Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Sarayında Nişanlarla Takdir ve Taltif Edilen Ressam Ayvazovski’nin Bilinmeyenleri
Rus Çarı Aleksandr’ın himayesinde sanat faaliyetlerini sürdüren ve Rus donanmasının başressamlığına getirilen İvanKonstantinoviç Ayvazovski, Sultan Abdülmecid, Sultan Abdülaziz ve Sultan Abdülhamid dönemlerinde İstanbul’a gelerekOsmanlı sarayı için resimler yapmış ve maharetinden dolayı taltif edilmiştir. Üç tarafı denizlerle çevrili eşsiz güzelliğe sahipİstanbul şehrinin, fırtınalı denizlerin ressamı Ayvazovski için bir cazibe merkezi olmasının yanı sıra, burada eserlerinide teşhir ettiği bilinmektedir.Binlerce tablo yapan Ayvazovski, Ermenilerin ve Rusların millî bir sanatkârı olarak tanınmakla birlikte, uluslararası kabulgören ve itibar edilen bir ressamdır. Ayvavzovski’nin uluslararası ebedî mirası olan Türk, Rus ve Ermeni tarihine dair tabloları,günümüzde farklı müzelerde sergilenmektedir. Ressamın çok sayıdaki eserleri arasında özellikle İstanbul’a geldiği dönemlerdeyaptığı manzara resimleri de önemli bir yer tutmaktadır. Hayatının son evresinde Kefe’de Ermeniler lehinde ve OsmanlıDevleti aleyhinde giriştiği propaganda faaliyetleri her ne kadar Ayvazovski’nin Osmanlı sarayı ile ilişkilerinde bir kırılmanoktası oluşturmuşsa da, ressamın sanatçılığı ve eserleri Türk toplumunda propaganda faaliyetlerinden daha etkili olmuştur.Bu çalışmada, resimleri Osmanlı saray çevresinde büyük beğeni kazanan Ayvazovski, farklı yönleriyle değerlendirilmektedir.Resssama gösterilen itibar, ihsan ve iltifattan bahsedilirken, onun kısaca aile çevresi ve sanat faaliyetleri ileİstanbul’a olan ilgisi ve seyahatlerine de yer verilmektedir.
Abstract
___
- Kaynakça
Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
BOA, A.DVN. nr. 129/42.
BOA, A.DVN.MHM. nr. 24/69.
BOA, HR.SYS. nr. 2771/84, nr. 2773/12; nr. 2773/12; nr. 2858/74.
BOA, HR.TO. nr. 355/18.
BOA, HR. MKT. nr. 224/6.
BOA, İ. DAH. nr. 691/48320; nr. 1110/86891.
BOA, İ.HR. nr. 151/7991.
BOA, TS.MA-E. nr. 241/52.
BOA, Y.HUS. nr. 344/51; nr. 380/46.
BOA, Y.PRK.HR. nr. 35/63.
BOA, ZB. nr. 316/118.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Arşivi (İAMA), Karton nr. 96, Dosya nr. 4647, 27 Şubat 1327.
- Süreli Yayınlar
Gil Blas, nr. 7473, 4 May 1900.
La Croix, 4 Mai 1900.
L’année Artistique, Anné 1878, Paris 1879.
La Rappel, nr. 11012, Paris, 5 Mai 1900.
Le Monde Illustré, nr. 15, 23. 7. 1857, s. 5; nr. 276, 26. 7. 1862, s. 55;
nr. 1128, 9. 11. 1878.
L’orient Illustré, nr. 89, 14 Novembre 1874, Russkaya Starina, Petersburg
1878.
Şark, nr. 262, 7 Ramazan 1291; nr. 264, 10 Ramazan 1291; nr.
267, 13 Ramazan 1291; nr. 268, 14 Ramazan 1291; nr. 270, 16
Ramazan 1291; nr. 275, 23 Ramazan 1291; nr. 286, 10 ŞevvAL 1291
- Kitap ve Makaleler
Arslan, Ayna Askeroğlu, “Eçmiyadzin Katogikosluğu ve Rusya
Devleti Arasındaki İlişkilerin Başlangıcı”, Türkiyat Mecmuası,
c. 26/1, İstanbul 2016.
Arutyunyan, G. G., “O Proishojdenii Ovanesa Ayvazovskogo i Vidoizmenenii
ego Familii”, İzvestiya Akademii Nauk Armiyanskoy
SSR, Nr. 2, Erivan 1965, Obşestvennıe Nauki.
Auvray, Louis, Exposition des Beaux-Arts, Salon de 1857.
Barsamov, Nikolay, İvan Konstantinoviç Ayvazovskiy K 150 Letiyu
So Dnya Rojdeniya, Moskova 1967.
Beydilli, Kemal, “1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Doğu Anadolu’dan
Rusya’ya Göçürülen Ermeniler”, Belgelerle Türk Tarihi
Dergisi, XIII/17, Ankara 1988.
Биография И.К.Айвазовского (Biyografi Aivazovsky).
Электронный ресурс: http://kimmeria.com/kimmeria/feodosiya/
museum_gallery_biography_16.htm
Bouillet, Marie-Nicolas, “Gabriel Aivazovski”, Dictionnaire d’histoire
et de géografhie ecclésiastiques, Paris 1900.
Bulletins de la Société d’anthropologie et de biologie de Lyon, Fondée
le 10 Fevrier 1881, 1896.
Feodosiyskaya kartinnaya galereya imeni I.K. Ayvazovskogo ( Putevoditel),
Avtorı-sostaviteli: T. Gayduk-T.Kolchina-L. Danilenko,
Feodosiya, 2018.
Halil Edhem, Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu, İstanbul 1340.
Jacques, R. - İssaverdens, Dr., Histoire de I’Arménie, Venise, 1888.
Karatigin, Pyotr Petroviç, “İvan Konstantinoviç Ayvazovskiy
i Yivo Hudojestvennaya XLII-hletnaya Hudojestvennaya
(1836-1878) Deyatelnost”, Russkaya Starina, c. 23, S. 9-12, Petersburg
1878.
Koçu, R. Ekrem, “Aivazowsky”, İstanbul Ansiklopedisi, c. I, İstanbul
1958.
Kurginyan, K. O., “Ovanes Ayvazovskiy (K. 150. Letiyu So Dnya Rojdeniye)”,
Patma-Banasirakan Handes, (İstoriko-Filologiçeskoy
Jurnal), Nr. 2-3, Erivan 1967, Akademiya Nauk Armiyanskoy.
Kuyulu Ersoy, İnci, “Kırım, Feodosiya (Kefe) Ayvazovsky Çeşmesi”,
Sanat Tarih Dergisi, S. XIV-1, Nisan 2005.
Kuzmin, Nikolay Nikolayeviç, Vospominaniya o professore İ. K.
Ayvazovskom, Petersburg 1901.
Mikayelyan, V. A., “I. K. Ayvazovskiy i ego sooteçestvenniki”, Lraber
Hasarakakan Gitutyunneri, Akademiya Nauk Armiyanskoy,
Nr. 1, Erivan 1991.
Natsionalnaya kartinnaya galereya im. I.K. Ayvazovskogo. Virtualnaya
ekskursiya, IGN studio. Vıpusk 2 (disk), Kiev 2010.
Sarınay, Yusuf, “Rusya’nın Türkiye Siyasetinde Ermeni Kartı
(1878-1918)”, Akademik Bakış, c. I, S. 2, Yaz -2008.
Sarkisyan, M. S., “I. K. Ayvazovsky i Armiyanskaya Kultura”, Patma-
Banasirakan Handes, (İstoriko-Filologiçeskoy Jurnal), Nr.
4, Erivan 1963, Akademiya Nauk Armiyanskoy.
_____________, “Mesto i Znaçenie Ayvazovskogo v İstorii Armiyanskoy
Jivopisi XIX. Veka”, Lraber Hasarakakan Gitutyunneri,
(Akademiya Nauk Armiyanskoy), Nr. 10, Erivan 1967.
Sluçanko, B., “Alim Aydamak ve Ayvazovskiy”, Emel, çev. Tuncay
Kalkay, S. 174, İstanbul 1989.
Tuğlacı, Pars, Ayvazovski Türkiye’de, İnkılap ve Aka Yayınları, İstanbul
1983.
Ürekli, Fatma, “Ayvazovski”, Yedikıta, S. 71, İstanbul, Temmuz
2014.
Vapereau, Gustave, Dictionnaire Universel des Contemporains, Paris 1858