Beylerbeyi Sarayı Dekorasyonunda Owen Jones’un Yayınlarından Uyarlanmış Elhamra Desenleri

Elhamra Sarayı’nın hem romantik hem akademik yaklaşımlarla araştırılması, İslâm sanatının Avrupa ölçüsünde tanınmasındabüyük rol oynamıştır. Sanatçılar, mimarlar, Batılı merkezlere çok yakın konumdaki bu sarayı 19. yüzyılınbaşlarıyla birlikte ziyaret etmişler, gördüklerini çizimler içeren kitaplar yoluyla paylaşmışlardır. Elhamra’nın biçimleri vemotifleri, Batı sanat ve mimarlığında yer bulmaya başlamış, “oryantal esinler” taşıyan birçok sanat nesnesi ve mekân tasarlanmıştır.Elhamra ve onun görsel imgeleri bir tutkuya dönüşmüştür.Osmanlı ortamında da Elhamra üslubu özgün bir Batılı yenilik olarak karşılanmıştır. İslâm sanatının ortak dilineilişkin unsurlar taşımasıyla Osmanlı tasarımlarına farklı bir hava kazandırmıştır. Özellikle devlet yapılarında (Harbiye NezaretiKapısı ile Köşkleri, Çırağan Sarayı vs.) ve yönetimde önde gelen kişiliklerin konutlarında (Baltalimanı Sahil Sarayı,Mecit Efendi Köşkü, Sait Halim Paşa Yalısı vs.) yetkin örnekleri uygulanmıştır.Beylerbeyi Sarayı, Elhamra üslubunun İstanbul’da yerleşmesinde öncü roldedir. Bir yanı “son moda”, bir yanı da “geleneksel-İslâmî” içerikli dekorasyonuyla, inşaatından hemen sonra Fransa İmparatoriçesi Eugénie’yi ağırlamıştır. Sarayınmekânları ağırlıklı olarak Owen Jones’un hazırladığı, dönemi için çok etkili bir derleme eser olan The Grammar of Ornament’tanalınan motiflerle dekore edilmiştir. Jones’un eseri üzerinden, bir imparatorluk yapısı kimliğindeki BeylerbeyiSarayı’nda yer bulan Elhamra motiflerinin tespiti, bu üslubun Osmanlı çevrelerinde -Batı’da olduğunun aksine- ciddiyealındığını, yeni bir sanat ruhu yaratmada Osmanlı beğenisine hitap edebildiğini göstermektedir.

___

  • Braga, Ariane Varela, The Burlington Magazine, vol. 149, No. 1251, Haziran 2007. Flores, Carol A. Hrvol, Owen Jones: Design, Ornament, Architecture and Theory in an Age of Transition, New York 2006. Goury, Jules - Owen Jones, Plans, Elevations, Sections and Details of the Alhambra - From Drawings Taken on the Spot in 1834 by the late M. Jules Goury and in 1834 and 1837 by Owen Jones, Arch.t., Londra 1842. Jones, Owen, The Grammar of Ornament, Londra 1856. Saner, Turgut, “19. Yüzyıl Osmanlı Eklektisizminde Elhamra’nın Payı”, Osman Hamdi Bey ve Dönemi, haz. Z. Rona, İstanbul 1993. __________, 19. Yüzyıl İstanbul Mimarlığında Oryantalizm, İstanbul 1998. __________, “Mimari Dönüştürmeler”, Sanat Tarihi Defterleri 9,2005.