Güven Gürkan ÖZTAN, Egemen B. BEZCİ

Türkiye'de Olağanüstü Hal: Devlet Aklı, Askerler ve Siviller

12 Eylül 1980 askeri darbesi Türkiyede sosyal, ekonomik ve siyasal alanda geniş çaplıdeğişikliklere yol açmıştır. Aynı zamanda darbe yönetimi, 1982 yılında yürürlüğe girenve günümüzde de geçerliliğini sürdüren Anayasayı hazırlamıştır. 1982 anayasanınönemli özelliklerinden biri olağanüstü hal kavramını Türkiyenin siyasi arenasınataşıması olmuştur. 1982 Anayasası ile birlikte anayasal düzene dâhil olan olağanüstühal, mevcut sıkıyönetim uygulamalarının yerine geçerek 1 Mart 1984 tarihindenbaşlayarak uygulamadan kalktığı 30 Kasım 2002 tarihine kadar varlığını sürdürmüştür.Bu çalışma, olağanüstü hal uygulamasının devlet aklının bir tezahürü olduğunu iddiaetmektedir. Tehdit algılamalarına göre şekillenen olağanüstü hal uygulamalarınınyasa koyucu ile yasa koruyucu arasındaki sınırların muğlâklaştığı dönemlerde güçkazandığı düşünülmektedir. Olağanüstü halin tesisine ve devamına karar verenmuktedirin kendisidir. Bu çalışma öncelikli olarak devlet aklı ve olağanüstü halkavramlarıyla ne kastedildiğini izah etmeye çalışmaktadır. Sonrasında Türkiyedeolağanüstü hal uygulamasının arkasındaki tartışmaları serimlemek için Milli GüvenlikKonseyi ve Danışma Meclisi tutanaklarını incelemektedir. Olağanüstü halin, askeriyönetimin ardında gelen sivil yönetimler üzerindeki etkisini incelemek için ise Meclistutanaklarını mercek altına almaktadır. Çalışma boyunca istisna ve norm arasındakiçizginin olağanüstü hal uygulaması altında nasıl belirsizleştiği analitik bir çerçevedenörneklerle analiz edilmeye çalışılmaktadır. Özellikle 1980li ve 1990lı yıllarda Türk SilahlıKuvvetlerinin PKK ile silahlı mücadelede devlet otoritesini yeniden tesis etmek adınaolağanüstü hal rejiminden yararlandığını ve askerlerin Milli Güvenlik Kurulu üzerindenolağanüstü hale karar veren yetkili merci olduğunu vurgulamaktadır. Bu durumunasker-sivil ve devlet-toplum ilişkisine doğrudan etki ettiği savunulmaktadır.

State of Emergency in Turkey: Raison d état, Soldiers and Civillians

The Turkish State of Emergency originated following the military coup in 12 September1980 and lasted until the end of November 2002. Initially, the emergency state created a different set of administrative and legal rules in the areas where it was mainlyimplemented in the Kurdish populated regions in Turkey. However, the suspensionof the norm under the emergency state that lasted almost for two decades caused aperpetuating shift in the civil and military administrations in Turkey. Moreover, it causedthe emergency state to be not solely a legal and administrative implementation but acontinuous reflection of Turkish raison d état when it faces a crisis. This continuousreflection is also apparent in Turkey s national threat perception and attribution of civiland military roles in public and political spheres. The attribution of civil and militaryroles under the emergency state, thus, both blurred the line between the distinctcivil and military roles, as well as, the line between the norm and exception. In orderto trace back the origins of the idea on the state of emergency in Turkey and derivethe necessary empirical argument in the theoretical discussion, this article analysesminutes of the National Security Board (Milli Güvenlik Konseyi) and ConsultationAssembly (Danışma Meclisi) during the relevant discussions. In order to explore theimpact of state of emergency on the successor civilian governments, the article alsoanalyses relevant parliamentary minutes and statements. Moreover, this study makesan analytical survey of the Turkish emergency state and highlights that, due to the longcourse of emergency rule; the line between exception and norm became blurred.We also focus on how the Turkish Armed Forces stepped into the civilian domain torestore state authority while the Kurdistan Workers Party (PKK) advanced its militarycampaign against the Turkish state in 1980s and 1990s. We also shed light on thechanging military tactics, strategies and their consequences by referring to emergencyof state in the early 1990s. We argued that Turkish General Staff was the practicalstate institution to decide upon the declaration of the state of emergency throughthe National Security Council. At the end of paper we claim that the emergency stateemerged as not solely a legal and administrative implementation but a continuousreflection of Turkish raison d état when it faces a crisis.

PDF

___

Kaynakça Agamben G (1998). Homo Sacer: Sovereign Power and Bare Life. California: Stanford University Press. Agamben G (2005). State of Exception. Chicago: University of Chicago Press. Aydınlı E, Özcan N A ve Akyaz D (2006). The Turkish Militarys March Toward Europe. Foreign Affairs, 85, 77-90. Benjamin W (2010). Şiddetin Eleştirisi Üzerine. İçinde: çev. E Göztepe, A Çelebi (der), Şiddetin Eleştirisi Üzerine, İstanbul: Metis, 19-43. Bezci E B (2014). Intelligence Reform and Threat Perception in Turkey. Journal of Mediterranean and Balkan Intelligence, 3, 25-42. Bilgiç T Ü (2009). The Military and Europenization Reforms in Turkey. Middle Eastern Studies, 45, 803-824. Bozaslan H (2014). Neden Silahlı Mücadele?: Türkiye Kürdistanında Şiddeti Anlamak. İçinde: Çeğin G ve Şirin İ (der), Türkiyede Siyasal Şiddetin Boyutları. İstanbul: İletişim Yayınları, 149-164. Brown J (1989). The Military and Society: The Turkish Case. Middle Eastern Studies, 25, 387-404. Cizre Ü (1993). AP-Ordu İlişkileri: Bir İkilemin Anatomisi. İstanbul: İletişim Yayınları. Cizre Ü (1999). Muktedirlerin Siyaseti: Merkez Sağ-Ordu-İslamcılık. İstanbul: İletişim Yayınları. Dağı İ (1996). Democratic Transition in Turkey, 198083: the Impact of European Diplomacy. Middle Eastern Studies, 32, 124-141. Danışma Meclisi (1983). Olağanüstü Hal Kanun Tasarısı. Danışma Meclisi Tutanak Dergisi. Birleşim: 153, Oturum: 1, 29.08.1983 Danışma Meclisi (1983). Olağanüstü Hal Kanun Tasarısı. Danışma Meclisi Tutanak Dergisi. Birleşim: 153, Oturum: 2, 29.08.1983. Demirel T (2005). Lessons of Military Regimes and Democracy: The Turkish Case in a Comparative Perspective. Armed Forces & Society, 31, 245-271. Duran L (1995). Bunalım Kararnameleri. AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50, 141- 158. Ergut F (2014). Devlet ve Politik Şiddet: Latin Amerika ve Türkiyede Gerilla Hareketleri. İçinde: Çeğin G ve Şirin İ (der), Türkiyede Siyasal Şiddetin Boyutları. İstanbul: İletişim Yayınları, 207-224. Foucault M (2009). Security, Territory, Population: Lectures at the College de France 1977-1978. New York: Macmillan. Gemalmaz M S (1991). Historical Roots of Martial Law Within the Turkish Legal System: Perspectives and Text. Ankara: Institute of Public Administration for Turkey and the Middle East Human Rights Research and Documentation Center. Harp Akademileri Komutanlığı (1993). Güneydoğu Anadoluda Devam Etmekte Olan Bölücü Hareketin Gelecekteki Muhtemel Seyri ve Türkiyenin Bütünlüğüne Etkileri. İstanbul: Harp Akademileri Basımevi. Heper M, Güney A (1996). The Military and Democracy in the Third Turkish Republic.
Armed Forces & Society, 22, 619-642. İnsel, A (1997). Milli Güvenlik Hükümetleri ve Kesintisiz Darbe Girişimi, Birikim, 96, 15- 19. Jacoby T (2005). Semi-Authoritarian Incorporation and Autocratic Militarism in Turkey. Development and Change, 36, 647-648. Kaplan, S (2002). Din-u Devlet all over Again? The Politics of Military Secularism and Religious Militarism in Turkey Following the 1980 coup. International Journal of Middle East Studies, 34, 113-127. Savcı B (1961). Siyasi İlimler ve Hukuk II: Türkiyede Devlet Hayatında Askeri Mahiyetin ve Tesirin Seyrine Bir Bakış. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 16, 39-54. Smith D L (2011). Less Than Human: Why We Demean, Enslave and Exterminate Others. New York: St. Martins Press. Marcus A (2007). Blood and Belief: The PKK and the Kurdish Fight for Independence. New York: New York University Press. Milli Güvenlik Konseyi (25.10.1983). Olağanüstü Hal Kanun Tasarısı. Milli Güvenlik Konseyi Tutanak Dergisi. 2, 178.Birleşim, 1. ve. 2. Oturum. Milliyet (25/08/1984). Milliyet (03/10/1984). Milliyet (07/10/1984). Milliyet (09/10/1984). Milliyet (18/10/1984). Milliyet (05/10/1985). Milliyet (09/04/1993). Milliyet (27/06/1995). Milliyet (30/07/1996). Milliyet (25/01/1997). Milliyet (03/05/1999). Milliyet (05/05/1999). Narlı N (2000). Civil‐Military Relations in Turkey. Turkish Studies, 1, 107-127. Neocleous M (2006). The Problem with Normality: Taking Exception to Permanent Emergency. Alternatives, 31, 194-204. Özcan G (2007). National Security Council. İçinde: Cizre Ü (der), Democratic Oversight and Reform of Security Sector in Turkey: 2005/2006. Zurich: Lit Verlag Gmbh, 41-58. Öztan G G (2013). Türkiyede Milli Kimlik İnşası Sürecinde Militarist Eğilimler ve Tesirleri. İçinde: Sünbüloğlu N Y (der), Erkek Millet Asker Millet: Türkiyede Militarizm, Milliyetçilik, Erkek(lik)ler. İstanbul: İletişim Yayınları, 75-114. Öztan G G (2014). Türkiyede Militarizm: Zihniyet, Pratik ve Progadanda. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. Paker-Balta E (2010). Dış Tehditten iç Tehdide: Türkiyede Doksanlarda Ulusal Güvenliğin Yeniden İnşası. İçinde: Paker-Balta E, Akça İ (der), Türkiyede Ordu Devlet ve Güvenlik Siyaseti. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 407-433. Paye J C (2007). Global War on Liberty. New York: Telos Press Publishing. Sancar M (2012). Devlet Aklı Kıskacında Hukuk Devleti. İstanbul: İletişim Yayınları. Schmitt C (2005). Political Theology. Chicago: University of Chicago Press. Serxwebun ( 08/1984). Serxwebun (08/1984). Serxwebun (10/1993). Soysal İ (1992). Kaldırılmalı mı?. Milliyet, 4/3/1992. Warhola J, Bezci E B (2010). Religion and State in Contemporary Turkey: Recent Developments in Laiklik. Journal of Church and State, 52, 427-453. Yüksekova Haber, 14/08/2011. Üskül Z (1988). Türkiyede Sıkıyönetim Uygulamaları Üzerine Notlar. Toplum ve Bilim, 42, 85-104.