Cumhuriyet dönemi romanının en önemli temalarından biri de darbeler ve demokrasidir. 1960’tan itibaren birçok romanın siyasal, sosyal ve kültürel arka planını ve bakış açısını, Cumhuriyetin ilk yıllarında olduğu gibi sadece Cumhuriyet’in hedefleri, ilkeleri ve hayalleri oluşturmaz. 1960’dan 2000’e darbeler ve muhtıralarla sarsılan, biçimlenen ya da yönlendirilen sosyal ve siyasal hayatın yazarları, neler olup bittiğini anlamak ve anlatmak için farklı açılardan fotoğraflar çekerler. Cumhuriyet ilkelerinden uzaklaşmayı konu edinen romanlar olduğu gibi, partileşme sürecinin ortaya çıkardığı sosyal bölünmeleri, ideolojik mücadele ve çözülmeleri, darbelerle siyasal yapı arasındaki ilişkileri yansıtmak isteyen romanlar da vardır. Bu makalede Dönemeçte, Kurtlar Sofrası, Yaraya Tuz Basmak, İzmir’in İçinde, Karanlığa Direnen Yıldız, Şafak, Yaralısın, Issızlığın Ortasında adlı romanlara “roman ve siyasal arka plan” açısından bakılmaktadır. Bu örnekler, hem roman ve siyasal yapı arasındaki ilişkiyi gösterebilecek; hem de sosyalist bakış açısına sahip yazarlarla, milli ve dinî duyarlığı olan yazarların darbeler ve demokrasi algılarındaki farklılıkları da işaretleyebilecektir.