Des Frühen Christentums, München.

İren 2005 a İren, K., ‘İdyma İlkçağ kenti ve Çevresi 2004-2005 Yılları Arkeolojik Yüzey Araştırması’, Araştırma Sonuçları Toplantısı 24 (2005a), I, 399-414.

İren 2005 b İren, K., ‘Idyma İlkçağ Kenti ve Çevresi 2004 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması’, TÜBA-KED 4 (2005b), 7-31.

Kitzinger 1963 Kitzinger, E., “The Hellenistic Heritage in Byzantine Art”, DOP 17, 95-115.

Kitzinger 1946 Kitzinger, E., “A Survey of The Early Christian Town of Stobi”, DOP 3, 81-162.

Kızıl – Özcan 2009 Kızıl, A. – H.Ö. Özcan, “Milas Ahmet Çavuş Mahallesinden Çıkan Mozaikler”, Journal of Mosaic Research 3, 15-30.

Köhler 1870 Köhler, U., Urkunden end Untersuchungen zur Geschichte des delisch- attischen Bundes.

Levi 1966 Levi, D., “Le Campagne 1962-1964 a Iasos”, Annuario della Scuola archeologica di Atene e delle missioni italiane in Oriente (bull 2) 44, 1966, 413-414.

Limȃo 2011 Limao, F., “The Vas’s representation (Canharus, Crater) on the Roman Mosaic in Portugal: A Significant Formal and Iconographic Path From Classic Antiquity to Late Antiquity”, XI. Uluslararası Antik Mozaik Sempozyumu (ed. M. Şahin), 565-583.

Lightfoot – Lightfoot 2007 Lightfoot, C. – M. Lightfoot, Anadolu’da Bir Bizans Kenti Amorium (çev. M. Lightfoot ) İstanbul.

Lurker 1985 Lurker, M., Wörterbuch der Symbolik, Stuttgart. Love 1973 Love, I.C., “A Preliminary Report of the Excavations at Knidos 1972”, AJA 77, 393-405.

Lamberton 1911 Lamberton, C.D., “The Development of Christian Symbolism as Illustrated in Roman Catacomb Painting”, AJA 15, 507-522.

Mango – Bouras 1991 Mango, M.M. – L. Ph. Bouras, “Chalice”, The Oxford Dictionary of Byzantium, 405, New York.

Mercangöz 2001 Mercangöz, Z., “Ortaçağ Hıristiyanlık İnanışında Ökaristi ve Sanattaki Yansımaları”, Sanat ve İnanç Sempozyumu II (ed. B. Mahir – H. Katipoğlu), 43-52.

Mercangöz 2008 Mercangöz, Z., “Reflexions sur le decor sculpte byzantin d’Anatolie occidentale”, Journal of the British Archeological Association, La Sculpture byzantine VII-XII siecles 2000 Athenes, 81-104.

Masuda 2010 Masuda, T., “Floor Mosaic of Church III”, The Island of St. Nicholas, Excavation and Survey of the Gemiler Island Area, Lycia, Turkey (ed. K. Asano), Osaka.

Müller-Wiener 1977-78 Müller-Wiener, W., “Milet 1973-1975”, Mitteilungen des Deutschen archäologischen Instituts Istanbul 27-28, 93-125.

Mansel 1978 Mansel, A.M., Side, Ankara.

Niewöhner 2008 Niewöhner, P., “Mittelbyzantinische Templonanlagen aus Anatolien Die Sammlung des Archaologischen Museums Kütahya und ihr Kontext”, IstMitt 58, 285-345.

Head 1897 Head, BV., British Museum Catalog of Greek Coins. Greek Coins of Caria, Cos, Rhodes( XIX).

Iijima 2010 Iijima, A., “Technical Remarks on the Floor mosaaic of Church III”, The Island of St. Nicholas, Excavation and Survey of the Gemiler Island Area, lcia, Turkey (ed. K. Asano), Osaka.

Işıklıkaya 2011 Işıklıkaya, I.R., “Mosaics in Perge. Preliminary Report on the Mosaics of the Macellum”, XI. Uluslararası Antik Mozaik Sempozyumu (ed. M. Şahin), 467- 482.

İren – Gürbüzer 2006 İren, K. – M. Gürbüzer, “Idyma İlkçağ Kenti ve Çevresi 2005 Yılı Arkeolojik Envanteri ve Yüzey Araştırması”, TÜBA-KED 5, 7-22.

Orlandos 1966 Orlandos, K., AYO ΑΛΑIOXPICTIΑIKΑI BACIΛIKΑI THE KOΣ.

Okçu 2007 Okçu, R., ‘Derecik Bazilikası Kurtarma Kazısı’, III. Uluslararası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyumu Bildirileri, 37- 44.

Özet 2008 Özet, A., “Excavations in The Torba Monastery”, P. Pedersen (ed.), Halicarnassin Studies V, 9-40.

Özet 2009 Özet, A., “Bodrum- Torba Monastery Mosaics”, Journal of Mosaic Research 3, 71-83.

Özcan 2010 Özcan, Ö.H., “Muğla İli ve İlçelerindeki Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Dönemine Ait Taş Eserler”, AST 27-2, 337-354.

Özcan 2011 Özcan, Ö.H., “Examples of Architectural Sculpture with Figurative and Floral Decoration of the Byzantine Period at Muğla, Bodrum and Milas Archaeological Museums”, OLBA XIX, 389-415.

Özcan 2012 Özcan, Ö.H., “Muğla, Bodrum ve Milas Arkeoloji Müzeleri’ndeki Orta Bizans Dönemine Ait Bir Grup Litürjik İşlevli Taş Eser”, Olba XX, 427-452.

Parman 1993 Parman, E., “Bizans Sanatında Tavus Kuşu İkonografisi”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar. Günel İnal’a Armağan, 387- 389.

Parman 2002 Parman E., Ortaçağ’da Bizans Döneminde Frigya ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri, Eskişehir.

Parrish 2001 Parrish, D., “An Early Byzantine Mosaic Workshop Based on Cos: Architectural Context And Pavement Design”, Antiquité tardive 9, 331-349.

Pelecanidis 1974 Pelecanidis, S. – P. Atzaca, Corpus Mosaicorum Christianorum Vetustiorum Pavimentorum Graecorum. I. Graecia Insularis (Monumenta Byzantina I), Thessaloniki.

Poulsen 2008 Poulsen, B., “Consideration on Motifs and Mosaic Workshops: The Case of Halikarnassos”, IV. Uluslararası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyumu Bildirileri (ed. M. Şahin), 101-110.

Popova – Lirsch 2011 Popova, V. – A. Lirsch, “Corpus of Late Antique and Early Christian Mosaics in Bulgaria”, XI. Uluslararası Antik Mozaik Sempozyumu 2009 (ed. M. Şahin), 793- 822.

Piri Reis 1988 Piri Reis, Kitab-I Bahriye, cilt 2, Ankara.

Ptolemaios Ptolemaios, Geographika V.2.20.

Raynaud 2009 Raynaud, M.P., Corpus of the Mosaics of Turkey, Xanthos, Part 1 - The East Basilica, İstanbul.

Ruggieri v.d. 1994 Ruggieri, V. – F. Giordano – A. Furnari, “Un Camplesso Iconoclastico a Chrimera (Yanartaş) Rapporto Preliminare”, Orientale Christiana Periodica 60, 471-502.

Ruggieri 2004 Ruggieri, V., “La Scultura bizantina nel museo archeologico di Antiochia di Pisidia (Yalvaç)”, Orientalia Christiana Periodica 70, 262-288.

Ruggieri 2005 Ruggieri, V., La Caria Bizantina: topografia, archeologia ed arte, Rubbettino.

Robert 1937 Robert, L., Etudes Anatoliennes.

Rizzardi 1996 Rizzardi, C., The Mausoleum of Galla placidia Ravenna, Modena.

Stephanos 1849 Byzantinii EθNIKΩN, A Geographical Lexicon On Ancient Cities, Peoples, Tribes and Toponyms, Berlin.

Scheibelreiter 2007 Schibelreiter, V., “Mosaics in Roman and Late Antique Western Asia Minor”, III. Uluslararası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyumu Bildirileri (ed. M. Şahin), 63-79.

Scheibelreiter 2011 Scheibelreiter, G.V., Die Mosaiken Westleinasiens, OAI 46, Wien.

Speake 1994 Speake, J., The Dictionary of Symbols in Christian Art, London.

Taft 1991 Taft, R.F., “Eucharist”, The Oxford Dictionary of Byzantium, 737- 738, New York.

Tok 2007 Tok, E., “Bodrum Bitez Gara Kilise Mozaikleri”, III. Uluslararası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyumu Bildirileri (ed. M. Şahin), 55-62.

Tok 2008 Tok, E., “Kuzey Lydia’da Bir Kiliseye Ait Mozaikler: Manisa Gördes Çağlayan Köyü Yakınındaki Kilise Kalıntısı”, IV. Uluslararası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyum Bildirileri (ed. M. Şahin), 155-159.

Tulunay 2008 Tulunay, E.T., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma ve Kazı Projesi: 2007 Kazıları”, KST 30-3, 411-426.

Weitzmann 1960 Weitzmann, K., ‘The Survival of Mythological Representations in Early Christian and Byzantine Art and Their Impact on Christian Iconograph’, Dumbarton Oaks Papers 14, 43-68.

Yalçın 1996 Yalçın, A.B., “Alcune osservazioni sul decoro scultoreo e musivo dele chiese protobizantine de Cnido in Caria”, Bisanzio e l’Occidente: arte, archeologia, storia Studi in onore di Fernanda de’ Maffei, 106-123, Roma.

Zäh 2003 Zäh, A., Zur Typologie kirchlicher Architektur im südwestlichen Kleinasien, Maintal.