YAŞAYAN İNSAN HAZİNELERİ PROGRAMININ SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Somut Olmayan Kültürel Miras [SOKÜM], “sözlü anlatımlar, sözlü gelenekler, gösteri sanatları, toplumsal uygulamalar, ritüel ve festivaller, halk bilgisi, evren ve doğa ile ilgili uygulamalar, el sanat- ları geleneği gibi kültürel ürünleri ve üretim süreçlerini” kapsayan bir kavram olarak kullanılmakta- dır. UNESCO’nun 17 Ekim 2003 tarihinde kabul edilen Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nde belirtildiği gibi, “Somut Olmayan Kültürel Miras [SOKÜM], kültürel çeşitliliğin potası ve sürdürülebilir kalkınmanın güvencesi olarak önemini göz önünde tutarak” sözleşmeyi kabul eder. UNESCO’nun 2005 Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nde ise “kültürel çeşitlili- ğin, tercihlerin çeşitliliğini arttıran ve insani kapasiteler ile değerleri besleyen zengin ve çeşitli bir dün- ya yarattığının ve bu nedenle toplumlar, halklar ve uluslar için sürdürülebilir kalkınma için ana etkeni olduğu” vurgulanır. Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 195 ülkenin kararı ve katkısı ile sözleşmeleri çerçevesinde faaliyetleri yönlendiren UNESCO, tüm dünyada insanlığın ortak kültürel mirasının be- lirlenmesi, belgelenmesi ve yaşatılması hedeflenen kültürel miras için farkındalık oluşturulması ve görünürlüğünün artırılmasına yönelik çalışmalar yapmaktadır. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Ko- runması Sözleşmesi çerçevesinde, “Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanteri” ve “Yaşayan İn- san Hazineleri Ulusal Envanteri” şeklinde iki liste oluşturulmuştur. Somut olmayan kültürel mirasın korunmasında geleneğin aktarılmasını merkeze alan sözleşme gereği, geleneğin üreticisi, aktarıcısı ve taşıyıcısı olan ustaları belirlemek ve desteklemek amacıyla oluşturulan “Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri”ne Türkiye’de 2018 yılı itibariyle kayıtlı 30 usta bulunmaktadır. Bu makalede, Ya- şayan İnsan Hazineleri (YİH) Programı, kültürel çeşitlilik ve sürdürülebilir kalkınma perspektifinde ele alınarak, Türkiye’deki Yaşayan İnsan Hazineleri politikaları ve uygulamaları 2003 sözleşmesinin sürdürülebilirlik ilkesine uygunluğu bağlamında tartışılmaktadır. Yaşayan İnsan Hazineleri ile ilgili Türkiye’deki politika ve uygulamalar, dünyadaki Yaşayan İnsan Hazineleri politikaları ve uygulama- larıyla karşılaştırılmaktadır. Elde edilen verilere göre, Yaşayan İnsan Hazinelerini desteklemeye ve bu ustaların üreticisi, aktarıcısı ve taşıyıcısı olduğu geleneğin sürdürebilirliğini sağlamaya yönelik tespit ve önerilere yer verilecektir.

Evaluation of Living Human Treasures Programme in Terms of Intangible Cultural Heritage Sustainability

Intangible Cultural Heritage, oral expressions, oral traditions, performing arts, social practices, ritual and festivals, public knowledge, applications related to the universe and nature, cultural pro- ducts such as crafts tradition and production processes is used as a concept covering. As set out in the Convention on the Protection of the Intangible Cultural Heritage adopted by UNESCO on 17 October 2003, ’Intangible Cultural Heritage [ICH] accepts the Convention, taking into account its importan- ce as the pillar of cultural diversity and the assurance of sustainable development emphasizes that cultural diversity has created a rich and diverse world that promotes diversity of. UNESCO’s 2005 Convention on the Protection of Intangible Cultural Heritage choices and nurtures human capacities and values, and therefore is the main factor for sustainable development for societies, peoples and nations. Turkey is also directing the activities within the framework of agreements with the decision and the contribution of 195 countries, including UNESCO, the determination of humanity’s shared cultural heritage all over the world, documenting and maintaining the creation of awareness for the intended cultural heritage and is working towards increasing the visibility. Within the framework of the Convention on the Protection of Intangible Cultural Heritage, two lists were created: Inventory of Intangible Cultural Heritage and National Inventory of Living Human Treasures. As of 2018, there are 30 registered in National Inventory of Living Human Treasures in order to identify and support the traders, producers and transferors of tradition. In this study, Living Human Treasures’ policies and practices in Turkey, by considering cultural diversity and sustainable development perspective, Living Human Treasures’ will be discussed in the context of compliance with the principles of sustainability of the 2003 convention. Living Human Treasures related policies and practices in Turkey are compared with Living Human Treasures policies and practices over the world. According to the data obtained, findings and recommendations will be made to support the living human treasures and to ensure the sustainability of the tradition in which these masters are producers, transmitters and carriers.

PDF

___

“Bir Usta Bin Usta Projesi” [Bir Usta Projesi]. Anadolu Sigorta 2013 Faaliyet Raporu: 38. (Erişim tarihi: 28 Ekim 2018).
(Erişim tarihi: 28 Ekim 2018).
(Erişim tarihi: 28 Ekim 2108).
Aikawa-Faure, Noriko. “Excellence and authenticity: ‘Living National (Human) Treasures’ in Japan and Korea”. International Journal of Intangible Heritage 9 (2014): 38-51 <‘Living National (Human) Treasures’ in Japan and Korea”. https://www.researchgate.net/ publication/292496845_Excellence_and_ authenticity_%27Living_National_Human_ Treasures%27_in_Japan_and_Korea > (Erişim tarihi: 28 Ekim 2108).
Beyoğlu Belediyesi Resmi Sayfası. (Erişim tarihi: 25 Kasım 2018).
Dimitropoulos, Kosmas vd. Capturing the Intangible An Introduction to the I-Treasures Project. International Conference on Computer Vision Theory and Applications (VISAPP) Lisbon, Portugal (2014).
Ekici, Metin ve Pınar Fedakar. “Ege Üniversitesi Deneyimleriyle Somut Olmayan Kültürel Mirası Yaşatarak Koruma”. Millî Folklor, 100 (2013): 50-60.
_______________“Gelenek, Aktarma, Dönüşüm ve Kültür Endüstrisi Bağlamında Nazar ve Nazar Boncuğu”. Millî Folklor, 101 (Kış 2014): 40-50.
Erkal, Hasan. UNESCO Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Sistemleri’nin, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Yaşatılmasına ve Gelecek Kuşaklara Aktarılmasına Etkisi Üzerine Bir İnceleme. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halkbilimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış), Ankara, 2010.
Howard, Keith. “‘Living Human Treasures’ From A Lost Age: Current Issues In Cultural Heritage Management”. Korean Research Journal of Dance Documentation, 3 (Fall 2002): 51-74. < http://congress.aks.ac.kr/korean/ files/2_1358750273.pdf > (28 Ekim 2018).
Korea-Mongolia Joint Cooperation Project Report Introducing the UNESCO Living Human Treasures System in Mongolia [Korea-Mongolia]. Intangible Cultural Heritage Centre for Asia and the Pacific, 2008. (28 Ekim 2018).
Kutlu, Muhtar. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasında Eğitime Yönelik İlk Adım: Halk Kültürü Dersi”. Millî Folklor, 82 (Kış 2009): 13-18.
Oğuz, M. Öcal. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2013.
Ölçer Özünel, Evrim. ‘İnsanlar, Gezegen ve Refah İçin Bir Eylem Planı’: Somut Olmayan Kültürel Miras ve 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine Eleştirel Yaklaşım”. Millî Folklor 116 (Kış 2017): 18-32.
_______________. “Somut Olmayan Kültürel Miras İçin Yenilikçi Bir Bağlam: Sürdürülebilir Kalkınma”. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geleceği: Türkiye Deneyimi. (Ed: M. Öcal Oğuz, Evrim Ölçer Özünel, Selcan Gürçayır Teke), Ankara: Grafiker Yay., (2013): 77-82.
_______________. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Karanlık Yüzleri: Turistifikasyon, Bağlamından Koparma, Millileştirme, Müzeifikasyon, Otantifikasyon ve Aşırı Ticarileşme.” Kültürel Mirasın Korunması Uluslararası Bursa Sempozyumu (2017): 349-366.
Özdemir, Nebi. “Kültür Ekonomisi ve Endüstrileri ile Kültürel Miras Yönetimi İlişkisi”. Millî Folklor 84 (2009): 73-86.
Park, Pilyoung. Country Report for Intangible Cultural Heritage Safeguarding System in the Republic of Korea, (2011).
Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geleceği Türkiye Deneyimi, (Ed. Oğuz, M. Öcal, Evrim Ölçer Özünel, Selcan Gürçayır Teke), Ankara: Grafiker Yay., 2013.
Türkiye’de Yaşayan İnsan Hazineleri [Türkiye’de YİH]. UNESCO Türkiye Millî Komisyonu. (Erişim tarihi: 28 Ekim 2018).