TÜRK HALK DÜŞÜNCESİNDE BEKÂRET SEMBOLÜ OLARAK BAL

Gerek bedensel bir ihtiyaç gerek de üreme kaygısının tek çözümü olması noktasında cinsellik, tüm can lılarda olduğu gibi insanlar arasında da vazgeçilemeyen dürtülerden biridir. Fakat insan cinselliğini diğer canlılardan ayıran bir nokta bulunmaktadır ki bu da çeşitli sosyal normlar aracılığıyla aktif cinsel yaşamın evlilik kurumuna bağlanması ve bazı durumlarda katı kurallarla kısıtlanması noktasında tezahür eder. Birçok toplumda bu yasak, özellikle kadın cinselliği bağlamında daha tutucu bir hâl almaktadır. Ataerkil toplum yapısının da etkisiyle sosyoekonomik endişeler neticesinde ortaya çıktığı düşünülen bu kısıtlama, bekâret olarak adlandırılmaktadır. Toplumsal yaşamda, aile kuracak erkeklerin soy ve miras devamının sağlanması kaygısıyla kadının evlilikten önce cinsellikle tanışmasının tamamen önüne geçen bakirelik, dinî ve ananevi kurumlarla da desteklenerek sosyal bir norm suretinde insanlığın ortak bir değeri hâline getirilmiştir. Bakire lik, yüzyıllar boyunca sosyal bir gerçek olsa ve inanç-gelenek bağlamında ele alınan bir gereklilik şeklinde algılansa da sonraki nesillere aktarılması noktasında da bazı kısıtlamalar söz konusu olmuştur. Nitekim bu olgu, cinsellik ile ilgili diğer kavram ve durumlar gibi birtakım sansürlemelere uğrayarak toplumların kolektif bilinçaltında bastırılmıştır. Bilinç düzeyine çıkması psikolojik mekanizmalar tarafından engellenen bekâret ile ilgili bu zihinsel kısıtlamalar, toplumların kimi folklor ürünlerine aksetmiş; fakat bu yansıma çeşitli sembol ve imgelerle dile getirilebilmiştir. Yiyecek ile şehvet arasında mevcut olduğu iddia edilen ortak nitelikler bağla mında, dünya üzerindeki çeşitli toplumların sosyokültürel ve folklorik yaşantısında cinsellik ile ilişkilendirilen bal, Türk’ün bilinçaltında ise daha dar bir kavram alanına dâhil olarak bekâretin sembolik ifadesi hâline gelmiştir. Balın Türk halk düşüncesinde kadın cinsel saflığının bir temsili olduğu tezi üzerine temellendirilen ve bu iddiayı kanıtlarıyla ispat etmeyi amaç edinen bu çalışmada, söz konusu iddianın somut delillerine yer verilmiş ve sözlü gelenek unsurları bütüncül bir yaklaşımla analiz edilmiştir. Türk düşünce dünyasından beslenen mani, türkü, masal, halk hikâyesi, efsane ve evlilik ritüelleri ile halkın bilinçaltındaki cinsel sembol lerini dizelerine nakşeden halk ozanı Karacaoğlan’ın şiirleri üzerinde psikanalitik bir çözümlemenin yapıldığı çalışmada, balın sembolik bir kavram olarak yer aldığı sözel ve eylemsel yaratmalar arasında somut bir ilişki nin mevcut olduğu tespit edilmiştir. Bu ilişki, belirlenen bal sembolünün bekâretle ilgili daha özel durumları nın tüm ürünlerde de geçerli olmasına dayanmakta ve bu da cinsel saflığı temsil eden balın, Türk halk düşün cesinde imge bütünlüğüne sahip olduğunu göstermektedir. Yapılan inceleme ve çözümlemeye göre bal figürü, iletişimsel yönü olan ve birey ile toplum arasındaki etkileşimde derin anlama sahip bir semboldür. Böylece çalışmada, bünyesinde bal imgesini barındıran kimi folklorik yaratmalar ile toplumsal uygulamaların anlam landırılması, yorumlanması ve analiz edilmesi noktasındaki bazı eksiklikler giderilmiş; söz konusu halk bilgisi ürünlerine yeni bakış açıları kazandırılmıştır.

Honey as A Symbol of Virginity in Turkish Folk Thought

Sexuality is one of the indispensable impulses among humans, as it is in all living things, at the point of being both a physical need and the only solution to reproductive anxiety. However, there is a point that distinguishes human sexuality from other living things, which manifests in the fact that active sexual life is linked to the institution of marriage through various social norms and in some cases restricted by strict rules. In many societies this ban becomes more conservative, especially in the context of female sexuality. This restriction, which is thought to arise as a result of socioeconomic concerns with the effect of the patriarchal social structure, is called virginity. In social life, virginity, which prevents women from meeting sexuality before marriage with the concern of maintaining the lineage and inheritance of men who will start a family, has been made a common value of humanity in the form of a social norm by being supported by religious and traditional institutions. Although virginity has been a social reality for centuries and it is perceived as a neces sity that has been handled in the context of belief-tradition, some restrictions have arisen at the point of pass ing it on to the next generations. As a matter of fact, this phenomenon has been suppressed in the collective subconscious of the societies by being subjected to some censorship like other concepts and situations related to sexuality. These mental constraints on virginity, which are prevented by psychological mechanisms to reach the level of consciousness, have been reflected in some folklore products of societies; but this reflection could be expressed by various symbols and images. Honey, which is associated with sexuality in the sociocul tural and folkloric life of various societies around the world, in the context of the common qualities claimed to exist between food and lust, has become the symbolic expression of virginity by being included in a narrower conceptual area in the subconscious of the Turk. In this study, which is based on the thesis that honey is a representation of female sexual purity in Turkish folk thought and aims to prove this claim with evidence, the concrete evidence of the claim in question is included and the oral tradition elements are analyzed with a holistic approach. In the study, in which a psychoanalytic analysis has been made on the poems of the folk poet Karacaoğlan, who embroidered the sexual symbols in the subconscious of the people, with the mani, folk songs, fairy tales, folk stories, legends and marriage rituals fed by the Turkish world of thought, it is deter mined that there is a concrete relationship between the verbal and operational creations in which honey takes place as a symbolic concept. This relationship is based on the fact that the more special aspects of the deter mined honey symbol regarding virginity are also valid in all products and this shows that honey, which repre sents sexual purity, has image integrity in Turkish thought. According to the study and analysis, the honey figure is a symbol that has a communicative aspect and deep meaning in the interaction between the individual and the society. Thus, in the study, some deficiencies in the explication, interpretation and analysis of some folkloric creations and social practices that contain the image of honey have been eliminated; these folklore products have been provided with new perspectives.

PDF

___

Abalı, İsmail. Koçarlı (Aydın) Halk Kültürü, İstanbul: Hiper Yayın, 2019.
Abraham, Karl. Rüyalar ve Mitler, Çev. Emine Nur Gökçe, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2017.
Akyol, Esra. Muğla Masalları Metin-İnceleme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversi tesi, 2010.
Alangu, Tahir. Billur Köşk Masalları¸ İstanbul: Remzi Kitabevi, 1961.
Alpyıldız, Eray. “Psikoanalitik Halkbilimi Kuramı Temelinde Türk Yemek Kültürünün Çağrışım Sınırsızlığı: “Oburluğun Cinselliği”, Millî Folklor, C. 16, S. 125, 138-149, 2020.
Andrievskikh, Natalia. “Food Symbolism, Sexuality, and Gender Identity in Fairy Tales and Modern Women's Bestsellers”, Studies in Popular Culture, C. 37, S. 1, 137-153, 2014.
Aray, Ahmet Vefa. Çukurova Folklorunda Karacaoğlan, Osmaniye: Ulaşlı Toplulukları Kültür Araştırma Geliştirme ve Bilim Derneği Kültür Yayınları, 2010.
Aydemir, Adem. “Divanü Lugati’t Türk’te Aşk ve Cinsellik Üzerine”, JASSS, C. 5, S. 2, 15-41, 2012.
Biederman, Hans. Dictionary of Symbolism, Çev. James Hulbert, New York: Facts On File, 1992.
Blank, Hanne. Bekâretin El Değmemiş Tarihi, 6. Basım. Çev. Emek Ergün, İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
Çakır, Şule. Burdur Türküleri Üzerine Bir İnceleme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi, 2016.
Çetin, Cengiz. “Türk Düğün Gelenekleri ve Kutsal Evlilik Ritüeli”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 48, S. 2, 111-126, 2008.
Çobanoğlu, Özkul. “Geleneksel Dünya Görüşü veya Halk Felsefesinin Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri ve Önemi Üzerine Tespitler”, Millî Folklor, Yıl: 12, S. 45, 12-14, 2000.
Çobanoğlu, Özkul. Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, 5. Basım, Ankara: Akçağ Yayınları, 2010.
Demir, Necati. Türk Manileri, Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları, 2013.
Elçin, Şükrü. Türkiye Türkçesinde Maniler, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1990.
Ergun, Metin. Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi-I, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1997.
Evci, Ayşenur. Orta Karadeniz Bölgesi’ne Ait Türkülerde Türk Yaşam Tarzı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yozgat: Yozgat Bozok Üniversitesi, 2018.
Fromm, Erich. Rüyalar, Masallar, Mitler-Sembol Dilinin Çözümlenmesi, 3. Basım, Çev. Aydın Arıtan ve Kaan H. Ökten, İstanbul: Say Yayınları, 2017.
Gezgin, Deniz. “Yaşam Suyu: Madhu”, Ballı Yazılar¸Haz. Nilhan Aras, İstanbul: Metro Kültür Yayınları, 245-254, 2010.
Gezgin, İsmail. Kırmızı Başlıklı Kız’dan İlk Günah’a-Masalların Şifresi, İstanbul: Sel Yayıncılık, 2007.
İnaltong, Tijen. “Anadolu Kültüründe Bal”, Ballı Yazılar¸ Haz. Nilhan Aras, İstanbul: Metro Kültür Yayınları, 314-324, 2010a.
İnaltong, Tijen. “Bal Kitapları”, Ballı Yazılar¸ Haz. Nilhan Aras, İstanbul: Metro Kültür Yayınları, 363-375, 2010b.
Jung, Carl Gustav. Dört Arketip, 4. Basım, Çev. Zehra Aksu Yılmazer, İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
Kara, Ömer. Tarsus Masalları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, 2007.
Karabaş, Seyfi. Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru, Ankara: Pan Matbaacılık, 1981.
Koşay, Hâmit Zübeyr. Türkiye Türk Düğünleri Üzerine Mukayeseli Malzeme, Ankara: Maarif Matbaası, 1944.
Oğuz, Öcal. “Yazılı ve Sözlü Hukuk Açısından Evlenme Pratikleri ve Töre Cinayetleri”. Millî Folklor, S. 95, 103-113, 2012.
Ölçer Özünel, Evrim. Masal Mekânında Kadın Olmak-Masallarda Toplumsal Cinsiyet ve Mekân İlişkisi, 2. Basım, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2017.
Öztelli, Cahit. Evlerinin Önü (Bütün Halk Türküleri), İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1972.
Sarpkaya, Seçkin. “Câmasbnâme’den Masallara Şahmaran: Türkiye Sahası Masallarında Şahmaran Tipi ve Anlatıları”, Doğaüstü Varlıklar ve Anlatılar Üzerine İncelemeler, Ed. Altuğ Orakçı, İstanbul: Kesit Ya yınları, 133-146, 2018.
Şen, Gülsüm. Türk Masallarına Psikanalitik Yaklaşım, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, 2019.
Tezel, Naki. Türk Masalları, 11. Basım, İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2018.
Tunç, Emrah. “Halk Hikâyelerinde Ataerkil Bir İdeoloji Olarak ‘Namus’ ve Erkek Kimliğinin Kurgulanma sında Namus Düşüncesinin Üstlendiği İşlevler Üzerine”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar, C. 9, S. 26, 11-33, 2021.
UR-1: “En Eski Aşk Şiiri”, (27.02.2017), 25.09.2020.
Yaşar, Alperen Uluer. Maniler Üzerine Tematik Bir İnceleme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi, 2018.