Aleviliği Tanımlamak: Türkiye’de Dinin Yönetimi, Sekülerlik ve Diyanet

Diyanet, uzun süre akademik ve siyasi çevrelerce Türkiye’de laikliğin istisna bir kurumu, yeterince sekülerleşememiş olmamızın bir göstergesi olarak görüldü. Oysa bugün, özellikle antropoloji disiplini içinden, din ve sekülerliği birbirine zıt ve kesin sınırlarla ayrılmış olarak anlayan bu yaklaşıma eleştiriler getirilmekte ve bir ulus devlet pratiği olarak sekülerliğin kendini din alanıyla ilişki içinde kurduğu vurgulanmaktadır (Asad, 2003). Bu açıdan baktığımızda, farklı örnekler için seküler devletin elini din alanından çekmediğini, aksine din alanını yönettiğini (Turner, 2013) ve (modern anlamda) din alanında kurucu bir rol oynadığını görüyoruz (Asad, 2003). Daha önce, Bryan Turner’ın ‘dinin yönetimi’ (management of religion) kavramına referansla, Diyanet’in Cumhuriyet tarihi boyunca, din alanının ve sekülerliğin şekillenmesinde ve yönetiminde temel kurumlardan biri olduğunu vurgulamıştık (Turner ve Zengin Arslan, 2013). Bu makale ise, ‘dinin yönetimi’ kavramı yardımıyla, devletin Alevilik konusuna yaklaşımını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Cumhuriyet rejiminin Aleviliği seküler kimlik içinde eriterek tanıdığını, bu anlamda Aleviliği yok saydığını; AKP iktidarı döneminde ise, AB süreciyle birlikte devletin ‘Alevi açılımı’na yöneldiğini; ancak bu süreçte iktidarın Aleviliği tanımak değil, kendi bakış açısından, Alevilere rağmen tanımlamaya yöneldiğini vurgulamaktadır. Bu tanımlamanın, Sünni İslam’ın din anlayışı üzerinden, Sünni İslam’a referansla ve Diyanet’in himayesinde yazılı kültüre geçirilme gibi bir dizi yönetim stratejisi ile gerçekleştirildiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Diyanet, Alevilik, İslam, dinin yönetimi, sekülerlik

-

of religion and secularism in Turkey (Turner and Zengin Arslan, 2013). In this article, I analyze the state’s approach to Alevism in reference to the concept of ‘management of religion.’ This article suggests that the Republican regime recognized Alevism by dissolving it into a secular identity. In this sense it did not indeed recognize Alevis with their religious identities. During the Justice and Development Party period, the ‘Alevi opening’ process was initiated as a part of the EU integration process. However, the article argues, in this process the government had an approach of defining Alevism from its own perspective, rather than recognizing them in their own terms. The state wanted to define Alevism through and in reference to Sunni İslam, and by utilizing a series of strategies of governmentality, such as producing a written Alevi culture with the leadership of the Diyanet

Keywords:

The Diyanet, Alevism, Islam, management of religion, secularism,

PDF

___

Akay H (2011). Uygulamada Laiklik: Devlet-Din Ekseninde Özgürlükler, Hizmetler ve Finansman. Toplum ve Bilim, 120, 10-47.
Asad T (2003). Formations of the Secular: Christianity, Islam, Modernity. Stanford: Stanford University Press.
Ata K (2007). Alevilerin İlk Siyasal Denemesi: (Türkiye) Birlik Partisi (1966-1980). Ankara: Kelime Yayınları.
Ateş K (2011). Yurttaşlığın Kıyısında Aleviler ‘Öztürkler’ ve ‘Heretik Ötekiler’. Ankara: Phoenix.
Bulut Ö (2014). Diyanet Şii ve Sünni Alimleri Topluyor. Aljazeera, 7 Temmuz, Son erişim tarihi, 18.03.2015.
Casanova J (1994). Public Religions in the Modern World. Chicago and London: University of Chicago Press.
Çıtak Z (2010). Between ‘Turkish Islam’ and ‘French Islam’: The Role of the Diyanet in the Conseil Francais du Culte Musulman’, Journal of Ethnic and Migration Studies, 36 (4), 619-634.
Dressler M (2007). Aleviliği tartışan farklı kitaplar. Radikal, 14 Aralık. Son erişim tarihi, 18/03/2015.
Ecevitoğlu P ve Yalçınkaya A (2013). Aleviler ‘Artık Burada Oturmuyor’. Dipnot Yayınları: Ankara.
Erdemir A (2004). Incorporating Alevis: The Transformation of Governance and Faith Based Collective Action in Turkey. (Basılmamış Doktora Tezi) Boston: Harvard Üniversitesi.
Göle N (2012). Seküler ve Dinsel Aşınan Sınırlar. İstanbul: Metis Yayınları.
Gözaydın İ (2009). Diyanet: Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Gözaydın İ (2008). Diyanet and Politics. Muslim World. 98 (2-3): 217-227.
Gözaydın İ (2014). Management of Religion in Turkey: The Diyanet and Beyond İçinde: Çınar, Ö. ve M. Yıldırım (der), Freedom of Religion and Belief in Turkey. UK: Cambridge Scholars Publishing.
Gözaydın İ ve Öztürk E (2014). The Management of Religion in Turkey. UK: Turkish Institute.
Hassan M (2011). Women Preaching For the Secular State: Official Female Preachers (Bayan Vaizler) in Contemporary Turkey. International Journal of Middle East Studies. 43, 451-473.
Jones D (2011). Turkey: Making Mosques a Place for Women. http://www.eurasianet. org/node/64668. Son erişim tarihi, 18.03.2015.
Utku M (2014). Devlet Cemevlerini Tanımalı. Aljazeera Turk, 13 Aralık. Son erişim tarihi, 18/03/2015.
Karakaya A (2008). Subjects of the Sultan, Disciples of the Shah: Formation and Transformation of the Kizilbash/Alevi Communities in Ottoman Anatolia. (Basılmamış Doktora tezi). Boston: Harvard University.
Karakaya, A (2014). AKP Devletin ‘Alevi’sini İstiyor. http://meseledergisi.com/2014/09/akp-devletin-alevisini-istiyor. Son erişim tarihi, 18.03.2015.
Kaya E (2014). Alevilik İslam’ın Değil İslam Aleviliğin İçinde. Agos, 19 Aralık. Son erişim tarihi, 18.03.2015.
Mardin Ş (2006). Religion, Society, And Modernity in Turkey. New York: Syracuse University Press.
Mardin Ş (2011). Türkiye, İslam ve Sekülarizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
Messick B (1996). The Calligraphic State: Textual Domination and History in a Muslim Society. Berkeley: University of California.
Orhan Ö (2013). The Paradox of Turkish Secularism. Turkish Journal of Politics, 4 (1): 27-47.
Özyürek E (2009). “The Light of Alevi Fire Was Lit in Germany and then Spread to Turkey”: A Transnational Debate on the Boundaries of Islam. Turkish Studies. 10 (2): 233-253.
Parla T and A Davison (2008). Secularism and Laicism in Turkey. İçinde: Davison, A, J R Jacobsen and A Pellegrini (der), Secularisms (A Social Text Book). USA: Duke University Press.
Roy O (2004). Globalized Islam: The Search for a New Umma. New York: Columbia University Press.
Tuğal C (2004). İslamcılığın Dini Çoğulculuk Alanındaki Krizi. İçinde: T. Bora, M. Gültekingil (ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İslamcılık. İletişim Yayınları: İstanbul, 493-502.
Turner B S (2013). The Religious and the Political A Comparative Sociology of Religion. Cambridge: Cambridge University Press.
Turner B S ve Zengin Arslan B (2013). State and Turkish Secularism: The Case of the Diyanet. Cambridge: Cambridge University Press.
Tütüncü F (2010). The Women Preachers of the Secular State: The Politics of Preaching at the Intersection of Gender, Ethnicity and Sovereignty in Turkey. Middle Eastern Studies. 46 (4): 595–614.
Ulutaş U (2010). Religion and Secularism in Turkey: The Dilemma of the Directorate of Religious Affairs. Middle Eastern Studies. 46(3): 389-99.
Yılmaz Ö (2014). Çocuklar Camiye Oyunla Çekilecek! Milliyet, 27 Ekim. Son erişim Tarihi, 18.03.2015.
Yurdakul G and A Yükleyen (2009). Islam, Conflict, and Integration: Turkish Religious Associations in Germany. Turkish Studies, 10 (2), 217–231.