Melayê Cizîrî’nin Dîvân’ında Semâ‘ (Musiki ve Raks)

Bu çalışmada 17. yüzyılda yaşayan mutasavvıflardan Melayê Cizîrî'nin (Molla Ahmed el-Cezerî) semâ' konusuna yaklaşımı ele alınmaktadır. Cizîrî, semâ' konusunda İbnü'l-Arabî başta olmak üzere İslam tasavvuf düşüncesinin nazarî ve pratik semâ' ile ilgili meselelerine vâkıf bir düşünür olarak semâ'ın dört ayrı kullanımını eserinde işlemiştir. Bu kullanımlar "ontolojik semâ'", "kozmolojik semâ'", "rûhânî semâ'" ve "tabiî semâ'" anlamlarıdır. Cizîrî varlık görüşünde yukarıdan aşağıya bir hiyerarşi içinde meseleleri ele aldığı gibi semâ' konusunda da aynı hiyerarşiyi takip etmiştir. Onun düşüncesinde semâ', sûfînin kalbindeki ilahî nağmelerin yansıması sonucu vecde gelip raks ve deveran etmesidir. Bu açıdan semâ' onun tasavvuf düşüncesinin önemli bir esasını oluşturmaktadır, denilebilir

Samā‘ (Music And Raqs) in Melāyē Jizīrī’s Dīwān

This study deals with the 17th-century sûfî Melāyē Jizīrī (Mullah Ahmad al-Jazīrī)’s interpretation about the samāʿ. Melāyē Jizīrī comprehensively cognizant of the Muslim sufī thought (as chiefly represented by Ibn ʿArabī) concerning the theoretical and practical aspects of the samāʿ, and he expounded on four practices of it. These are “the ontological samaʿ”, “the cosmological samāʿ”, “the spiritual samāʿ” and “the natural samāʿ”. Since Jizīrīi treats the matters of existence in a hierarchy from top to bottom, he followed the same hierarchy regarding the matter of the samāʿ. According to him, samāʿ is the dancing and whirling of the sufī due to the ecstasy occurring as a result of the reflection of the divine rhythms and melodies in his heart. It may therefore be stated that the samāʿ forms an important part of Melāyē Jizīrī’s thought about tasawwuf

PDF

___

Algar, H. (1996). Hâcegân. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.14. 431.
Ankaravî, İ. (1256). Minhâcü’l-fukarâ’ve huccetü’s-semâ‘.Kahire: Daru’t-taba‘ati’lbahire.
Ambrosio, A.F. (2012). Bir Mevlevinin Hayatı. (Çev. Ayşe Meral). İstanbul: Kitap Yayınevi.
Baz, İ. (2015). Kadızâdeliler-Sivâsîler Tartışması. Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni. (ed. Bayram Ali Çetinkaya ve Ahmet Hamdi Furat). C.8. 757-796
Beysanoğlu, Ş. (2003).Diyarbakır Tarihi.Ankara: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Bruinessen, M. V. (2013).Ağa, Şeyh, Devlet.(Çev. Banu Yalkut). İstanbul: İletişim Yayınları.
Ceyhan, S. (2009). Semâ. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.36. 455-457.
Cizîrî, M. (2009).Dîwan.(Çev. Osman Tunç).İstanbul: Nûbihar.
Çelebi, Evliya (2010). Seyâhatnâme 4.Kitap. (Haz. Seyit Ali Kahraman). Yücel Dağlı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Demir, A. (2015). İlk Mutasavvıfların Musiki Anlayışları. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15 (2). 65-87.
Doru, M.N. (2016). Melayê Cizîrî: Felsefî ve Tasavvufî Görüşleri. İstanbul: Nûbihar.
Düzdağ, M.E. (1972). Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı. İstanbul: Enderun Kitabevi. ö 39
Melayê Cizîrî’nin Dîvân’ında Semâ‘ (Musiki ve Raks) Düzenli, P. (2001). Klasik İslam Kaynaklarında Müzik Tartışmaları. Marife. Yıl.1.Sayı: 2. 27-58.
Gazâlî. (t.y.). İhyau ‘Ulûmi’d-dîn. Beyrut: Daru’l-Ma‘rife.
Hüdâyî, A.M. (1986). Keşfü’l-gina ‘an vechi’s-semâ‘. (Çev. Hasan Kamil Yılmaz). Azîz Mahmûd Hüdâyî’nin “Sema Risâlesi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4/273-284.
İbnü’l-Arabî. (1993). El-Fütûhâtü’l-mekkiyye. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İbn Sînâ. (1381). El-İşârât ve’t-tenbîhât. Kum: Bostan-i Ketab-i Kum.
İhvân-ı Safâ. (1992). Resâil. Beyrut: ed-Daru’l-İslamiyye.
Kelâbâzî, E. B. (1993). Et-Ta‘arruf. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Koca, F. (2004). Osmanlı Fakihlerinin Semâ, Raks ve Devrân Hakkındaki Tartışmaları.
Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 13/25-74., Kılıç, M.F. ve Aydın, M. (2017). XIV.–XV. Asır Hasankeyf’ı̇nde Bir Müzı̇kolojı̇ Rı̇salesı̇: Muzaffer Haskefı̇’nı̇n El-KeşşâÂ Fî ‘İlmı̇’l- Engâm Adlı Eserı̇. DîvânDı̇sı̇plı̇nlerarası Çalışmalar Dergı̇sı̇. Cilt. 22. Sayı.42. 33-65.,
Öngören, R. (2012). Osmanlılar’da Tasavvuf. İstanbul: İz Yayınları,
Rûmî, Mevlânâ, C. (1957). Dîvân-ı Kebîr.(Haz. Abdulbaki Gölpınarlı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Rûmî, Mevlânâ, C. (2007). Mesnevî. (Haz. Adnan Karaismailoğlu). Ankara: Akçağ Yayınları.
Serrac, E.N. (2001). El-Lüma‘. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Sühreverdi, Ş. (2010).‘Avârifü’l-me‘ârif. (çev. Abdülvehhab Öztürk). İstanbul: Saafet Yayınevi.
Uludağ, S. (1994). Devran. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.9. 248-249.
Uludağ, S. (1999). İslam Açısından Mûsıkî ve Semâ’. İstanbul: Marifet Yayınları.
Uludağ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Zivingî, A. (t.y.). El-‘Ikdü’l-cevherî fî şerhi Dîwâni Şeyhi’l-Cezerî. Kamişli.