Mesnevi’de dağ motifi

Dünya edebiyatında birçok edebi türe konu olan “dağ” motifi büyük mutasavvuf, âlim ve şair Mevlânâ tarafından da tasavvuf alanında yazdığı büyük eseri Mesnevi‟de çeşitli şekillerde kullanılmıştır. Mevlânâ bu eserinde “dağ motifini” gerek mitolojik ve dinsel bir unsur olarak gerekse benzetme ve abartı gibi edebi sanatlar vasıtasıyla ele alıp işlemiştir. Bu makalede, Mesnevi‟de yer alan dağ motifleri gruplandırılmış ve eserden alıntılanan örneklerle dikkate sunulmuştur.

Mountain motif in mathnawi

The mountain motif being a subject for a number of literary types in world literature is used in Mathnawi, a great work written in the field of sufism by a great sufist, omniscient and poet Mawlana in verious ways. In this work, Mawlana took “mountain motif” on both as regards mitologic and religious element and by means of literary arts such as resemblance and exeggretion. In this article, mountain motifs situated in the Mathnawi were classified and the examples taken from the work were presented to the attention.

PDF

___

1 Yaşar Çağbayır, Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul 2007, I, 1072.
2 Ali Ekber Dihhudâ, Luğatnâme, Tahran 1346 hş., XL, 390.
3 Nizâmî-i Gencevî, Külliyât-ı Nizâmî, Tahran 1382, s. 97.
4 Metin Ekici, Türk Dünyasında Köroğlu, Ankara 2004, s. 129.
5 Bilgehan Atsız-Kemal Üçüncü, Başlangıcından Günümüze Türk Destanları, Ankara 2007, s. 67.
6 Mevlânâ Celaleddîn Muhammed, Külliyât-ı Divân-ı Şems(tas. Bedîuzzamân-i Furûzânfer),Tahran 1374 hş. ,I, 7.
7 Mevlânâ Celaleddîn Muhammed, Makâlât-ı Mevlânâ Fîhi mâ fîh(tas. Bedîuzzamâni Furûzânfer), Tahran 1387 hş. , s.13.
8 Bedîuzzamân-i Furûzânfer, Mevlânâ Celaleddîn Muhammed, Tahran 1385 hş. , s. 31-32.
9 Zebîhullah-i Safâ, Tarih-i Edebiyat Der İran, Tahran 1386 hş. , III, 402.
10 Bedîuzzamân-i Furûzânfer, a.g.e. , s. 71-79.
11 Mevlânâ Celaleddîn Muhammed, a.g.e. (tas. Bedîuzzamân-i Furûzânfer), s.39-40.
12 Zebîhullah-i Safâ, a.g.e., III, 455.
13 Zebîhullah-i Safâ, a.g.e., III, 461-462.
14 Bedîuzzamân-i Furûzânfer, a.g.e. , s. 219-220.
15 Ali-yi Dehbâşî, Tuhfehâ-yı Ân Cîhânî, Tahran 1382 hş. , s. 172.
16 Ali-yi Dehbâşî, a.g.e. , s. 171.
17 Ali-yi Dehbâşî, a.g.e. , s. 172-174.
18 M. Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, Ankara 2004, II, 106.
19 Nimet Yıldırım, Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul 2006, s. 444.
20 Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, Mesnevi (çev. Derya Örs-Hicabi Kırlangıç), İstanbul 2007, II, 202, b.2482. ( Makaledeki Mesnevi‟den alınan beyitlerin çevirilerinde bu eser kullanılmış, diğer beyitler dipnotla gösterilmemiş yanlarına parantez içinde cilt ve beyit numaraları belirtilmiştir.)
21 Abdülbâki Gölpınarlı, Mesnevi Tercemesi ve Şerhi, İstanbul 1990, IV-V, 57.
22 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. ,IV-V, 87.
23 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e., , IV-V, 313.
24 Abidin Paşa, Mesnevi Şerhi, İstanbul 2007, s. 32.
25 Tâhir‟ul Mevlevî, Şerh-i Mesnevi, İstanbul ts., I, 928.
26 Abdülbâki Gölpınarlı, a.ge. , I-II, 204.
27 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , I-II, 522.
28 M. Asım Köksal, a.g.e. , II, 185-187.
29 Tâhir‟ul Mevlevî, a.g.e. , I, 173.
30 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , I-II, 429.
31 Furûzânfer, Bedîüzzamân, Me’âhiz-i Kısâs ve Temsilât-i Mesnevi,Tahran, 1333hş., s. 112.
32 Kerîm-i Zamânî, Şerh-i Câmî Mesnevî-i Mânevî, Tahran 1381, III, 651-652.
33 M. Asım Köksal, a.g.e. , I, 92-94.
34 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , III-VI, 96-97.
35 M. Asım Köksal, a.g.e. , I, 127-128.
36 İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul 2002, s. 238.
37 M. Asım Köksal, a.g.e. , I, 147.
38 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , I-II, 97.
39 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , V-VI, 255.
40 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , I-II, 164.
41 Kenan Rifâî, Şerhli Mesnevî-i Şerif, İstanbul 2009, s.281.
42 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , I-II, 429.
43 Tâhir‟ul Mevlevî, a.g.e. , II, 524.
44 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , I-II, 338.
45 Hüseyin Top, Mesnevî-i Mânevî Şerhi, Konya 2008, s. 520.
46 Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, Mesnevi (Çev. Derya Örs-Hicabi Kırlangıç), I, 83.
47 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , III-IV, 652.
48 M. Asım Köksal, a.g.e. , II, 209, 210.
49 Kerîm-i Zamânî, a.g.e. , IV, 129- 130.
50 Kerîm-i Zamânî, a.g.e. , VI, 645.
51 Şefik Can, Klasik Yunan Mitolojisi, İstanbul ts. , s. 20.
52 Sîrûs-i Şemîsâ, Ferheng-i İşârât, Tahran 1386 hş., II, s. 710.
53 Donna Rosenberg, Dünya Mitolojisi Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi, Ankara 2006, 563.
54 Kenan Rifâî, a.g.e. , s.190.
55 Abdülbâki Gölpınarlı, a.g.e. , I-II, 279.
56 Tâhir‟ul Mevlevî, a.g.e. , I, 2961.
57 Kerîm-i Zamânî, a.g.e. , VI, 269..
58 M. Asım Köksal, a.g.e. , II, 285- 286.
59 Kerîm-i Zamânî, a.g.e. , VI, 1035- 1036.
60 Abidin Paşa, a.g.e. , s. 490.
61 Sîrûs-i Şemîsâ, Ferheng-i Telmîhât, Tahran 1386 hş., s. 499-500.
62 İskender Pala, a.g.e., s. 300-301.