Sultan Abdülaziz ve Döneminin Resim Sanatı
Osmanlı Devleti’nin 32. padişahı ve 111. İslâm halifesi olan, 1861-1876 yılları arasında hüküm sürmüş Sultan Abdülazizve döneminin, resim sanatı açısından çok özel ve ayrıcalıklı bir yeri bulunmaktadır. Sultan Abdülaziz’in Mısır veAvrupa gezisi, sanat beğenisinin şekillenmesinde, sanata olan ilgi ve desteğinin artmasında etkili olmuştur. Bu dönemde,resim eğitimi ve sergi düzenleme alanlarında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Şeker Ahmed Paşa ve Süleyman Seyyid Beygibi yetenekli Türk gençleri, Avrupa’ya resim eğitimine gönderilmiştir. Fransız Ressam Pierre Désiré Guillemet, Sultan Abdülaziz’indesteği ile Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk resim okulunu açmıştır. Avrupa’da resim eğitimi gören Şeker AhmedPaşa, Osmanlı’daki gerçek anlamda ilk resim sergisini düzenlemiştir. Dönemin anlayışının gereği olarak, sarayda ŞekerAhmed Paşa ve Stanislaw Chlebowski gibi Türk ve Batılı ressamlar görev yapmıştır. Ressam kişiliği bilinen Sultan’ın resimsanatına olan ilgisi ve bu alanda duyduğu gereksinimlerin sonucu olarak saraydan resim siparişi almayı bekleyen ressamlarınsayısında artış olmuştur. Sultan Abdülaziz’in beğenisini kazanan Rus Ressam İvan Konstantinoviç Ayvazovski, sarayiçin pek çok resim yapmıştır. Osmanlı Devleti’nde, koleksiyon oluşturma amacıyla tablo satın alan ilk padişah, Sultan Abdülaziz’dir.Paris’teki Goupil Sanat Galerisi’nden Sultan için satın alınan tablolar, saray koleksiyonunun ilk örnekleridir. Bumakale, Sultan Abdülaziz’in yurt dışı ziyaretlerinin sebeplerini ve sonrasında ortaya çıkan etkileri açıklamanın yanında,artan sanat bilincinin imparatorluk söyleminin inşasında nasıl önem kazandığının da altını çizmektedir.
___
- Ackernman, Gerald M., The Life and Work of Jean-Léon Gérôme,
Sothebys, Londra 1986.
Adolphe, Thalasso, Osmanlı Sanatı Türkiye’nin Ressamları ve İlk
İstanbul Salonları, Kültür A.Ş. Sanat Dizisi, İstanbul 2008.
Anonim, Savaş ve Barış, 15-19. Yüzyıl Osmanlı-Lehistan İlişkileri,
Kültür Bakanlığı, İstanbul 1999.
Bilge, Mustafa L., “Süveyş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi,
c. 38, İstanbul 2010.
Boyar, Pertev, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Devirlerinde
Türk Ressamları, Jandarma Basımevi, Ankara 1948.
Caffiero, Gianni - Ivan Samarine, Denizler, Şehirler ve Düşler, İvan
Aivazovsky’nin Resimleri, Alexandria Pres Londra ve Kültür
Yayınları İş Türk Ltd. Şti., İstanbul 2000.
Cezar, Mustafa, Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi, c. I, Erol
Kerim Aksoy Vakfı Yayınları, İstanbul 1995.
Çetin, Atilla, “Bir Teknoloji ve Sanat Dalı Olarak Osmanlı’da Fotoğrafçılık”,
Tarih ve Medeniyet, S. 42, Eylül 1997.
Çötelioğlu, Aysel, Topkapı Sarayı Müzesi Resim Koleksiyonu ve
Padişah Portreleri, Bilkent Kültür Girişimi Yayınları, İstanbul
2012.
De Amicis, E., İstanbul 1874, çev. Beynun Akyavaş, Türk Tarih
Kurumu Basımevi, Ankara 1993.
Edhem, Halil, Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu, Karaca Yayınları, İstanbul
1970.
Eldem, Edhem, “Bir Ressam Doğuyor: Osman Hamdi Bey’in Sanat
Hayatının İlk Aşamaları”, Batı’ya Yolculuk Türk Resminin
70 Yıllık Serüveni, Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul 2009.
_____________, Osman Hamdi Bey Sözlüğü, Kültür ve Turizm
Bakanlığı, İstanbul 2010.
Germaner, Semra - Zeynep İnankur, Oryantalizm ve Türkiye,
Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Sanat Yayınları, İstanbul 1989.
____________________________, Oryantalistlerin İstanbulu,
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2002.
Germaner, Semra, “Batı Tarzı Resmin İstanbul Yaşamına Katılışı
ve Yer Aldığı Ortamlar”, 19. Yüzyıl İstanbul’unda Sanat Ortamı,
Habitat II’ye Hazırlık Sempozyumu 14-15 Mart 1996 Bildiriler,
İstanbul 1996.
_________________, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Uluslararası
Sergilere Katılımı ve Kültürel Sonuçları”, Tarih ve Toplum, c.
XVI, S. 95, İletişim Yayınları, İstanbul Kasım 1991.
_________________, “Batı’ya Yolculuk Türk Resminin 70 Yıllık
Serüveni”, Batı’ya Yolculuk, Türk Resminin 70 Yıllık Serüveni,
Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul 2009.
Göncü, Cengiz, “Osmanlı Sarayında Resim Sanatının Himayesinin
Simgesi Olarak Resim Odası ve Görev Alan Sanatçılar”,
MS Millî Saraylar, S. 9, Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2012.
_____________, Beylerbeyi Sarayı, İstanbul 2013.
Gören, Ahmet Kamil, “Türk Resminin Önemli Bir Odağı: Saray
Koleksiyonu”, İhtişam ve Tevazu Padişahın Ressam Kulları,
TBMM Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2012.
__________________, “(Şeker) Ahmed Ali Paşa’yı Yazmak”, Şeker
Ahmed Paşa, Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları,
İstanbul 2008.
__________________, “(Şeker) Ahmed Ali Paşa’yı Yazmak: Zaman
Dizinsel Bir Deneme”, Şeker Ahmed Paşa, Millî Saraylar
Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2008.
İleri, Selim, Biten (İki) Yüzyıl, Kaf Yayıncılık, İstanbul 1999.
İslimyeli, Nüzhet, Asker Ressamlar ve Ekoller, Asker Ressamlar Sanat
Derneği Yayınları, Ankara 1965.
________________, Türk Ressamları Ansiklopedisi, Ankara Sanat
Yayınları, 1969.
Karahüseyin, Güller, “Beylerbeyi Sarayı ve Ünlü Konukları”, Millî
Saraylar, TBMM Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul
1992.
Öner, Sema, Tanzimat Sonrası Osmanlı Saray Çevresinde Resim
Etkinliği (1839-1923), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Mimar
Sinan Üniversitesi İstanbul 1991.
___________, “Osmanlı Sarayı ve Yaver Ressamlar”, EJOS, IV
(2001), ed. M. Kiel N. Landman& H. Theunissen, Proceeding
of the 11th International Congress of Turkish Art, Utrecht-The
Netherlands, August 23-28 , 1999, No. 55.
Özendes, Engin, Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğrafçılık, 1. bs.,
İstanbul 1995.
Renda, Günsel, “Portrenin Son Yüzyılı”, Padişahın Portresi; Tesavir-
i Âli Osman, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Topkapı
Sarayı Müzesi, İstanbul 2000.
Sevinç Kaya, Gülsen, Sultan Abdülaziz ve Plastik Sanatlar, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı İstanbul
1998.
_________________, “Denizlerin Ressamı Ayvazovski’nin Hayatından
Sayfalar”, Toplumsal Tarih, S. 86, Şubat 2001.
_________________, “Dolmabahçe Sarayı için Goupil Galerisi’nden
Alınan Resimler”, Osmanlı Sarayı’nda Oryantalistler,
TBMM Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul
2006.
_________________, “Dolmabahçe Sarayı için Goupil Galerisi’nden
Alınan Resimler”, Osmanlı Saray Koleksiyonundan, Abu
Dhabi Authorityfor Culture&Heritage, Abu Dhabi 2006.
_________________, “Dolmabahçe Sarayı Resim Koleksiyonu’nun
Oluşumu ve Paris’te Goupil Adlı Bir Galeri”, 150. Yılında
Dolmabahçe Sarayı Uluslararası Sempozyumu Bildiriler,
TBMM Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul
2006.
_________________, “Başyâver Şeker Ahmed Paşa ve Sarayın
Yabancı Konukları”, Şeker Ahmed Paşa, TBMM Millî Saraylar
Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2008.
_________________, Millî Saraylar Tablo Koleksiyonu, TBMM
Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2010.
_________________, “Padişahın Ressam Kulları”, İhtişam ve Tevazu
Padişahın Ressam Kulları, TBMM Millî Saraylar Yayınları,
İstanbul 2012.
_________________, “Millî Saraylar Resim Müzesi”, MS Millî Saraylar,
S. 14, Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2015.
Sevinç Kaya, Gülsen - Ümit Kılınç, “Hanedan’dan Baba-Oğul İki
Ressam Sultan Abdülaziz ve Son Halife Abdülmecid”, Türk
Edebiyatı Dergisi, Aralık 2013.
Sinanlar, Seza, Pera Ressamları-Pera Sergileri: 1845-1916, Norgunk
Yayıncılık, İstanbul 2010.
Şehsuvaroğlu, H. Y., Sultan Aziz Hayatı-Hal’i-Ölümü, İstanbul
2011.
Timur, Taner, Sürüden Ayrılanlar, İmge Kitabevi, Ankara 2000.
Toros, Taha, “Süleyman Seyyid Bey”, Antik Dekor, S. 66, Eylül-Ekim
2001.
Treter, Mieczysław, “Rysunki Sułtana Abdul-Azisa (The Drawings
of Sultan Abdülaziz)”, Lamus, 1908/1909, S. 4, [“Sultan Abdülaziz’in
Desenleri”, Yeni Ufuklar, çev. Azra Erhat, S. 122, 1962].
Üstünipek, Mehmet, “Saraylı Bir Ressam: Şeker Ahmet Paşa”, MS
Millî Saraylar, S. 3, Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları,
İstanbul 2006.
Yetik, Sami, Ressamlarımız, İstanbul 1940.
Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazetesi 1911-1914, haz. Yaprak
Zihnioğlu, Güncelleştirilmiş Basım, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007