LYKOS LAODIKEIASI’NDAN BİR GRUP YEREL ÜRETİM KANDİL

Laodikeia'nın kuzeybatısında kente hakim yüksek bir noktada, Asopos Nehri'nin hemen doğu bitişiğindeki Asopos Tepesi olarak adlandırılan erken dönem yerleşim alanı yer alır. Asopos Tepesi'nde gerçekleştirilen kazı çalışmalarında Geç Helenistik- Erken Roma İmparatorluk Dönemi'ne tarihlenen III. tabakada, içerisinde seramik fırını, su kanalları, künkler ve çeşitli duvar kalıntılarının yer aldığı bir işlik kompleksi ortaya çıkartılmıştır. Bu seramik fırını içerisinde pişirilmiş halde toplu olarak ele geçirilen kandiller, kentte lokal seramik üretiminin varlığını ortaya koyan en önemli verilerdir. Asopos Tepesi'nde fırın içerisinde ele geçirilen bu örneklerin dışında aynı tipteki kandiller Kuzey (Kutsal) Agora, Doğu Portik alanında ve Kuzey Doğu Nekropolü'nde de ele geçirilmiştir.Fırın içerisinde ele geçirilen parça ve tam profil veren kandillerin yapılan analizler sonucu hamur ve astar özelliklerinin birbirine oldukça yakın olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu kandiller kalıp yapımı olup çift konveks formlu yuvarlak diskuslarının ortasında, kenarları yükseltilmiş halka şekilli yağ deliği bulunur. Kandillerin tamamına yakınında yağ deliğinin çevresinde üç küçük havalandırma deliği açılmıştır ve alttan yukarıya doğru kıvrım yapan uzun biçimli burnun uç kısmında, etrafı çevrili oval şekilli fitil deliği yer alır.Sağlam olarak ele geçirilen kandillerin yağ deliğine yakın, burnun üst kısmında kabartma olarak yapılmış mask betimlemesi bulunur. Maskın çene kısmının hemen altında ince, dikdörtgen formlu küçük bir delik kandillerin büyük bir kısmında görülür. Gövdenin her iki yanında yer alan dikdörtgen biçimli kulakçıkların iç kısmında inci dizisi, üzerlerinde ise İon-kymationu yer alır. Ortasında yer alan derin bir yivle çift şerit haline getirilen kulpun üst kısmında şerit bir bağ yer alır (kulp atacı). Omuz üzerinde İon-kymationu dizisi kandillerin hemen hepsinde standart bir şekilde takip edilebilir, bazı örneklerde bu süsleme tipi diskusa doğru kabartma şekilli nokta dizileriyle sınırlandırılmıştır. Daha önceki yayınlarda Ephesos ya da Pergamon Tipi başlığı altında değerlendirilen Laodikeia Kandilleri aslında adı geçen her iki kentte üretilen kandillerin yanı sıra Knidos Kandilleri'nin de çeşitli özelliklerini gösterir. Ancak detayda Laodikeia Üretimi kandillerde lokal atölyeye özgü görülen bazı özellikler, bu tip kandillerin üretimlerinin Laodikeia'da yapıldığını Asopos Tepesi'nde ortaya çıkarılan fırın ve içinde tespit edilen kandiller net bir şekilde ortaya koymaktadır.Laodikeia dışında benzer tipte tespit edilen kandillerin sayısal olarak Hierapolis, Aphrodisias, Tripolis ve Laodikeia'ya yakın yerleşimlerde yoğun bulunması, bu tipteki kandillerin üretim merkezinin fazla uzakta olmadığını ortaya koymaktadır. Dönemin modası olarak Pergamon, Ephesos ve Knidos Atölyeleri'nde üretilen kulakçıklı kandiller Laodikeia Atölyesi'nde de genel form itibariyle benzer ancak detayda lokal özellikler gösterir şekilde üretilmiştir. Laodikeia üretimi kandiller için en erken tarih M. Ö. 2. yy.ın son çeyreği en geç tarih ise M. Ö. 1. yy. ilk çeyreği olmalıdır

A group of locally produced lamps from Laodikeia ad Lycum

A group of locally produced lamps from Laodikeia ad Lycumwith Knidian lamps. However, some differences in details, which are due to the local workshop production, prove that they have been produced in Laodikeia. The fact that similar examples of this type have densely been found in Hierapolis, Aphrodisias, Tripolis and other cities close to Laodikeia indicate that the production center is not far from this region. Considering these facts, potters from Laodikeia have been inspired by lamps produced by the Pergamonian, Ephesian and Knidian workshops and created local lamps, special to the city. The earliest and latest production date fort these lamps should be the last quarter of the nd century BC and the 1st quarter of 1st century BC

___

Anderson 1897 Anderson, J.G.C., “A Summer in Phrygia: I”, JHS XVII, 396-424.

Ayabakan v.d. 1997 Ayabakan, C. – M. Atıcı – Y. Akkan – A. Akkan, “Aphrodisias Müzesi 1995 Derincedere Kurtarma Kazısı”, Müze Kurtarma Kazıları Semineri VII, 299-307.

Bailey 1975 Bailey, D. M., A Catalogue of the Lamps in The British Museum, I. Greek, Hellenistic and Early Roman Pottery Lamps, London.

Barın 1995 Barın, G., Aydın ve Milet Müzesi’ndeki Üzeri Kabartmalı Hellenistik-Roma Dönemi Kandiller (Ege Üniversitesi SBE Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.

Bean 1980 Bean, G.E., Turkey Beyond The Maeander, An Archaeological Guide, London.

Bejor 2000 Bejor, G., “Per Una Ricerce Di Laodikea Ellenistica”, Laodikea Di Frigia I, 15-23.

Bekle – Mersich 1990 Belke, K. – N. Mersich, Phrygien und Pisiden, TIB 7, Wien.

Brants 1913 Brants, J., AntiekeTerra-Cotta Lampen, UitHetRijks museum Van Oudheden Te Leiden, Leiden.

Buckler – Calder 1939 Buckler, W. H. – W.M. Calder, Monuments and Documents from Phrygia and Caria, MAMA VI, Manchester.

Duman 2010 Duman, B., Laodikeia Helenistik ve Erken Roma Dönemi Seramiği (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya.

Gelichi – Negrelli 2004 Gelichi, S. – C. Negrelli, Laodicea Di Frigia II, La Ricognizione 2000, (ed. G. Bejor – J. Bonetto – S. Gelichi – G. Traversari), içinde “Le ceramiche”, 239-257, Padova.

Günay-Tuluk 1996 Günay-Tuluk, G., İonia Bölgesi’nde Hellenistik Dönem Kandiller (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir.

Günay-Tuluk 2003 Günay-Tuluk, G., “Ionia Bölgesi’ndeki Hellenistik Döneme Ait Kandiller”, Les Ceramiques En Epoques Hellenistique Et Romanie, C. Abadie-Reynal, 17-25, Paris.

Gagniers 1969 Gagniers, J., “Introduction Historique”, Laodicée Du Lycos Le Nymphée, 1-11.

Head 1906 Head B. von, Catalogue of The Greek Coins of Phrygia, BMC, London.

Head 1911 Head, B. von, Historia Numorum, A Manual of Greek Numismatics, London.

Heimerl 2001 Heimerl, A., Die Römischen Lampen Aus Pergamon, Berlin-New York.

Karabay 1995 Karabay, N., “Beylerbeyi I. No.lu Tümülüs”, Müze Kurtarma Kazıları Semineri V, 229-242.

Kassab-Tezgör – Sezer 1995 Kassab-Tezgör, D. – T. Sezer, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Pişmiş Toprak Kandiller Kataloğu, Cilt 1, Protohistorik, Arkaik, Klasik ve Helenistik Dönemler, Varia Anatolica VI/2, İstanbul.

Magie 1950 Magie, D., Roman Rule In Asia Minor to the End of the Third Century After Christ,Vol. I-II, New Jersey.

Özpınar – Semiz 2002 Özpınar, Y. – B. Semiz, “Geological, Mineralogical and Petrographical Investigation of Yukarıkaraçay (Honaz) Dolomitic Clays in Denizli Region (Southwestern Anatolia, In Turkey)”, Third Mediterranean Clay Meeting, 30 Sept. - 3 Oct. 2002. Jarusalem, Israel.

Plinius Naturalist Historia, V (Translated by H. Rackham), 1997, Edinburg.

Ramsay 1895 Ramsay, W.M., The Cities and Bishoprics of Phrygia, I, Oxford.

Ruge 1924 Ruge, W., “Laodikeia”, RE XII.1, 722-724.

Sevin 2001 Sevin, V., Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I, İstanbul.

Schneider Equini 1972 Schneider Equini, E., La necropoli di Hierapolis di Frigia: contributiallo studio dell’architettura funeraria dieta romana in Asia minöre, Roma.

SNG 1982 Sylloge Nummorum Graecorum, Phrygia, New Jersey.

Strabon Coğrafya, Anadolu (Kitap: XII, XIII, XIV), (Çev. M. Pektaş), İstanbul.

Şimşek 2005 Şimşek, C., “2003 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazısı”, KST 26-1, 305-320.

Şimşek 2006 Şimşek, C., “2004 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazısı”, KST 27-1, 419-434.

Şimşek 2007a Şimşek, C., Laodikeia (Laodikeia ad Lycum), İstanbul.

Şimşek 2007b Şimşek, C., “2005 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazısı”, KST 28-1, 455-478.

Şimşek 2009 Şimşek, C., “2007 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazısı”, KST 30-2, 409–436.

Şimşek 2010 Şimşek, C., “2008 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazıları”, KST 31- 4, 101-134.

Şimşek 2011 Şimşek, C., “2009 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazıları”, KST 32- 3, 447-474.

Şimşek 2012 Şimşek, C., “2010 Yılı Laodikeia Kazıları”, KST 33-3, 569-601.

Şimşek – Ceylan 2003 Şimşek, C. – A. Ceylan, “Loadikeia’da Tespit Edilen Bir Deprem ve Diocletianus’a İthaf Edilen Bir Yazıt (Lykos Laodikeia’sı)”, Archivum Anatolicum, 147-163.

Şimşek – Büyükkolancı 2006 Şimşek, C. – M. Büyükkolancı, “Laodikeia Antik Kenti Su Kaynakları ve Dağıtım Sistemi”, Adalya IX, 83-103

Şimşek – Okunak – Bilgin 2011 Şimşek, C. – M. Okunak – M. Bilgin, Laodikeia Nekropolü, İstanbul.

Tekin 2003 Tekin, O., Sadberk Hanım Müzesi Antik Sikkeler Kataloğu, İstanbul.

Texier 2002 Texier, C., Küçük Asya, Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Cilt II, (Çev. K.Y. Kopraman), Ankara.

Traversari 2000 Traversari, G., “La Situazione Viaria Di Laodicea Alla Luce Degli Itinerari Romani”, Laodicea Di Frigia I, 9-14.

Weber 1898 Weber, G., “Die Flüesse von Laodicea”, Athenische Abtheilung XXIII,178-195.